Międzynarodowy Trybunał Karny Michał Małaszkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego UWr.

Sposób powstania i funkcjonowania zasady działania MTK Powstanie: Konferencja Rzymska 17 lipca 1998 r., wejście w życie 2 lipca 2002 r. Specyfika: sąd wyspecjalizowany , stały, o powszechnym zasięgu jurysdykcji kompetencja do orzekania o odpowiedzialności karnej jednostek zasada komplementarności i współpracy= równoległa jurysdykcja karna osobowość prawnomiędzynarodowa/ krajowa oraz niezależność od ONZ krytyka i kontrowersje wokół MTK

Struktura organizacyjna MTK 18 sędziów Prezydium (przewodniczący + 2 zastępców) Wydziały : Przygotowawczy (6 sędziów), Orzekający (6 sędziów), Odwoławczy (przewodniczący + 4 sędziów) + Izby: Przygotowawcza (3/1), Orzekająca (3) Odwoławcza (1+4) Sekretariat (Sekretarz + zastępca) Biuro Ds. Pokrzywdzonych i Świadków Urząd Prokuratora Prokurator + 2 wiceprokuratorów

Podstawa funkcjonowania i procedowania Dokumenty: Statut MTK (Statut Rzymski) Elementy Definicji Zbrodni (art. 9 Statutu) Reguły Procesowe i Dowodowe (art. 51 Statutu) (EDZ i RPD przyjmowane 2/3 głosów Zgromadzenia Państw) Regulamin Trybunału (art. 52 Statutu) – (przyjmowany bezwzględną większością głosów sędziów)

Podstawa orzekania Artykuł 21 Prawo właściwe 1. Trybunał stosuje: (a) w pierwszej kolejności niniejszy statut, Elementy Definicji Zbrodni, Reguły Procesowe i Dowodowe; (b) w drugiej kolejności odpowiednie traktaty oraz zasady i reguły prawa międzynarodowego, łącznie z uznanymi zasadami międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych; (c) w razie braku (a) i (b) - ogólne zasady prawa wyinterpretowanie przez Trybunał z praw krajowych różnych systemów prawnych świata, a we właściwych przypadkach - włącznie z prawem krajowym państw, które same wykonywałyby jurysdykcję w stosunku do danej zbrodni, o ile zasady te nie są niezgodne z niniejszym statutem, prawem międzynarodowym i uznanymi przez społeczność międzynarodową normami i standardami.

Podstawa orzekania- zasady interpretacyjne Precedens (art. 21 ust. 2) Zakaz dyskryminacji (art. 21 ust. 3) Artykuł 21 Prawo właściwe 2. Trybunał może stosować zasady i reguły zgodnie z ich interpretacją zawartą w poprzednich orzeczeniach. 3. Stosowanie i interpretacja prawa na podstawie niniejszego artykułu muszą być zgodne z uznanymi przez społeczność międzynarodową prawami człowieka i pozbawione jakiegokolwiek negatywnego różnicowania opartego na podstawach takich jak płeć (gender) w rozumieniu artykułu 7 ustęp 3, wiek, rasa, kolor skóry, język, religia lub wierzenia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe, etniczne lub społeczne, majątek, urodzenie lub inny status.

Zakres kompetencji MTK pojęcie zbrodni międzynarodowej Katalog czynów objętych kompetencją MTK art. 5 Statutu zbrodnia ludobójstwa (art. 6 Statutu) zbrodnia przeciwko ludzkości (art. 7 Statutu) zbrodnie wojenne (art. 8 Statutu) zbrodnia agresji (art. 9 Statutu)

Zbrodnia ludobójstwa Źródło definicji :Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa z 1948 r. Art. 6 Statutu (…)"ludobójstwo" oznacza którykolwiek z następujących czynów, dokonany z zamiarem zniszczenia w całości lub części grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej, Rodzaje czynów: (a) zabójstwo członków grupy; (b) spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy; (c) rozmyślne stworzenie dla grupy warunków życia, obliczonych na spowodowanie jej całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego; (d) stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy; (e)przymusowe przekazywanie dzieci członków grupy do innej grupy.

Ludobójstwo- Elementy zbrodni Article 6 Genocide Introduction With respect to the last element listed for each crime: (a) The term “in the context of” would include the initial acts in an emerging pattern; (b) The term “manifest” is an objective qualification; (c) (…) Article 6 (a) Genocide by killing Elements 1. The perpetrator killed one or more persons. 2. Such person or persons belonged to a particular national, ethnical, racial or religious group. 3. The perpetrator intended to destroy, in whole or in part, that national, ethnical, racial or religious group, as such. 4. The conduct took place in the context of a manifest pattern of similar conduct directed against that group or was conduct that could itself effect such destruction

Zbrodnie przeciwko ludzkości Art. 7 1. Dla celów niniejszego statutu "zbrodnia przeciwko ludzkości" oznacza którykolwiek z następujących czynów, popełniony w ramach rozległego lub systematycznego, świadomego ataku skierowanego przeciwko ludności cywilnej: (a) zabójstwo; (b) eksterminacja; (c) niewolnictwo; (d) deportacja lub przymusowe przemieszczanie ludności; (e) uwięzienie lub inne dotkliwe pozbawienie wolności fizycznej z naruszeniem podstawowych reguł prawa międzynarodowego; (f) tortury; (g) zgwałcenie, niewolnictwo seksualne, przymusowa prostytucja, wymuszona ciąża, przymusowa sterylizacja oraz jakiekolwiek inne formy przemocy seksualnej porównywalnej wagi; (h) prześladowanie jakiejkolwiek możliwej do zidentyfikowania grupy lub zbiorowości z powodów politycznych, rasowych, narodowych, etnicznych, kulturowych, religijnych, płci (gender) w rozumieniu ustępu 3 lub z innych powodów powszechnie uznanych za niedopuszczalne na podstawie prawa międzynarodowego, w związku z jakimkolwiek czynem, do którego odnosi się niniejszy ustęp, lub z jakąkolwiek zbrodnią objętą jurysdykcją Trybunału; (i) wymuszone zaginięcia osób; (j) zbrodnia apartheidu; (k) inne nieludzkie czyny o podobnym charakterze celowo powodujące ogromne cierpienie lub poważne uszkodzenie ciała albo zdrowia psychicznego lub fizycznego.

Zbrodnie wojenne Kluczowe znaczenie kwalifikacji konfliktu zbrojnego 1. Trybunał posiada jurysdykcję w odniesieniu do zbrodni wojennych, w szczególności popełnionych w ramach realizacji planu lub polityki albo kiedy zbrodnie te są popełniane na szeroką skalę. Konflikty międzynarodowe Art. 8 ust. 2 a – poważne naruszenia Konwencji Genewskich w konfliktach międzynarodowych ( katalog 8 czynów) art. 8 ust. 2 b - inne poważne naruszenia praw i zwyczajów prawa międzynarodowego mających zastosowanie do konfliktów zbrojnych o międzynarodowym charakterze (26 czynów) Konflikty niemiędzynarodowe Art. 8 ust. 2 c - poważne naruszenia art. 3 wspólnego KG ( 4 czyny)/ 2 e inne naruszenia (12 czynów) „nie ma więc zastosowania do wewnętrznych zamieszek i napięć, takich jak bunty oraz odizolowane i sporadyczne akty przemocy lub inne działania o podobnym charakterze;” 3. Żadne z postanowień ustępu 2 (c) i (e) nie wpływa na odpowiedzialność Rządu za utrzymanie lub przywrócenie prawa i porządku w państwie oraz obronę jedności i integralności terytorialnej państwa przy użyciu usprawiedliwionych środków.

Zbrodnie wojenne a kwalifikacja sytuacji konfliktu zbrojnego Konflikt niemiędzynarodowy II PD do Konwencji Genewskich odpowiedzialne dowództwo kontrola nad częścią terytorium Możliwość przeprowadzania ciągłych i spójnych operacji wojskowych możliwość stosowania II PD Konflikt międzynarodowy Konflikt niemiędzynarodowy Art. 3 wspólny KG Konflikt „umiędzynarodowiony”, kryterium ogólnej kontroli Tadić „pierwszy strzał” pomiędzy państwami intensywność konfliktu, poziom organizacji grup zbrojnych brak konfliktu zbrojnego/ „napięcia i niepokoje”

Zbrodnia agresji brak definicji spełniającej wymogi precyzji Rezolucja ZO ONZ 3314 z 1974 r. Art. 5 Statutu 2. Trybunał wykonuje jurysdykcję w odniesieniu do zbrodni agresji, gdy tylko zostanie przyjęte postanowienie zgodnie z artykułami 121 i 123 definiujące tę zbrodnię oraz określające warunki wykonywania przez Trybunał jurysdykcji w odniesieniu do tej zbrodni. Powyższe postanowienie powinno być zgodne z odpowiednimi postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.

Zasady odpowiedzialności karnej Zasady o charakterze gwarancyjnym nullum crimen sine lege nulla poena sine lege dwuinstancyjność postępowania Formy zjawiskowe i stadialne: udział/ współudział/ pomocnictwo/ podżeganie/ uczestnictwo w grupie odrębne zasady odpowiedzialności dowódców gwarancje procesowe wyłączenie przedawnienia irrelewantność pełnionej funkcji publicznej

Jurysdykcja MTK zakres przedmiotowy art. 5 Statutu zakres czasowy art. 11 Statutu = od wejścia w życie Statutu (2 lipca 2002 r.)/ stania się stroną Statutu przez Państwo zakres terytorialny/ osobowy art. 12 Statutu – państwo obywatelstwa oskarżonego/na którego terytorium popełniono czyn jest stroną Statutu- warunek nie dotyczy zainicjowania postępowania przez RB ONZ

Przebieg postępowania Państwo- Strona Proprio motu RB ONZ wstępne zbadanie sprawy upoważnienie do wszczęcia postępowania przygotowawczego (Izba Przygotowawcza)/ decyzja Prokuratora zawiadomienie państw mogących sprawować jurysdykcję= ew. przekazanie postępowania przygotowawczego/ orzeczenie o jurysdykcji i dopuszczalności wszczęcie postępowania przygotowawczego doprowadzenie osoby/ wezwanie ew. nakaz aresztowania (IP) posiedzenie w spr. zatwierdzenia zarzutów oskarżenia postępowanie w I instancji postępowanie apelacyjne/ ew. wznowienie postępowania wykonanie kary

Sposoby wykonywania jurysdykcji: sytuacja przedstawiona przez Państwo-Stronę ( art. 14 Statutu) sytuacja przedstawiona przez RB ONZ na podstawie rozdziału VII KNZ (brak wymogu łącznika jurysdykcyjnego z art. 12 Statutu) działanie Prokuratora z urzędu (art. 15 Statutu) rola RB ONZ – art. 16 Statutu

Dopuszczalność postępowania Przesłanki dopuszczalności postępowania = negatywne przesłanki procesowe Art. 17 Statutu sprawa zawisła przed sądem krajowym/ brak aktu oskarżenia przed sądem krajowym Chyba, że: Brak „woli” (art. 17 ust.2) lub „zdolności” (art. 17 ust. 3) Państwa do prowadzenia postępowania karnego/ ścigania res iudicata przed MTK przesłanka powagi

Brak woli lub zdolności do prowadzenia postępowania karnego 2. W celu ustalenia braku woli w danej sprawie Trybunał bierze pod uwagę, czy mając na względzie zasady rzetelnego procesu, uznane w prawie międzynarodowym, występuje jedna lub więcej spośród następujących okoliczności: (a) postępowanie zostało wszczęte lub toczy się albo decyzja krajowa została podjęta w celu uchronienia osoby podejrzanej od odpowiedzialności karnej za zbrodnie objęte jurysdykcją Trybunału, wymienione w artykule 5; (b) miała miejsce nieusprawiedliwiona zwłoka w prowadzeniu postępowania, której w świetle okoliczności danej sprawy nie da się pogodzić z zamiarem wymierzenia sprawiedliwości osobie podejrzanej; (c) postępowanie nie było lub nie jest prowadzone w sposób niezawisły lub bezstronny, ani też nie było lub nie jest prowadzone w sposób, który w świetle okoliczności danej sprawy da się pogodzić z zamiarem wymierzenia sprawiedliwości osobie podejrzanej. 3. W celu stwierdzenia niezdolności w danej sprawie Trybunał bierze pod uwagę, czy na skutek całkowitego lub znacznego rozpadu lub nieosiągalności krajowego wymiaru sprawiedliwości państwo nie jest w stanie ująć oskarżonego bądź uzyskać niezbędnych dowodów i zeznań lub w inny sposób jest niezdolne do prowadzenia postępowania.

Przesłanki odmowy prowadzenia postępowania odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego pomimo uwzględnienia wagi zbrodni i interesów pokrzywdzonych istnieją istotne powody do uznania, że postępowanie przygotowawcze nie służyłoby interesowi wymiaru sprawiedliwości. (art. 53 ust 1 lit c) odmowa wniesienie aktu oskarżenia oskarżenie nie leży w interesie wymiaru sprawiedliwości, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, włącznie z wagą zbrodni, interesami pokrzywdzonych, wiekiem i stanem zdrowia podejrzanego oraz jego rolą w popełnieniu danej zbrodni. (art. 53 ust.2 lit c.) Kontrola przez Izbę Przygotowawczą (przypadki powyższe- z własnej inicjatywy = konieczność zatwierdzenia decyzji przez IP / wszystkie przypadki – na wniosek państwa inicjującego lub RB ONZ = nakaz ponownego rozpatrzenia sytuacji

Kary katalog kar: kara pozbawienia wolności do 30 lat kara dożywotniego pozbawienia wolności grzywna przepadek korzyści, majątku, aktywów pochodzących z przestępstwa bez naruszania praw osób trzecich wykonanie kar: więzienia w państwach, które zgłosiły wolę przyjęcia skazanych możliwość przeniesienia przez MTK z urzędu lub na wniosek

Pozycja MTK wobec prawa krajowego oparcie działalności MTK na wsparciu państw konieczność implementacji katalogu czynów zabronionych tradycyjne prawo międzynarodowe rozgraniczenie kompetencji (kwestie sprawowania jurysdykcji/ immunitety/ekstradycja, obowiązek wydania i osądzenia/ jurysdykcja uniwersalna) zjawisko równoległej jurysdykcji krajowej i międzynarodowej= wyłączność a zbieżność jurysdykcji