Zapoczątkowany w XIX stuleciu w angielskiej kulturze common law, rozwinął się następnie również na kontynencie europejskim z jego dominującą kulturą prawa stanowionego, aby w XX i w XXI wieku zachowywać główną pozycję wśród wszystkich nurtów filozofii prawa.

Pozytywizm prawniczy wyrósł ze sprzeciwu wobec myśli prawa natury, jak i szkoły historycznej prawa. Uznawał za prawo pozytywne, w sensie prawa rzeczywistego, pewnego, ścisłego, pożytecznego, twórczego, tylko prawa stanowione przez uprawnionego do tego prawodawcę.

Do głównych wyróżników pozytywizmu prawniczego należy metoda formalno – dogmatyczna. Według niej prawem obowiązującym i jednocześnie pozytywnym jest to, co ma formę prawa stanowionego, a nie prawa natury czy też prawa zwyczajowego. Jeśli tak, obowiązuje wszystkich obywateli bezkrytycznie na wzór dogmatów religijnych, bez potrzeby wartościowania jego treści za pomocą kryteriów moralnych, politycznych, sprawiedliwości i słuszności.

Źródłem takiego prawa jest niczym nieskrepowane państwo, ale państwo prawne, działające zgodnie z obowiązującym prawem. Państwo prawne powinno chronić nienaruszalne prawa podmiotowe obywateli, aby mogło być uznawane za państwo praworządne. Rozwój pozytywizmu prawniczego przebiegał w wersji brytyjskiej i w wersji kontynentu europejskiego.

Wyróżniamy pozytywizm miękki soft i pozytywizm twardy hard Wyróżniamy pozytywizm miękki soft i pozytywizm twardy hard. Oba te rodzaje pozytywizmu traktują prawo jako fakt społeczny.

W pozytywizmie twardym fakt ten kreuje wola suwerena zdolnego do stanowienia prawa. W pozytywizmie miękkim większe znaczenie przypisywane jest społecznej akceptacji prawa. Oba też jego rodzaje skłaniają się ku akceptacji tezy o konwencjonalnym charakterze prawa, czyli o tym, że o obowiązywaniu prawa przesądza samo prawo.

Założenia pozytywizmu prawniczego: 1. na miano jurydycznego prawa zasługuje jedynie prawo stanowione; 2. prawa stanowione są rozkazami suwerena państwowego w państwie prawa, reprezentowanego przez władzę prawodawczą; 3. prawo jest całkowicie odrębnym systemem, niezależnym od moralności i niepoddawanym ocenom moralnym;

4. obowiązujące prawo stanowione jest prawem właściwym, pozytywnym, toteż zasługuje na stosowanie i przestrzeganie takim jakim jest, bez potrzeby rozważania jakie być powinno; 5. dla właściwej jakości prawa duże znaczenie mają względy naukowe polegające zwłaszcza na precyzyjnym określeniu jednoznacznych pojęć prawnych;

6. badania historyczne, socjologiczne i inne prawa stanowionego mają ukazywać spełnianie przez nie funkcji społecznych, a więc posiadać charakter ideologiczny, legitymizujący prawość suwerena państwowego i zależnego od niego prawodawcy; 7. system prawny jest zupełnym, zamkniętym i logicznym systemem w pełni wystarczającym do racjonalnego wysnuwania z niego norm prawnych niezbędnych dla rozstrzygania konkretnych spraw;

8. racjonalna argumentacja w procesach rozstrzygania spraw ogranicza się do ocen faktów, dowodów, świadectw, ale nie ocen etycznych; 9. system prawny i wynikający z niego porządek prawny są systemem i porządkiem wyłącznie prawa stanowionego; 10. jedynym źródłem prawa są ustawy;

11. ustawy są rezultatem niczym nieograniczonej woli suwerena państwowego poddawanej racjonalizacji w procesach stosowania i przestrzegania prawa; 12. prawnik podlega bezwarunkowo ustawom, aby literalnie, wiernie, dosłownie wyrazić ich treść.

H.L.A. Hart uważał, iż pod terminem „pozytywizm” kryje się we współczesnej literaturze brytyjskiej i amerykańskiej zbiór następujących twierdzeń:

1) prawa ustanowione przez człowieka są rozkazami; 2) nie ma żadnego koniecznego związku między prawem a moralnością, między prawem jakim ono jest, a prawem, jakim być powinno; 3) należy wyraźnie odróżnić analizę lub badanie znaczenia pojęć prawnych od badań historycznych, socjologicznych oraz od krytycznych ocen prawa z punktu widzenia moralności, celów i funkcji społecznych;

4) system prawny ma charakter zamkniętego systemu logicznego, w którym prawidłowa decyzja może być zawsze wywiedziona z określonych wcześniej reguł prawnych za pomocą tylko samych środków logicznych;

5) sądy etyczne nie mogą być wydawane – w przeciwieństwie do sądów o faktach – na podstawie racjonalnych argumentów, kryterium oczywistości lub w oparciu o dowody.

Hart nie uważa, że prawo poznaje się bezpośrednio, tak jak obiekty naturalne. Pomiędzy suwerenem i poddanymi pojawia się język jako społeczne medium komunikowania się.

Prawo to związek reguł pierwotnych i wtórnych. Reguła uznawania, która jest jedną z reguł wtórnych, pełni rolę kryterium wyodrębniającego prawo jako podmiot poznania, stanowiąc wspólny, publiczny standard poprawnych decyzji sądowych. Zawiera bowiem autorytatywne kryteria pozwalające na identyfikację pierwotnych reguł zobowiązujących.

Minimum treści prawa natury – Hart wymienia pięć elementarnych prawd determinujących ich treść: Ludzka słabość, która sprawia, że niezbędne są zakazy pewnych zachowań; 2) Przybliżona równość ludzi – powoduje konieczność istnienia systemu wzajemnych ustępstw i kompromisów;

3) ograniczony altruizm – występująca u ludzi skłonność do agresji, a zarazem altruizm, choć ograniczony, sprawiają, że istnienie systemu nakazów i zakazów jest z jednej strony konieczne, z drugiej zaś możliwe; 4) ograniczone zasoby naturalne – czynią niezbędną instytucję własności;

5) ograniczona siła woli i zdolność rozumienia – nie wszyscy i nie zawsze są skłonni dobrowolnie podporządkować się regułom chroniącym osoby, własność i zobowiązania, stąd niezbędne jest istnienie sankcji prawnych, z jednej strony będących przyczyną posłuszeństwa, z drugiej zaś gwarancją, że ci, którzy podporządkują się dobrowolnie nie padną ofiarą tych, którzy tego nie zrobią.

Czysta teoria prawa Hansa Kelsena Ostatecznym jej celem miało być zbudowanie filozofii prawa pozbawionej elementów opisowych, opartej na czysto normatywnych badaniach. Normatywizm to nie tylko filozofia, ale przede wszystkim teoria prawa pozytywnego. Kelsen czerpał inspiracje z kantyzmu i neokantyzmu, budując koncepcję ostatecznej podstawy obowiązywania systemu prawa.

Nauka normatywna Prawoznawstwo jest nauką normatywną, nie znaczy to, że ono samo tworzy normy prawne, ale skoro metoda tworzy przedmiot, to normatywność musi być zawarta w nauce prawa. Z drugiej strony, jeśli jest nauką, to podobnie jak nauki przyrodnicze musi się posługiwać zdaniami coś opisującymi: „jeśli wystąpi x (warunek), to wystąpi konsekwencja y (następstwo)”.

alogiczność Tekst sam w sobie jest dla Kelsena alogiczny, nie ma żadnej specyfiki normatywnej, co też tłumaczy, dlaczego gramatyczne formy wyrażania się prawodawcy mogą być różne, nawet opisowe. Dopiero wnoszona przez prawoznawstwo do poznania tego tekstu idealna forma normy prawnej pozwala zbudować normy prawne, w zasadzie ich system, bo norma nigdy nie działa jako pojedyncza „jednostka normatywna”.

zarachowanie Poprzednik, czyli hipoteza i następnik, czyli dyspozycja są powiązane powinnościowo.

System statyczny System dynamiczny System mieszany Norma podstawowa System norm System statyczny System dynamiczny System mieszany Norma podstawowa