Instytut Badań Edukacyjnych 26.10.2018 Opieka nad osobami starszymi w Polsce dr Magdalena Rokicka, dr Olga Zajkowska

Plan: Motywacja 1 Założenia teoretyczne 2 Wstępne wyniki 3 Dyskusja 4

Motywacje (1): Starzejące się społeczeństwo w Polsce staje się nowym wyzwaniem demograficznym, zwłaszcza teraz, gdy pokolenie wyżu demograficznego osiąga wiek emerytalny. W ciągu ostatnich 25 lat średnia długość życia mężczyzn w Polsce wzrosła od 75 do 82 lat.   W tym samym czasie grupa osób w wieku 75+ stanowi 80% pacjentów opieki długoterminowej. Obserwujemy znaczny wzrost zapotrzebowania na opiekę nieformalną.

Motywacje (2): Poprzednie badania empiryczne wskazują, że nieformalni opiekunowie osób starszych mają niższe samopoczucie, a jakość ich życia ulega pogorszeniu, zarówno pod względem psychologicznym, fizycznym, jak i zdrowotnym (Jones D. i Peters T., 1992; Pinquart M. i Sorenses S., (2003).   Wypoczynek jest niezbędny do utrzymania dobrego ogólnego zdrowia psychicznego, stanowiąc jednocześnie bufor przed negatywnymi efektami stresu (Coleman D., i Iso-Ahola S., 1990, Bedini et al., 2017). Nieformalni opiekunowie mają różne wyobrażenia na temat ich prawa do wypoczynku (Bedini L., i Guinan, D., 1996).

Pytania badawcze: Czy istnieją różnice pomiędzy opiekunami osób starszych a resztą społeczeństwa w zakresie czasu poświęconego na odpoczynek i rekreację? Jaka forma spędzania czasu wolnego jest w największym stopniu ograniczana przez nieformalną opiekę? Czy rezygnacja z czasu poświęconego na odpoczynek i rekreację wśród nieformalnych opiekunów osób starszych jest dobrowolna, czy nie?

Założenia teoretyczne: Ubóstwo czasu to koncepcja zastosowana po raz pierwszy w celu zidentyfikowania tych gospodarstw domowych, w których poziomy dostępności czasu nie są wystarczające, by prowadzić do standardu życia ponad granicą ubóstwa; jest to blisko związane z ubóstwem dochodowym (Vickery, 1977). Ubóstwo czasu również definiowane jest jako deficyt “czasu do własnej dyspozycji”. Rozumiany jest jako czas pozostały po wykonaniu czynności spędzonych na pracy zarobkowej i nieodpłatnej pracy w gospodarstwie domowym oraz czynnościach osobistych (Goodin i wsp., 2008). Bittman (2004) określa ubóstwo czasu w ujęciu względnym w stosunku do ogólnego rozkładu czasu wolnego w danej populacji, ustalając próg na poziomie 50 procent mediany (19 godzin i 15 minut na tydzień dla Australii w 1998 r.).

Dane: Badanie budżetu czasu:   Badanie budżetu czasu: Realizowane przez Główny Urząd Statystyczny w Polsce, w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. we współpracy z Eurostatem. Wykonane na reprezentatywnej próbie 28209 gospodarstw domowych; wśród osób w wieku 10 lat i więcej, będących członkami wybranych gospodarstw domowych. Prowadzone przez dwa dni, tj. jeden dzień powszedni (od poniedziałku do piątku) i jeden dzień końca tygodnia (sobota lub niedziela). Respondenci rejestrowali wykonywane czynności, główne i dodatkowe, opisując je swobodnie w stałych, 10-minutowych odstępach czasu.

Wskaźniki: Zmienna zależna, czas spędzony (w minutach): Sen Sport Hobby Życie towarzyskie. Zmienna niezależna: Dychotomiczna: opiekowanie się osobą starszą. Zmienne kontrolne: Płeć, wiek, wykształcenie, czas spędzony w pracy, poziom dochodów, posiadanie dzieci w wieku 0-6 lat.

Statystyki opisowe: Opiekunowie (n=1682) Średnia Std, Dev, Max Życie towarzyskie 48,9 62,7 670 Sen 506,1 87,5 840 Sport 17,5 38,0 350 Hobby 2,3 13,2 180 Inni (n=37285) Std. Dev. 51 71 830 528 97 1440 27 50 810 5 26 640

Wyniki analiz: Regression (1): Czas wolny poświęcony na: Sen Sport Hobby Życie towarzyskie Opiekun -29.159*** (2.318) -9.327*** (1.237) -2.141*** (0.638) -2.486 (1.746) Regression (2): Chęć poświęcenia więcej czasu na: 0.304*** (0.059) 0.323*** (0.055) 0.344** (0.054) 0.422*** (0.052) Standard errors in parentheses:* p<0.05, ** p<0.01, *** p<0.001 Regression (1): controls for time spent in paid work, income level, gender, age, education, children age 0-6 in hh. Regression (2): controls for time spent in paid work, income level, gender, age, overall well-being.

Podsumowanie Badanie empiryczne wskazuje, że : Opiekunowie osób starszych poświęcają mniej czasu na sen, sport i hobby. Nie ma znaczącej różnicy w przypadku czasu poświęconego na życie towarzyskie. W odniesieniu do wszystkich analizowanych form spędzania czasu wolnego opiekunowie deklarują deficyt czasu poświęconego na te aktywności. Dalsze analizy powinny skupić się na zbadaniu, czy deficyt czasu na odpoczynek jest powiązany z płcią opiekuna oraz w jakim stopniu wynika on ze wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego lub zamieszkania poza gospodarstwem domowym osoby wymagającej opieki.

Email: m.rokicka@ibe.edu.pl Projekt pt. Alokacja czasu na opiekę nad osobami starszymi: zmieniające się trendy i uwarunkowania, nr 2016/23/D/HS4/03067, finansowany przez Narodowe Centrum Nauki. Email: m.rokicka@ibe.edu.pl