PRAWO PRACY URLOPY PRACOWNICZE

CZYM JEST URLOP Urlop - jest to czas wolny pracownika od świadczenia pracy na rzecz pracodawcy. Kwestie urlopowe są regulowane przepisami kodeksu pracy. Pracownik może wnioskować o udzielenie mu urlopy jednak nie oznacza to, że pracodawca zawsze ma obowiązek go udzielić. Urlop przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowę o pracę.Nie mają takiego prawa osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilno-prawnych takich jak umowa o zlecenie czy umowa o dzieło.Wymiar przysługującemu pracownikowi urlopu zależy przede wszystkim od okresu zaludnienia.Wpływ na jego długość mają także inne okresy np. nauki, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, służba wojskowa i inne.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Wymiar urlopu wynosi: 1) 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 2) 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika; niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy. Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Zasadę stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin. Udzielenie pracownikowi urlopu, w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia: 1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata, 2) średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat, 3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat, 4) średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata, 5) szkoły policealnej - 6 lat, 6) szkoły wyższej - 8 lat. Okresy nauki nie podlegają sumowaniu. Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop: 1) u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze, 2) u kolejnego pracodawcy – w wymiarze: a) proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, b) proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Jeżeli ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy i nawiązanie takiego stosunku u kolejnego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca dokonuje dotychczasowy pracodawca. Przy ustalaniu wymiaru urlopu na podstawie art. 1551 i 1552 niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający. Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim jednak przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę; dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa. W takich przypadkach pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Plan urlopów podaje się do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Na wniosek pracownicy udziela się jej urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim; dotyczy to także pracownika–ojca wychowującego dziecko, który korzysta z urlopu macierzyńskiego.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. Przesunięcie terminu urlopu jest także dopuszczalne z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu: 1) czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, 2) odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, 3) powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy, 4) urlopu macierzyńskiego, pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Część urlopu nie wykorzystaną z powodu: 1) czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, 2) odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, 3) odbywania ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesięcy, 4) urlopu macierzyńskiego pracodawca jest obowiązany udzielić w terminie późniejszym. Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy.

Charakterystyka urlopu wypoczynkowego Pracodawca ma obowiązek udziela się pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym nabył do niego prawo. Wyjątkiem od tej zasady jest udzielenie urlopu do 30 września następnego roku. Dotyczy to wszystkich przypadków niewykorzystania urlopu zgodnie z planem urlopów lub zgodnie z indywidualnymi ustaleniami (np. przesunięcie urlopu, odwołanie z urlopu itp.).

Dodatkowy urlop wypoczynkowy Przepisy prawa gwarantują pewnej grupie pracowników prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, ze względu na stan zdrowia, szczególny rodzaj wcześniejszej działalności, szczególne warunki wykonywania pracy. Dodatkowy urlop wypoczynkowy przysługuje m.in.: 1) osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. 2) inwalidzie wojennemu pozostającemu w zatrudnieniu w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Zwiększenie to nie przysługuje jednak inwalidzie korzystającemu z urlopu w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych w ciągu roku.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy 3) kombatantowi pozostającemu w zatrudnieniu w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Zwiększenie to nie przysługuje jednak inwalidzie korzystającemu z urlopu w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych w ciągu roku. 4) nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której nie są przewidziane ferie szkolne, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. 5) pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należy praca socjalna oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych, jeżeli przepracował nieprzerwanie i faktycznie co najmniej 5 lat, przysługuje raz na dwa lata dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy 6) sędziemu i prokuratorowi przysługuje corocznie urlop dodatkowy w wymiarze: 6 dni roboczych - po dziesięciu latach pracy, 12 dni roboczych - po piętnastu latach pracy. 7) młodocianemu przysługuje w roku kalendarzowym 26 dni roboczych niezależnie od dodatkowych dni wolnych od pracy, w pierwszym roku pracy wynosi w sumie 38 dni roboczych, z których 12 dni przysługuje mu po 6 miesiącach pracy i nie są one wliczane do wymiaru urlopu rocznego. W następnych latach pracy, z początkiem roku kalendarzowego aż do ukończenia 18 lat - 26 dni roboczych. Z chwilą ukończenia 18 lat, jeżeli prawo do urlopu młodociany uzyskał przed ukończeniem 18 lat, wymiar urlopu w tym roku kalendarzowym ulega zmniejszeniu do 20 dni. 8) pracownikowi tymczasowemu przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 2 dni za każdy miesiąc pozostawania w dyspozycji jednego pracodawcy użytkownika lub więcej niż jednego pracodawcy użytkownika.

URLOP NA ŻĄDANIE Urlop na żądanie może wziąć każdy pracownik, który nabył prawa urlopowe. Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu na żądanie w wymiarze maksymalnie 4 dni. Pracownik może zgłosić urlop osobiście lub za pośrednictwem maila lub telefonu. Urlop na żądanie jest przywilejem pracownika. Urlopu tego nie uwzględnia się w planie urlopów. Urlop na żądanie nie jest urlopem przysługującym pracownikowi dodatkowo oprócz podstawowego wymiaru. Wchodzi on w liczbę dni należnego danemu pracownikowi urlopu wypoczynkowego. Zdaniem Sądu Najwyższego z 15 listopada 2006 r., I PK 128/06 zgłoszenie urlopu na żądanie powinno nastąpić przed rozpoczęciem swojego dnia pracy.

URLOP BEZPŁATNY Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego.Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Okres urlopu bezpłatnego, o którym mowa, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

URLOP MACIERZYŃSKI Urlop macierzyński przysługuje kobietom pracującym, które w trakcie swojego zatrudnienia urodziły dziecko. Celem urlopu jest zapewnienie kobiecie odpoczynku po porodzie oraz umożliwienie jej opieki nad nowo narodzonym dzieckiem. Urlop ten jest w pełni płatny, tzn. pracownica przebywająca na takim urlopie otrzymuje pełne wynagrodzenie. Długość tego urlopu zależy od tego, ile dzieci urodziła kobieta podczas jednego porodu (20 dni lub od 31 do 37 tygodni). W przypadku urodzenia jednego dziecka, w czasie jednego porodu podstawowy urlop macierzyński wynosi 20 tygodni. W przypadku urodzenia dwójki lub większej liczby dzieci, w czasie jednego porodu okres urlopu macierzyńskiego (podstawowego) wynosić może od 31 do 37 tygodni. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego matka lub ojciec mogą wykorzystać urlop rodzicielski trwający do 32 tygodni w przypadku jednego dziecka oraz do 34 tygodni w przypadku większej liczby dzieci urodzonych w czasie jednego porodu.

URLOP MACIERZYŃSKI Łączny wymiar urlopu w przypadku urodzenia jednego dziecka może wynosić nawet do 52 tygodni. Po wykorzystaniu przez matkę co najmniej 14 tygodni tego urlopu, matka może przekazać pozostałą jego część na rzecz ojca dziecka – tzw. urlop tacierzyński. Urlop macierzyński można wykorzystać również przed planowaną datą porodu, jednak nie może to być wcześniej niż 6 tygodni przed planowaną datą porodu. Po ustaniu urlopu macierzyńskiego pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownice na zajmowane przed urlopem stanowisko pracy. Do zapłaty wynagrodzenia za urlop macierzyński zobowiązany jest ZUS.

URLOP tacierzyński W przypadku gdy matka dziecka nie chce, bądź nie może wykorzystać w pełni przysługującego jej urlopu macierzyńskiego, może pozostałą jego część przekazać ojcu dziecka – tzw. urlop tacierzyński. Aby ojciec mógł przejąć część urlopu przysługującego matce, musi na niego przejść bezpośrednio po tym jak zrezygnuje z niego matka nie wcześniej niż po upływie 14 tygodni urlopu. Pozostałe 6 tygodni urlopu rodzice mogą podzielić między siebie. Urlop tacierzyński, podobnie jak macierzyński zapewnia 100% wynagrodzenia. Nie wykorzystany w odpowiednim momencie – przepada. Po ustaniu urlopu tacierzyńskiego pracodawca – podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego – ma obowiązek przywrócić pracownika na zajmowane przed urlopem stanowisko pracy a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisko równorzędne. Do zapłaty wynagrodzenia za urlop tacierzyński zobowiązany jest ZUS.

URLOP RODZICIELSKI Przysługuje bezpośrednio po wykorzystaniu całego okresu urlopu macierzyńskiego (podstawowego). Może go wykorzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka. Łączny wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi do 32 tygodni w przypadku jednego dziecka oraz do 34 tygodni w przypadku większej liczby dzieci urodzonych w czasie jednego porodu. Z tego urlopu można skorzystać w pelnym lub niepełnym wymiarze. Jednorazowo lub maksymalnie w czterech częściach, przy czym każda z nich nie może być krótsza niż 8 tygodni. Ogólnie przyjętę jest, że części powinny następować bezpośrednio jedna po drugiej, jednak istnieje możliwość wydzielenia 16 tygodni urlopu. Wydzielone 16 tygodni wykorzystać można w późniejszym czasie, maksymalnie do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia.

URLOP RODZICIELSKI Istnieje możliwość wydłużenia czasu urlopu rodzicielskiego w sytuacji, gdy rodzic łączy urlop rodzicielski z pracą (maksymalnie 1/2 etatu). Wydłużenie okresu urlopu jest proporcjonalne do wymiaru czasu pracy wykonanej w czasie łączenia pracy i urlopu rodzicielskiego maksymalnie do 64 tygodni w przypadku jednego dziecka lub 68 tygodni w przypadku większej liczby dzieci urodzonych w czasie jednego porodu. Do zapłaty wynagrodzenia za urlop rodzicielski zobowiązany jest ZUS.

URLOP OKOLICZNOŚCIOWY Urlop związany z wyjątkowymi okolicznościami, takimi jak: śmierć członka rodziny pracownika, narodziny dziecka pracownika, ślub pracownika. W zależności od rodzaju wydarzenia, długość urlopu okolicznościowego waha się od 1 do 2 dni. 1 dzień - w przypadku ślubu dziecka pracownika lub zgonu i pogrzebu jego brata, siostry, teścia, teściowej, dziadka, babci, lub innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką 2 dni – w przypadku ślubu pracownika lub urodzenia się dziecka pracownika, bądź w przypadku zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, matki, ojca, ojczyma lub macochy. Do zapłaty wynagrodzenia za urlop okolicznościowy zobowiązany jest pracodawca.

URLOP WYCHOWAWCZY Podstawowym celem urlopu wychowawczego jest umożliwienie pracownikowi połączenia konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem z obowiązkami zawodowymi. Dla pracownika oznacza to czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy. W czasie trwania urlopu wychowawczego nie jest wypłacane wynagrodzenie. Urlop wychowawczy jest jednym z urlopów związanych z rodzicielstwem. Głównymi przesłankami nabycia prawa do urlopu wychowawczego jest pozostawanie w stosunku pracy i posiadanie co najmniej 6-miesięcznego stażu pracy, bez względu na występujące przerwy. Co istotne, do stażu pracy wlicza się okres zatrudnienia u poprzednich pracodawców. Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą wykorzystać urlop wychowawczy do momentu ukończenia przez dziecko 6. roku życia, natomiast w przypadku dziecka niepełnosprawnego do 18. roku życia.

URLOP WYCHOWAWCZY Pracownik-rodzic może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, ale nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Należy podkreślić, że jeden miesiąc (z 36 miesięcy) jest przeznaczony wyłącznie dla drugiego rodzica, np. mama przebywa na urlopie 35 miesięcy, a tata 1 miesiąc albo odwrotnie. Oznacza to, że w przypadku wykorzystania urlopu przez jednego z rodziców, urlop wychowawczy trwa maksymalnie 35 miesięcy. Wyjątkowo, rodzic będzie mógł skorzystać z pełnego urlopu, czyli 36 miesięcy wyłącznie w przypadku, jeżeli: 1) drugi rodzic dziecka nie żyje, 2) drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska, 3) drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

URLOP WYCHOWAWCZY Z urlopu wychowawczego można skorzystać w maksymalnie 5 częściach, które nie muszą następować bezpośrednio po sobie. Z urlopu może skorzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka. Jeżeli oboje są pracownikami, mogą korzystać z urlopu jednocześnie, przy czym należy pamiętać, że wymiar urlopu nie zwiększa się. Urlopu wychowawczego udziela się wyłącznie na pisemny wniosek pracownika. Należy go złożyć na co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem okresu, w którym zamierza on korzystać z tego urlopu. Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu poprzez złożenie pracodawcy pisemne oświadczenie w tej sprawie. Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu wychowawczego na okres wskazany we wniosku. Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego jest dla pracodawcy wiążący, jeżeli pracownik złoży go w odpowiednim terminie. Odmowa pracodawcy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożone karą grzywny.

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ Urlop wypoczynkowy niewykorzystany przez pracownika do końca roku, w którym pracownik nabył do niego prawo, staje się urlopem zaległym i powinien zostać udzielony pracownikowi do 30 września następnego roku kalendarzowego. Roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stało się wymagalne, przy czym rozpoczęcie biegu tego terminu następuje bądź z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje, bądź najpóźniej z końcem września następnego roku, jeżeli urlop został przesunięty na ten rok z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy.