Dr Katarzyna Górska Uniwersytet Wrocławski wykład IV. czynności prawne

Pojęcie czynności prawnej Brak definicji ustawowej - mimo to; czynność konwencjonalna regulacja: Tytuł IV Księgi I KC czynność prawna a zdarzenie cywilnoprawne Klasyfikacja zdarzeń cywilnoprawnych Podstawowy instrument za pomocą którego podmioty prawa cywilnego regulują swoje stosunki cywilnoprawne funkcja: urzeczywistnienie autonomii woli podmiotów skutki czynności prawnej: art. 56 KC

Klasyfikacja zdarzeń cywilnoprawnych Zdarzenia sensu stricto – niezależne od woli człowieka Działania - zależne od woli człowieka Zmierzające do wywołania skutku prawnego Czynności prawne Konstytutywne orzeczenia sądowe Akty administracyjne Inne czyny Zgodne z prawem Niezgodne z prawem

Konstrukcja czynności prawnej oświadczenie woli konstytutywny element każdej czynności prawnej jedno lub kilka – w zależności od rodzaju czynności prawnej inne składniki o charakterze faktycznym, np. wydanie rzeczy, wpis do rejestru itp.

Typy czynności prawnych Czynności jednostronne i wielostronne Czynności konsensualne i realne Czynności zobowiązujące, rozporządzające i o podwójnym skutku Czynności przysparzające Czynności odpłatne i nieodpłatne Czynności między żyjącymi i na wypadek śmierci Czynności kauzalne i abstrakcyjne Czynności upoważniające

MODEL CZYNNOŚCI PRAWNEJ JEDNOSTRONNEJ REALNEJ Inne elementy Oświadczenie woli

Przesłanki ważności czynności prawnych O charakterze podmiotowym O charakterze przedmiotowym Zdolność do czynności prawnych Złożenie oświadczenia woli nieobarczonego wadą brak świadomości lub swobody pozorność zgodność treści z ustawą niedokonanie czynności w celu obejścia ustawy zgodność treści z zasadami współżycia społecznego dochowanie formy zastrzeżonej pod rygorem nieważności inne: Zob. m.in. art. 39 kc, art. 103 i 104 KC,

Sankcje wadliwych czynności prawnych bezwzględna nieważność względna nieważność (wzruszalność) bezskuteczność zawieszona bezskuteczność względna

Oświadczenie woli Art. 60 kc – definicja ustawowa funkcja Oświadczenie woli a inne oświadczenia (zob. art. 651 kc) funkcja element konstytuujący czynność prawną przesłanki istnienia oświadczenia woli Dotyczy spraw normowanych przez prawo cywilne Jest złożone na serio Jest dostatecznie wyraźne Jest wolne od przymusu fizycznego elementy konstrukcyjne Akt woli – decyzja podjęta w psychice osoby dokonującej czynności prawnej Przejaw woli wykładnia oświadczenia woli – art. 65 KC

Składanie oświadczenia woli sposób złożenia oświadczenia woli zasada swobody formy – art. 60 kc Oświadczenie wyraźne lub dorozumiane Problem tzw. „milczącego” oświadczenia woli dopuszczalne tylko z ustawy (zob. art. 682 kc lub art. 830 par. 2 kc) lub z umowy forma szczególna moment złożenia oświadczenia woli wyznacza stan związania oświadczeniem woli problem odwołania oświadczenia woli sposób ustalenia oświadczenia składane indywidualnemu adresatowi oświadczenia składane wobec ogółu oświadczenia nie posiadające jakiegokolwiek adresata oświadczenia składane w obecności świadków lub przed właściwym organem

Forma oświadczenia woli – uwagi ogólne Pojęcie formy oświadczenia woli Zasada swobody formy forma szczególna, jako odstępstwo od zasady swobody formy źródła obowiązku zachowania formy szczególnej Ustawa (forma ustawowa) Umowa – pactum de forma (forma umowna)

Rodzaje szczególnej formy czynności prawnych Ze względu na sposób złożenia oświadczenia woli Ze względu na skutki niedochowania wymaganej formy Forma pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) - Forma dla celów dowodowych (ad probationem) Forma dla wywołania szczególnych skutków prawnych Forma dokumentowa – art. 77 2 kc Forma pisemna – art. 78 kc Forma elektroniczna – art. 781 kc ustawa z 5.9.2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej Forma pisemna z poświadczoną datą – art. 81 par. 1 kc Forma pisemna z poświadczonym podpisem Art. 96 pkt. 1 PrNot Forma aktu notarialnego Ustawa – Prawo o notariacie Forma pisemna ad probationem zastrzeżona jest dla umowy dostawy (art. 606 KC), kontraktacji (art. 616 KC), o roboty budowlane (art. 648 § 1 KC) oraz umowy spółki cywilnej (art. 860 § 2 KC). Forma pisemna ad solemnitatem – dla udzielenia pełnomocnictwa ogólnego (art. 99 § 2 KC), udzielenia prokury (art. 1092 § 1 KC), przejęcia długu (art. 522 KC) oraz oświadczenia poręczyciela w umowie poręczenia (art. 876 § 2 KC). ad eventum (np. w świetle art. 590 KC zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej jest skuteczne względem wierzycieli kupującego, jeśli jego istnienie stwierdzone zostało w formie pisemnej z datę pewną; według art. 660 KC umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia zawarta na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie – w przypadku braku formy pisemnej umowa uważana jest za zawartą na czas nieoznaczony).

Zawarcie umowy – uwagi ogólne regulacja: podstawowe założenia dotyczące zawierania umów są zawarte w art. 66–721 KC (Księga pierwsza), zaś pozostałe kwestie ogólne – w art. 384–396 KC (Księga trzecia) Konsens – jako podstawa zawarcia umowy Istota: zgoda (porozumienie) stron co do zamiaru ustanowienia stosunku prawnego Ustalenie konsensu – w drodze wykładni Kodeksowe tryby zawarcia umowy Art. 66 – art. 72 kc Art. 389-390 kc - umowa przedwstępna Przedkontraktowe zachowania stron zmierzające do zawarcia umowy: List intencyjny Umowa o negocjacje Umowa ramowa Konsens jest stanem, w którym skutecznie złożono oświadczenia woli mające ten sam sens (niekoniecznie o tym samym brzmieniu), polegający na ustanowieniu określonej reguły (lub reguł) postępowania – lex contractus – lub innych skutków prawnych.

Tryb przetargowy – art. 701 – 705 kc Tryb negocjacji – art. 72-72 kc Tryby zawierania umów Tryb ofertowy – art. 66 – 70 kc Tryb przetargowy – art. 701 – 705 kc Tryb negocjacji – art. 72-72 kc Co do zasady: ZASADA SWOBODY WYBORU TRYBU Brak związania konkretnym trybem w razie zainicjowania kontraktowania w ramach jednego z nich (strony mogą swobodnie przechodzić z jednego trybu na drugi).

Kluczowe elementy Moment zawarcia umowy Kwestie szczególne Tryb ofertowy Pojęcie oferty – art. 66 par. 1 kc - Przyjęcie oferty Art. 70 par. 1 – złożenie oświadczenia o przyjęciu oferty - Oferta a zaproszenie do zawarcia umowy – art. 71 kc Skutki złożenia oferty Czas związania ofertą – art. 66 par. 2 Kontroferta – art. 68 kc Przetarg Etapy przetargu, Ogłoszenie o przetargu, Składanie ofert, Wybór ofert, Informacja o wyborze oferty (może powodować dwojakie skutki) Złożenie oświadczenia o przyjęciu oferty (Art. 70 par. 1 kc w zw. z art. 70 3 par. 3 zd. 1 kc) Chyba, że – zob. art. 70 3 par. 3 zd. 2 kc.) Skutki ogłoszenia przetargu Pojęcie i znaczenie wadium – art. 70 4 kc Unieważnienie przetargu – art. 705 kc

Aukcja Ogłoszenie aukcji Postąpienia (kolejne składanie ofert) Przybicie (wybór najkorzystniejszej oferty) Art. 70 2 par. 2 – udzielenie przybicia (co do zasady) Art. 702 par. 3 – sytuacje wyjątkowe Negocjacje Wzajemne oddziaływania stron w celu zawarcia umowy; Cechy charakterystyczne: - brak związania stron oświadczeniami składanymi w toku negocjacji Art. 72 par. 1 kc Odpowiedzialność odszkodowawcza za nielojalne kontraktowanie – art. 72 par. 2 kc, Ochrona informacji poufnych – art. 721 kc

Wady oświadczenia woli Skutkujące bezwzględną nieważnością czynności prawnej Skutkujące tzw. wzruszalnością Brak świadomości lub swobody – art. 82 kc Pozorność – art. 83 kc Błąd – art. 84 kc. Podstęp – art. 86 kc Groźba – art. 87 kc

Pytania z zakresu czynności prawnych Pojęcie i rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych Pojęcie, funkcje i skutki czynności prawnej Scharakteryzuj orzeczenia sądowe, stanowiące zdarzenia cywilnoprawne. Konstrukcja czynności prawnej Wymień i opisz poszczególne typy czynności prawnych Wymień i opisz podmiotowe przesłanki ważności czynności prawnej. Wymień i opisz przedmiotowe przesłanki ważności czynności prawnej. Jak rozumiesz wymóg, że czynność prawna ma być zgodna z ustawą? O zgodność z jakimi przepisami chodzi ustawodawcy w art. 58 kc? Jak rozumiesz zakaz obchodzenia ustawy w rozumieniu art. 58 kc? Opisz przyczyny i skutki bezwzględnej nieważności czynności prawnej Opisz przyczyny i skutki względnej nieważności czynności prawnej Wyjaśnij na czym polega sankcja bezskuteczności zawieszonej i kiedy powstaje. Wyjaśnij na czym polega sankcja bezskuteczności względnej i kiedy powstaje. Pojęcie oświadczenia woli. Przesłanki istnienia oświadczenia woli Opisz zasadę swobody formy czynności prawnej (swobody złożenia oświadczenia woli)

Jaka jest różnica pomiędzy tzw Jaka jest różnica pomiędzy tzw. dorozumianym a milczącym oświadczeniem woli? Odpowiedz, czy oświadczenia woli mogą być w ten sposób skutecznie składane? Jak i w jakim celu ustalamy moment złożenia oświadczenia woli? Co oznacza tzw. „teoria doręczenia”? Wyjaśnij pojęcie szczególnej formy czynności prawnych. Jakie są źródła obowiązku zachowania formy szczególnej? Wskaż rodzaje formy szczególnej ze względu na sposób jej zachowania. Wskaż i scharakteryzuj rodzaje formy szczególnej ze względu na skutki jej niedochowania. Jak zachować zwykłą formę pisemną? Jak zachować formę dokumentową? Wyjaśnij pojęcie dokumentu. Co to jest forma elektroniczna? Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie ofertowym. Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie przetargu. Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie aukcji. Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie negocjacji.

Wskaż różnice pomiędzy ofertą a zaproszeniem do zawarcia umowy. Co to jest przyjęcie oferty? Kiedy i w jaki sposób może nastąpić? Co to jest kontroferta i jakie skutki wywołuje? Pojęcie i znaczenie wadium. Unieważnienie przetargu lub aukcji. Wady oświadczenia woli skutkujące bezwzględną nieważnością czynności prawnej. Wady oświadczenia woli skutkujące tzw. wzruszalnością. Scharakteryzuj brak świadomości lub swobody jako wadę oświadczenia woli. Co to jest czynność pozorna (symulowana) a co to jest czynność prawna ukryta (dyssymulowana) i jak ocenić ich ważność? Kiedy dochodzi do złożenia oświadczenia woli pod wpływem błędu? Czy każda postać błędu uprawnia do uchylenia się od skutków czynności prawnej? Co to jest podstęp? Co to jest groźba, jako wada oświadczenia woli? W jaki sposób można skutecznie uchylić się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu lub podstępu? Czym skutkuje takie uchylenie się?