PRAWO KARNE XIX WIEKU

DZIAŁY PRAWA KARNEGO NAUKA O PRZESTĘPSTWIE NAUKA O KARZE

NAUKA O PRZESTĘPSTWIE

ŹRÓDŁA PRZESTĘPCZOŚCI I. INDETERMINISTYCZNE II. DETERMINISTYCZNE

UJĘCIE INDETERMINISTYCZNE PRZEDKLASYCZNE KLASYCZNE PRZESTĘPSTWO TO PRZEJAW WOLNEJ WOLI JEDNOSTKI

UJĘCIE DETERMINISTYCZNE ANTROPOLOGICZNE SOCJOLOGICZNE PRZESTĘPSTWO TO ZJAWISKO NATURALNE, PRZYRODNICZE, JEST WYRAZEM ZŁYCH SKŁONNOŚCI SPRAWCY PRZESTEPSTWO TO ZJAWISKO SPOŁECZNE, WYRAZ ANTYSPOŁECZNEGO CHARAKTERU SPRAWCY

OKREŚLANIE PRZESTĘPSTWA -UJĘCIA MATERIALNE FORMALNE WYKAZ ZAMACHÓW NA OKREŚLONE DOBRA JEDNOSTKI LUB SPOŁECZNE CZYN ZAKAZANY POD GROŹBĄ KARY PRZEZ USTAWĘ KARNĄ OBOWIĄZUJĄCA W CZASIE JEGO POPEŁNIENIA (NULLUM CRIMEN SINE LEGE) -ZAKAZ LEX RETRO NON AGIT (PRAWO NIE DZIAŁA WSTECZ)

FORMALNA DEFINICJA PRZESTĘPSTWA KODEKS KARNY NIEMIECKI 1871 § 2. Za czyn jedynie wówczas można skazać na karę, jeżeli ta kara przed popełnieniem czynu była w ustawie oznaczona. W razie różnicy ustaw od czasu popełnienia czynu do jego osądzenia zastosować należy ustawę łagodniejszą.

KATALOG PRZESTĘPSTW -KRYTERIA PODZIAŁU I. TRYB ŚCIGANIA WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW SĄDOWYCH SANKCJA KARNA

TRYB ŚCIGANIA PUBLICZNE PRYWATNE PRZESTĘPSTWO ŚCIGANE Z OSKARŻENIA PUBLICZNEGO -ZWYCIĘSTWO ZASADY PUBLICZNOPRAWNEJ PRZESTĘPSTWO ŚCIGANE Z OSKARŻENIA PRYWATNEGO

PRZYKŁADY KODEKSÓW THERESIANA 1768 LANDRECHT PRUSKI 1794

WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW SĄDOWYCH SĄDY ORGANY ADMINISTRACYJNE JÓZEFINA 1787 – ZBRODNIE KRYMINALNE FRANCISZKANA 1803 - ZBRODNIE JÓZEFINA 1787 – ZBRODNIE POLITYCZNE FRANCISZKANA 1803 – PRZESTĘPSTWA POLICYJNE

SANKCJA KARNA ZBRODNIE WYSTĘPKI WYKROCZENIA PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWU NATURY PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO UMOWIE SPOŁECZNEJ PRZESTĘPSTWA JAKO NARUSZENIE NORM POLICYJNO-PORZĄDKOWYCH

PRZYKŁADY KODEKSÓW KODEKS NAPOLEONA 1810 KODEKS KARZĄCY 1818 KODEKS PRUSKI 1851 KODEKS AUSTRIACKI 1852 KODEKS OGOLNONIEMIECKI 1871 KODEKS ROSYJSKI TAGANCEWA 1903

KLASYCZNE POJĘCIE PRZESTĘPSTWA I. CZYN II. ZGODNY Z USTAWOWYM ZESPOŁEM ZNAMION BEZPRAWNY ZAWINIONY

KLASYCZNE POJĘCIE PRZESTĘPSTWA PRZEDMIOTOWA STRONA PRZESTĘPSTWA PODMIOTOWA NAUKA O ZESPOLE USTAWOWYCH ZNAMION CZYNU ZABRONIONEGO -ZASADA OBIEKTYWIZMU NAUKA O WINIE (STOSUNKU SPRAWCY DO CZYNU) -ZASADA SUBIEKTYWIZMU

PRZYKŁAD OPISU CZYNU ZGODNEGO Z USTAWOWYM ZESPOŁEM ZNAMION KODEKS KARZĄCY KROLESTWA POLSKIEGO 1818 Art.. 113. Morderstwo. Kto w zamiarze odjęcia życia człowiekowi dopuszcza się czynu, z którego śmierć koniecznie następuje, ten zbrodnie morderstwa popełnia.

TEORIE WINY ( STOSUNEK PSYCHICZNY +OCENA) PSYCHOLOGICZNA NORMATYWNA ZWIĄZEK PSYCHICZNY SPRAWCY Z CZYNEM -BRAK ELEMENTU OCENY PRZEZ SPRAWCĘ SWEGO POSTĘPOWANIA OSOBISTA ZARZUCALNOŚĆ (NAGANNOŚĆ POSTĘPOWANIA) -ZASZŁOŚĆ PSYCHICZNA ORAZ OCENA CZYNU

RODZAJE WINY WINA UMYŚLNA WINA NIEUMYŚLNA ZAMIAR BEZPOŚREDNI (DOLUS DIRECTUS) – sprawca chce…. ZAMIAR EWENTUALNY (DOLUS EVENTUALIS) – sprawca przewiduje i się godzi…. ZAMIAR POŚREDNI (DOLUS INDIRECTUS) – sprawca odpowiada za wszystkie skutki, nawet niezamierzone… LEKKOMYŚLNOŚĆ –sprawca przewiduje lecz bezpodstawnie przypuszcza, że uniknie…. NIEDBALSTWO – sprawca nie przewiduje ale powinien i mógł przewidzieć….

PRZYKŁADY KODEKS KARZĄCY 1818: Art. 16. O złym zamiarze. Nie masz zbrodni bez złego zamiaru. Zły zamiar nie tylko jest wtenczas, gdy zły skutek, który z czynu nastąpił był przewidziany i zamierzony, ale i wtenczas, gdy w inny zły skutek, który z onegoż rzeczywiście wyniknął, podług naturalnego biegu rzeczy łatwo mógł być przewidziany.

PRZYKŁADY KODEKS ROSYJSKI TAGANCEWA 1903: 48. Przestępstwo będzie uważane za umyślne nie tylko gdy winowajca pragnął jego popełnienia, lecz także świadomie godził się z nastąpieniem skutku warunkującego przestępność czynu. Przestępstwo będzie uważane za nieostrożne nie tylko gdy go winowajca nie przewidział, choć mógł lub powinien był je przewidzieć, lecz także gdy przewidując nastąpienie skutku, warunkującego przestępność czynu, lekkomyślnie przypuszczał, że skutkowi temu zapobiegnie.

PRZYCZYNY BEZKARNOŚCI BRAK BEZPRAWNOŚCI BRAK WINY OBRONA KONIECZNA STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI BRAK POCZYTALNOŚCI NIEDOJRZAŁOŚĆ WIEKU (NIELETNIOŚĆ) -SYSTEM DWÓCH OKRESÓW (GRANICA WIEKU 16 LAT; ODPOWIEDZIALNOŚC OGRANICZONA I PEŁNA – KODEKS NAPOLEONA 1810 – ZMIANA 1912- PRZYJĘCIE SYSTEMU TRZECH OKRESÓW) -SYSTEM TRZECH OKRESÓW (BEZWARUNKOWA NIEODPOWIEDZIALNOŚĆ, WARUNKOWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ, BEZWARUNKOWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ – KODEKS AUSTRIACKI 1852, KODEKS OGÓLNONIEMIECKI 1871, KODEKS ROSYJSKI TAGANCEWA 1903)

PRZYKŁADY KODEKS KARZĄCY 1818: Art. 17. Przyczyny wymawiające zły zamiar. Czyn lub opuszczenie nie poczytuje się za zbrodnię, jeżeli: a) sprawca używania rozumu jest zupełnie pozbawiony; b) cierpi zmysłów pomieszanie i w czasie takowym dopuścił się szkodliwego czynu; c) jeżeli popełnił czyn szkodliwy, jednak w zupełnym – bez zamiaru popełnienia zbrodni – pijaństwie albo w takowym zmysłów obłąkaniu, iż sam nie wiedział, co czynił […].

PRZYKŁADY KODEKS ROSYJSKI TAGANCEWA 1903: 38. Nie będzie poczytane za winę przestępstwo, popełnione przez osobę, która w czasie jego popełnienia nie mogła rozumieć natury i znaczenia tego co czyniła lub kierować swojemi postępkami wskutek chorobliwego rozstroju czynności duchowych albo nieprzytomności, albo też niedorozwoju umysłowego, pochodzącego z wady cielesnej lub choroby. 40. Nie będzie poczytane za winę przestępstwo, popełnione przez małoletniego, który nie skończył lat dziesięciu. 41. Nie będzie poczytane za winę przestępstwo, popełnione przez małoletniego od lat dziesięciu do siedemnastu, który nie mógł rozumieć natury i znaczenia tego, co czynił, lub kierować swemi postępkami […].

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA ZJAWISKOWA STADIALNA -PODŻEGANIE -POMOCNICTWO -POPLECZNICTWO ZASADA AKCESORYJNOŚCI – ODPOWIEDZIALNOŚĆ UZALEŻNIONA OD ODPOWIEDZIALNOŚCI SPRAWCY (LANDRECHT PRUSKI 1794) PRÓBY JEJ PRZEŁAMANIA (INDYWIDUALIZACJA ODPOWIEDZIALNOŚCI – JÓZEFINA 1787) -ZAMIAR (KARALNOŚĆ PRZY NAJCIĘŻSZYCH PRZESTĘPSTWACH, JEŚLI BYŁ UJAWNIONY – KKGIP 1847) -PRZYGOTOWANIE (KARALNOŚĆ PRZY NAJCIĘŻSZYCH PRZESTĘPSTWACH – KKGIP 1847) -USIŁOWANIE (KARALNOŚĆ NA RÓWNI Z DOKONANIEM – KODEKS KARZĄCY 1818, KKGIP 1847; ŁAGODNIEJ – KODEKS ROSYJSKI TAGANCEWA 1903)

UDZIAŁ W PRZESTĘPSTWIE KODEKS KARNY NIEMIECKI 1871: § 47. Jeżeli kilku popełnia przestepstwo wspólne, każdy podlega karze jako sprawca. § 48. Jako podżegacz ulega karze, kto umyślnie nakłonił innego do popełnienia przezeń przestępstwa podarunkami lub obietnicą, groźbą, nadużyciem powagi lub władzy, umyślnem wywołaniem lub podtrzymywaniem błędu albo innemi sposobami. Podżegaczowi należy wymierzyć karę podług tej samej ustawy, jaką stosuje się do czynu, do którego świadomie podżegał. § 49. Jako pomocnik ulega karze, kto radą lub czynem świadomie pomógł sprawcy do popełnienia zbrodni albo występku. Pomocnikowi należy wymierzyć karę według tej samej ustawy, jaka stosuje się do czynu, do którego świadomie dopomógł, ma ja atoli złagodzić według zasad przyjętych dla karania za usiłowanie.

USIŁOWANIE - PRZYKŁAD KODEKS KARNY NIEMIECKI 1871: § 43. Kto urzeczywistnił postanowienie popełnienia zbrodni lub występku czynami obejmującymi początek wykonania tej zbrodni lub występku, tego należy ukarać za usiłowanie, jeżeli zamierzonej zbrodni lub wystepku nie dokonano. Wszelako usiłowanie wystepku w tych jedynie wypadkach ulega karze, w których ustawa wyraźnie to postanawia. § 44. Za usiłowaną zbrodnię lub występek należy karać łagodniej, niż za dokonaną.

NAUKA O KARZE

SPOSOBY OKREŚLANIA KAR KARY NIEOKREŚLONE BEZWZGLĘDNIE KARY ARBITRALNE, DECYDUJE SĘDZIA (THERESIANA 1768) KARY OKREŚLONE BEZWZGLĘDNIE AUTOMATYZM KARY, BRAK JAKIEGOKOLWIEK WYBORU (LANDRECHT PRUSKI 1794) KARY WZGLĘDNIE OKREŚLONE „WIDEŁKI” (Józefina 1787, Kodeks Napoleona 1810)

PODZIAŁ KAR KARY ZASADNICZE KARY DODATKOWE ŚMIERCI POZBAWIENIA WOLNOŚCI KARY MAJĄTKOWE OBLIGATORYJNE -Śmierć cywilna -Utrata praw stanowych, rodzinnych i majątkowych -Konfiskata majątku -Chłosta FAKULTATYWNE -Utrata lub ograniczenie praw obywatelskich, politycznych, cywilnych -Zakaz uprawniania zawodu -Oddanie pod dozór policyjny -Wygnanie z oznaczonego miejsca lub kraju -Ogłoszenie wyroku w prasie

KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI SYSTEM PENSYLWAŃSKI (CELKOWY) Pełna izolacja więźniów SYSTEM AUBURNSKI wspólna praca w dzień w całkowitym milczeniu SYSTEM PROGRESYWNY (KLASYFYKACYJNY) Podział więźniów na kategorie; możliwość przejścia do wyższej o złagodzonym reżimie w razie dobrego sprawowania

INNE ZAGADNIENIA

PRAWO HANDLOWE KRYTERIUM PODMIOTOWE PRZEDMIOTOWE MIESZANE CHARAKTERYSTYKA PRAWO OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ HANDLEM (KUPCÓW) OBRÓT HANDLOWY CZYNNOŚCI HANDLOWE, WYK PRZEZ KUPCA KODEKS KODEKS HANDLOWY NIEMIECKI 1897 KODEKS HANDLOWY FRANCUSKI 1807 KODEKS HANDLOWY AUSTRIACKI 1862

POCZĄTKI PRAWA PRACY KODEKS CHARAKTERYSTYKA KODEKS NAPOLEONA 1804 Najem usług,, brak równości stron (co do wynagrodzenia przeważające znaczenie pracodawcy) ABGB 1811 Umowa służbowa (umowa o dzieło), większa troska o pracownika (ochrona pracy kobiet, wypowiedzenie umowy) BGB 1896/1900 Rozróżnienie umowy o pracę od umowy o dzieło, większa troska o pracownika, książeczki obrachunkowe (warunki pracy i płacy)

PROCEDURA CYWILNA MODEL PRZESTARZAŁY MODEL NOWOCZESNY KODEKSY: AUSTRIACKI ; NIEMIECKI XVIII/XIX W. FRANCUSKI KODEKS PROCEDURY CYWILNEJ 1806, ROSYJSKI KPC 1864, NIEMIECKI KPC 1877 ZASADY: DYSPOZYCYJNOŚĆ, KONTRADYKTORYJNOŚĆ, PISEMNOŚĆ, TAJNOŚĆ, (CZĘŚCIOWO INKWIZYCYJNOŚĆ– PRUSY), POŚREDNIOŚĆ, LEGALNA TEORIA DOWODOWA (AUSTRIA), ŚRODKI ODWOŁAWCZE: APELACJA, ODWOŁANIE) ZASADY: DYSPOZYCYJNOŚĆ (AUTONOMIA STRON), KONTRADYKTORYJNOŚĆ (CZASEM DZIAŁANIE SĄDU Z URZĘDU – AUSTRIA ZASADA INSTRUKCYJNOŚCI), USTNOŚĆ, JAWNOŚĆ, BEZPOŚREDNIOŚĆ, KONCENTRACJA MATERIAŁU PROCESOWEGO, SWOBODNA OCENA DOWODÓW, ŚRODKI ODWOŁAWCZE: APELACJA (ODWOŁANIE), REWIZJA, KASACJA

PROCEDURA KARNA MODEL INKWIZYCYJNY MODEL MIESZANY KODEKSY: AUSTRIACKI, NIEMIECKI, ROSYJSKI XVIII/XIX W. FRANCUSKI KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO 1808; NIEMIECKI KPK 1877, ROSYJSKI KPK 1864 ZASADY: TAJNOŚĆ, PISEMNOŚĆ, POCES WSZCZYNANY Z URZĘDU, SĄDZIA ŁĄCZY RÓŻNE FUNKCJE, OSKARŻONY PRZEDMIOTEM NIE PODMIOTEM PROCESU, BRAK LUB OGRANICZONE PRAWO DO OBRONY, BRAK ŚRODKÓW ODWOŁAWCZYCH (JEDYNIE W NAJCIĘŻSZYCH SPRAWACH) ZASADY: I ETAP- POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE (PRZEWAGA ZASAD POSTĘPOWANIA INKWIZYCYJNEGO) II ETAP – POSTĘPOWANIE SĄDOWE (PRZEWAGA ZASAD POSTĘPOWANIA SKARGOWGO), ŚRODKI ODWOŁAWCZE; APELACJA, KASACJA (REWIZJA)

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE PAŃSTWO CHARAKTERYSTYKA FRANCJA XVIII/XIX W.: II INSTANCJE NA CZELE Z RADĄ STANU ROSJA XVIII/XIX W.: II INSTANCJE NA CZELE Z DEPARTAMENTAMI ADM. SENATU RZĄDZĄCEGO: W KRÓLESTWIE POLSKIM 1815: II INSTANCJE NA CZELE Z RADĄ STANU PRUSY 1872-1883: III INSTANCJE NA CZELE Z WYŻSZYM TRYBUNAŁEM ADMINISTRACYJNYM W BERLINIE AUSTRIA 1875: JEDNOINSTANCYJNY TRYBUNAŁ ADMINISTRACYJNY W WIEDNIU