MÓJ UDZIAŁ W ŻYCIU GOSPODARCZYM POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM GIMNAZJALNYM 2013

PIENIĄDZ Pieniądz to powszechnie akceptowany środek wymiany towarów i usług oraz miernik ich wartości.

HISTORIA PIENIĄDZA W społeczeństwach pierwotnych ludzie wymieniali się na zasadzie: towar za towar. Taki handel wymienny to barter.

HISTORIA PIENIĄDZA Powoli wyodrębniały się towary uniwersalne zwane płacidłami, które można było wymienić na każdy towar. Takimi towarami były np. bydło, skóry, sól, zwierzęta, zboże.

HISTORIA PIENIĄDZA Następnie zaczęto stosować w wymianie metale: żelazo, miedź, a później metale rzadziej występujące: złoto i srebro. W transakcjach ważna była ich waga, nie kształt (płytki, sztabki).

HISTORIA PIENIĄDZA Ważenie metali przy każdej transakcji było uciążliwe, dlatego zaczęto na nich wybijać symbole np. herby władców. Gwarantowały one odpowiedni skład kruszcu oraz jego wagę i tak powstały monety.

HISTORIA PIENIĄDZA Aby korzystanie z pieniędzy było jeszcze łatwiejsze wprowadzono banknoty. Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach w IX w., a w Europie zaczęto ich używać od XVII w.

HISTORIA PIENIĄDZA Dla bezpieczeństwa i wygody kupujących, pod koniec XX w. stworzono możliwość używania kart płatniczych oraz przelewów elektronicznych. Jest to tzw. pieniądz elektroniczny lub plastikowy.

HISTORIA PIENIĄDZA barter płacidła metale (szlachetne) monety banknoty pieniądz elektroniczny

Cechy pieniądza pewny podzielny wygodny w użyciu trudny do sfałszowania

Funkcje pieniądza miernik wartości (porównujemy ceny) środek płatniczy (płacimy i regulujemy nim zobowiązania) środek tezauryzacji (gromadzenia oszczędności)

GOSPODARKA Gospodarka to całokształt działalności gospodarczej, który polega na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności.

GOSPODARKA W gospodarce wyróżniamy 3 typy aktywności: produkcyjną (przemysł i rolnictwo), handlową, usługową (świadczenia na rzecz innych osób),

Gospodarka centralnie planowana (w Polsce przed 1989 r.) przedsiębiorstwa i część ziemi były własnością państwa, o rodzaju i wielkości produkcji decydował rząd, on też ustalał ceny towarów i usług, nie istniało bezrobocie, lecz etos pracy był niski,

Gospodarka wolnorynkowa (w Polsce po 1989 r.) dominacja własności prywatnej, zasada wolnej konkurencji, dążenie do osiągnięcia zysku, niewielka ingerencja państwa w gospodarkę

Gospodarka rynkowa Popyt = zapotrzebowanie na towar lub usługę Prawo popytu – im wyższa cena tym mniejszy popyt, im niższa cena tym większy popyt

Gospodarka rynkowa Podaż = ilość zaoferowanych do sprzedaży towarów lub usług Prawo podaży – im wyższa cena tym wyższa podaż, im niższa cena tym mniejsza podaż

Konkurencja czy monopol? Konkurencja to zjawisko, gdy na rynku występuje duża liczba wytwórców podobnego towaru lub dostawców określonej usługi i rywalizują oni o klienta. Monopol to dominacja na rynku jednego wytwórcy lub dostawcy określonego dobra (towaru lub usługi).

Konkurencja czy monopol? Konkurencja (+) jest korzystna dla konsumenta: dbanie o jakość zaoferowanych towarów lub usług, niższa cena, dbanie o klienta (np. przez udzielanie gwarancji) Monopol (-) jest niekorzystny dla konsumenta: brak dbałości o jakość oferowanych towarów lub usług, dowolna cena, nie trzeba zabiegać o klientów (nie mają wyboru),

Gospodarstwo domowe Gospodarstwo domowe tworzą osoby mieszkające razem i utrzymujące się ze wspólnych pieniędzy. Wyróżniamy 2 jego typy: indywidualne zbiorowe

Budżet czyli dochody i wydatki

System bankowy Każde państwo posiada walutę czyli jednostkę monetarną (złoty= 100 groszy). Państwo decyduje o emisji pieniądza i zasadach jego wymienialności na inne waluty oraz dąży do utrzymania stabilności własnej waluty. System bankowy tworzą wszystkie banki działające na terenie danego kraju.

System bankowy

System bankowy

Zadania NBP emisja złotego i czuwanie nad jego ilością w obiegu, prowadzenie polityki pieniężnej państwa, nadzór nad innymi bankami (Komisja Nadzoru Bankowego), obsługa bankowa budżetu państwa, ustalanie wysokości stóp procentowych (Rada Polityki Pieniężnej)

Budżet państwa Budżet państwa to coroczny plan dochodów i wydatków państwa przygotowany przez rząd i uchwalany przez parlament.

Budżet państwa

Budżet państwa

Budżet państwa Często zdarza się, że wydatki kraju przewyższają jego dochody. Mamy wówczas deficyt budżetowy (dziurę budżetową). Państwo musi zdobyć potrzebną kwotę (pożyczki, kredyty, sprzedaż obligacji, większe podatki, prywatyzacja, dodruk pieniędzy) lub ograniczyć wydatki.

Podatki Ogromną część dochodów państwa stanowią podatki. Podatki to świadczenia pieniężne, które uiszczają obywatele i przedsiębiorstwa na rzecz państwa oraz władz lokalnych.

Podatki

Podatki bezpośrednie Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) płacą osoby zatrudnione, emeryci, renciści… (obecnie 18 lub 32%) Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) płacą przedsiębiorstwa od zysku (obecnie 19% - podatek liniowy) Podatki te trafiają do budżetu państwa.

Podatki bezpośrednie Podatki majątkowe: od spadków i darowizn od nieruchomości rolny i leśny od środków transportu od posiadania psa od czynności cywilnoprawnych (np. zakup mieszkania) Podatki te trafiają do budżetu gmin.

Podatki pośrednie Podatek od towarów im usług (VAT)- jest zawarty w ich cenie (obecnie 5,8,23%) Podatek akcyzowy (zawarty w cenie papierosów, alkoholu, energii elektrycznej, paliw i towarów luksusowych) Cło (pobierane głownie przy imporcie towarów) Podatek od gier i zakładów Podatki te trafiają do budżetu państwa.

Giełda Niewielkich zakupów dokonujemy w sklepie, większe ilości towarów kupowane są w hurtowniach, zaś handlem na dużą (międzynarodową) skalę zajmują się giełdy.

Giełda Papierów Wartościowych Giełdy to wielkie instytucje, gdzie maklerzy dokonują błyskawicznych decyzji dotyczących zakupu i sprzedaży papierów wartościowych na całym świecie.

Giełda Papierów Wartościowych Największe giełdy papierów wartościowych mieszczą się w Nowym Jorku, Londynie i Tokio. Giełda w Warszawie powstała w 1991 r. (obecnie notowanych jest na niej ok. 300 spółek)

Papiery wartościowe

Papiery wartościowe AKCJE – papiery wartościowe świadczące o tym, że ich posiadacz (akcjonariusz) jest współwłaścicielem przedsiębiorstwa (spółki akcyjnej) i ma prawo do udziału w jego zyskach (dywidenda).

Papiery wartościowe Przedsiębiorstwa często określają swoją wartość i przeliczają ją na akcje. Poprzez emisję akcji przedsiębiorstwa uzyskują fundusze potrzebne na duże inwestycje. Kurs (cena) akcji na giełdzie zależy głównie od aktualnej sytuacji finansowej firmy i planów na przyszłość.

Papiery wartościowe OBLIGACJE – papiery wartościowe świadczące o udzieleniu przez kupującego je pożyczki emitentowi (państwu, gminie), z góry określone są warunki spłaty zadłużenia.

Papiery wartościowe Obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych praw własności tak jak akcje. W przypadku obligacji mamy zagwarantowany stały i pewny zysk. Posiadacz akcji podejmuje zaś ryzyko dużych zysków i dużych strat.

Gra na giełdzie… Inwestor posiadający pieniądze lub akcje zleca domowi lub biuru maklerskiemu sprzedaż lub zakup akcji. Po nabyciu akcji należy czekać, aż ich kurs wzrośnie, wówczas można je sprzedać z zyskiem. Jeśli ich kurs spadnie można stracić.

Gra na giełdzie… HOSSA – kursy akcji na giełdzie rosną, jest to znak, że gospodarka dobrze się rozwija (byk).

Gra na giełdzie… BESSA – kursy akcji na giełdzie spadają, jest to znak słabości gospodarki (niedźwiedź).

Co ma wpływ na poziom życia ludzi? posiadanie pracy, wysokość zarobków, ceny oraz jakość towarów i usług, dostęp do kultury i rozrywki, dostęp do opieki zdrowotnej, dostęp do nowoczesnych technologii,

Koniunktura gospodarcza KONIUNKTURA GOSPODARCZA to zbiór czynników wpływających bezpośrednio na gospodarkę państwa w danym czasie. Określamy ją za pomocą: PKB, stopy bezrobocia, wysokości cen i płac oraz wielkości eksportu.

Dobra koniunktura – wzrost gospodarczy brak zagrożeń ekonomicznych i politycznych, powstają nowe firmy, towary sprzedają się, spada bezrobocie, rosną płace,

Zła koniunktura – kryzys gospodarczy zmniejszenie produkcji, spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, zwolnienia pracowników, spadek dochodów państwa i ludności, inflacja (spadek wartości pieniądza),

Koniunktura gospodarcza Utrzymanie przez dłuższy czas równowagi gospodarczej w kraju jest bardzo trudne, więc okresy ożywienia gospodarczego zwykle przeplatają się z okresami stagnacji lub kryzysu.

Produkt Krajowy Brutto (PKB) PKB to wskaźnik ekonomiczny, za pomocą którego określa się stan gospodarki, najczęściej w skali roku.

Produkt Krajowy Brutto (PKB) Co się składa na PKB? wartość dóbr i usług wytworzonych w kraju (minus koszty ich produkcji) wydatki na konsumpcje i inwestycje dochody z pracy dochody z kapitału

Produkt Krajowy Brutto (PKB) PKB oblicza się w skali roku i zazwyczaj przedstawia się procentowo (porównując do roku poprzedniego), można też porównywać różne państwa. PKB na osobę najczęściej podaje się w dolarach (nie zawsze świadczy to o zamożności obywateli)