www.pwc.com/pl Konieczności badania dobrej wiary przez organ, gdy nie doszło do transakcji - Mariusz Marecki Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2016 r., sygn. I FSK 566/15

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2016 r. , sygn Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2016 r., sygn. I FSK 566/15

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2016 r. , sygn Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2016 r., sygn. I FSK 566/15 – Tezy: W świetle przepisów art. 86 ust. 1 oraz art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług transakcja fikcyjna z przyczyn zarówno o charakterze podmiotowym, jak i przedmiotowym nie może być uznana za czynność opodatkowaną generującą dla jej adresata kwotę podatku naliczonego.

Tło problemu – orzecznictwo TSUE

Wyrok Trybunału z dnia 21 czerwca 2012 r Wyrok Trybunału z dnia 21 czerwca 2012 r. (Mahageben kft, C-80/11, C-142/11) – Zarys stanu faktycznego: Nabywca usługi nie sprawdził czy kontrahent istnieje i jest podatnikiem czy dysponuje towarami czy był w stanie dokonań dostawy Jedyny dowód posiadany przez nabywcę to faktura Nabywca nie dopuścił się działań nieuczciwych

Wyrok Trybunału z dnia 21 czerwca 2012 r Wyrok Trybunału z dnia 21 czerwca 2012 r. (Mahageben kft, C-80/11, C-142/11) – Stanowisko TSUE: Nie można kwestionować prawa do odliczenia jeżeli nabywca dochował należytej staranności Organy podatkowe nie mogą w sposób generalny wymagać, by podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT badał czy wystawca faktury za towary lub usługi, których odliczenie ma dotyczyć, jest podatnikiem, czy dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji i jest w stanie je dostarczyć oraz czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT To do organów podatkowych należy wykrywanie nieprawidłowości i naruszeń przepisów prawa w zakresie podatku VAT.

Wyrok Trybunału z dnia 21 lutego 2008 r. (Netto Supermarkt, C-271/06) – Zarys stanu faktycznego: Dowody wywozu zostały sfałszowane przez nabywcę Podatnik nie mógł o tym wiedzieć nawet przy zachowaniu staranności sumiennego kupca Stanowisko TSUE: Zwolnienie od podatku VAT związanego z wywozem towarów poza terytorium Wspólnoty, przysługuje nawet gdy przesłanki tego zwolnienia nie są spełnione, lecz gdy podatnik nie mógłby sobie z tego zdawać sprawy, ze względu na sfałszowanie dowodu wywozu przedstawionego przez nabywcę. Trybunał podkreślił, że dostawca powinien móc pokładać zaufanie w zgodność z prawem podejmowanych przez siebie czynności bez narażania się na utratę prawa do zwolnienia.

Wyrok Trybunału z dnia 27 września 2007 r. (Teleos plc, C-409/04) – Zarys stanu faktycznego: Umowy sprzedaży zostały zawarte w oparciu o tzw. klauzule „Incoterms 2000”, a mianowicie klauzulę „z zakładu” („ex‑works” lub EXW). W odniesieniu do każdej transakcji podatnicy otrzymywali oryginalny egzemplarz listu przewozowego CMR. Niemniej jednak: miejsca przeznaczenia okazywały się fałszywe, przewoźnicy nie istnieli, numery rejestracyjne wskazanych pojazdów były numerami pojazdów nieistniejących lub nienadających się do transportu tego rodzaju (telefonów komórkowych) towarów, telefony nie opuściły terytorium UK.

Wyrok Trybunału z dnia 27 września 2007 r. (Teleos plc, C-409/04) – Stanowisko TSUE: Nie można zobowiązywać do zapłaty podatku dostawcy, który działał w dobrej wierze i przedstawił dowody prima facie wskazujące prawo do zwolnienia. Powyższego nie zmienia okoliczność, że dowody okazują się fałszywe, jeżeli uczestnictwo dostawcy w oszustwie podatkowym nie zostało ustalone, o ile dostawca ten przedsięwziął wszelkie racjonalne środki w celu zagwarantowania, by dokonywana przez niego czynność nie prowadziła do udziału w oszustwie.

Wyrok Trybunału z dnia 22 października 2015 r. (Stehcemp, C-277/14) – Zarys stanu faktycznego: Dostawca nie był zarejestrowany do celów VAT, nie składał deklaracji podatkowych i nie płacił podatków, nie ogłaszał rocznych sprawozdań finansowych i nie posiadał koncesji na obrót paliwami ciekłymi. Siedziba dostawcy była zdewastowana. Nie było kontaktu z dostawcą. W odniesieniu do każdej transakcji podatnicy otrzymywali oryginalny

Wyrok Trybunału z dnia 22 października 2015 r. (Stehcemp, C-277/14) – Stanowisko TSUE: Na prawo do odliczenia podatku VAT należnego lub zapłaconego od dostarczonych towarów nie wpływa okoliczność, iż faktura została wystawiona przez podmiot nieistniejący. Chyba że zostanie wykazane, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, iż dostawa wiązała się z przestępstwem. Ale tylko w świetle obiektywnych przesłanek i bez wymagania od podatnika ustaleń, do których nie jest on zobowiązany.

Wyrok Trybunału z dnia 31 stycznia 2013 r. (ŁWK – 56 EOOD, C-643/11) Zarys stanu faktycznego: Podatnik przedstawił dowody dostawy, certyfikaty wagi, listy przewozowe. Dokumenty zawierały nieprawidłowości. Organ podatkowy uznał, że nie zostało wykazane, iż dostawy zostały zrealizowane. W odniesieniu do każdej transakcji podatnicy otrzymywali oryginalny

Wyrok Trybunału z dnia 31 stycznia 2013 r. (ŁWK – 56 EOOD, C-643/11) Stanowisko TSUE: W razie uznania, iż transakcja nie miała rzeczywiście miejsca, w związku z działaniami bezprawnymi lub nieprawidłowościami popełnionymi przez wystawcę faktury lub na wcześniejszym etapie obrotu w stosunku do transakcji powoływanej jako podstawa prawa do odliczenia, należy ustalić na podstawie obiektywnych okoliczności i bez wymagania od odbiorcy faktury podejmowania czynności sprawdzających, które nie są jego zadaniem, że odbiorca ten wiedział lub powinien był wiedzieć, iż transakcja wiąże się z naruszeniem przepisów o podatku od wartości dodanej, co ustalić powinien sąd odsyłający.

Tło problemu – wyroki sądów administracyjnych

Wyroki sądów administracyjnych w zakresie dobrej wiary i należytej staranność podatnika – statystyka (opracowanie własne) – Wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego : w 2016 r. zapadło 58 wyroków, z czego 6 pozytywnych (10,4%), a 52 negatywne (89,6%). w 2017 r. zapadło 5 wyroków, wszystkie negatywne. Wyroki Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: w 2016 r. zapadło 226 wyroków, z czego 17 pozytywnych (7,5%) i 209 negatywnych (92,5%). w 2017 r. zapadło 29 wyroków, wszystkie negatywne.

Wyroki sądów administracyjnych w zakresie dobrej wiary i należytej staranność podatnika – przykład Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lipca 2016 r., sygn. I FSK 2017/14 Sprawa podatku od towarów i usług (dalej: podatek VAT) za miesiące od stycznia do października 2006 r. „Nawet to że Skarżący - jak twierdził - nie miał podejrzeń i wątpliwości wobec kontrahenta, nie oznaczało, że nie powinien ich mieć w realiach obrotu w którym uczestniczył. (…) przyjęta przez niego postawa w żadnym wypadku nie mogła usprawiedliwiać niewiedzy, braku podejrzeń, czy braku świadomości co do istnienia po stronie kontrahenta działań "przestępczych", tudzież niezgodnego z prawem wykorzystania konstrukcji podatku VAT w odniesieniu do sfery podatku naliczonego.”

Wyroki sądów administracyjnych w zakresie dobrej wiary i należytej staranność podatnika – przykład Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lipca 2016 r., sygn. I FSK 2017/14 „Dochowujący należytej staranności kupieckiej podatnik profesjonalnie nabywający (gromadzący) paliwo do swojej działalności gospodarczej, w sytuacji notoryjności faktu oszustw w obrocie takimi towarami, winien mieć pełną świadomość tego faktu.”

Zarys stanu faktycznego

Zarys stanu faktycznego – Spór dotyczący rozliczeń podatnika w podatku VAT za lata 2009-2010. Zakwestionowane faktury nie odzwierciedlały rzeczywistych zdarzeń gospodarczych. Rozstrzygnięcie sporu uzależnione od ustalenia czy skarżący miał świadomość fikcyjnego charakteru transakcji udokumentowanych zakwestionowanymi fakturami lub czy dochował należytej staranności kupieckiej przy sprawdzaniu kontrahentów, których te transakcje dotyczyły.

Etap sądowy

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 14 listopada 2014 r., sygn. III SA/Gl 933/14 – WSA zakwestionował stanowisko organów, zgodnie z którym pomimo dobrze układającej się współpracy (terminowe płatności, kontrahenci aktywni w VIES, dokumenty CMR) podatnik powinien podejrzewać możliwe oszustwo. W ocenie WSA wnioski organu były nieuzasadnione i zbyt daleko idące. WSA stwierdził, że nie można wymagać od strony, aby udowadniała, że podejmowała wszystkie możliwe działania w celu upewnienia się co do rzeczywistości realizowania wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. WSA odwołał się do wyroków TSUE wskazujących, że wykazanie obiektywnych przesłanek istnienia nadużyć czy nieprawidłowości transakcji i ich świadomości przez stronę ma następować bez wymagania od podatnika podejmowania czynności sprawdzających, które nie są jego zadaniem.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2016 r. , sygn Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2016 r., sygn. I FSK 566/15 – NSA uchylił wyrok WSA. NSA stwierdził, że na organach nie ciąży obowiązek badania dobrej wiary odbiorcy faktury, gdy żadne świadczenie nie zostało wykonane Zdaniem NSA do takich przypadków nie można stosować orzeczeń TSUE, kiedy to faktury okazały się nierzetelne, lecz podatnik otrzymywał towar lub była na jego rzecz świadczona usługa. NSA uznał, że organy podatkowe nie musiały wykazać, że Skarżący był świadomy udziału w procederze stanowiącym działania oszukańcze na gruncie podatku VAT, ani też nie obalić jego twierdzeń o dochowaniu należytej staranności kupieckiej.

Główne problemy Ocena

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2016 r. , sygn Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2016 r., sygn. I FSK 1464/14 – Stosowanie orzecznictwa TSUE przez polskie sądy administracyjne. Czy i jak polskie sądy korzystają z wzorców płynących z orzeczeń TSUE? Standardy należytej staranności stosowane przez sądy administracyjne a praktyka obrotu gospodarczego. Czy sądy uwzględniają zwyczajowo przyjęte w danych branżach standardy zachowań wyznaczonych przez praktykę obrotu gospodarczego? Czy brak transakcji, wystawianie przez nieuczciwych kontrahentów tzw. „pustych faktur” wpływa na zasadność badania należytej staranności po stronie podatnika?