FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

sposób wyrażenia oświadczenia woli art. 60 k.c. – oświadczenie woli musi zostać ujawnione na zewnątrz; sposób tego ujawnienia jest co do zasady dowolny oświadczenie woli można złożyć wyraźnie i w sposób dorozumiany (per facta concludentia) zasada swobody formy

podziały form czynności prawnych I) według sposobu złożenia oświadczenia woli Formy szczególne: 1) zwykła forma pisemna 2) kwalifikowana forma pisemna: a) z datą pewną b) z urzędowym poświadczeniem podpisu c) forma aktu notarialnego 3) forma dokumentowa 4) forma elektroniczna

II) według skutków niedochowania przewidzianej formy 1) dla celów dowodowych (ad probationem) 2) pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) 3) dla wywolania szczególnych skutków prawnych (ad eventum) III) według źródła powstania obowiazku zachowania formy szczególnej 1) ustawowa – przewidziana w przepisach k.c. i ustaw szczególnych 2) umowna (pactum de forma)

ZWYKŁA FORMA PISEMNA Art. 78 § 1 k.c. – „Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany”. 2 elementy zwykłej formy pisemnej – własnoręczny podpis i dokument, obejmujący treść oświadczenia woli

Zastępcze postacie podpisu – art. 79 k. c Zastępcze postacie podpisu – art. 79 k.c. Osoba niemogąca pisać może zamiast podpisu: 1) uczynić na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku osoba przez nią upoważniona wypisze jej imię i nazwisko, umieszczając swój podpis 2) zamiast składającego oświadczenie woli podpisze się osoba przez nią upoważniona, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że zostal złożony na życzenie osoby niemogącej pisać.

KWALIFIKOWANE FORMY PISEMNE Kwalifikowana forma pisemna różni się od zwykłej tym, że do jej zachowania nie wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli (art. 78 k.c.), konieczne jest ponadto spełnienie dodatkowych wymogów 1) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty = z datą pewną 2) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu 3) forma aktu notarialnego

zasada zastępowalności form orzeczenia sądowe zastępują wszelkie formy przewidziane dla oświadczeń woli formy kwalifikowane mogą być zastrzeżone tylko ad solemnitatem albo ad eventum

FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM POŚWIADCZENIEM DATY (DATA PEWNA) art. 81 k.c. – 2 rodzaje: 1) § 1 – pisemna forma czynności prawnej zostaje uzupełniona urzędowym poświadczeniem daty jej dokonania, np. przez notariusza 2) § 2 i 3 – wskazują one nie na datę dokonania czynności prawnej, ale na datę, w której już istniał dokument obejmujący czynność prawną, która została dokonana wcześniej: a) stwierdzenie dokonania czynności prawnej w jakimkolwiek dokumencie urzędowym – data pewna od daty tego dokumentu b) umieszczenie na dokumencie obejmującym czynność prawną jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo notariusza – data pewna od daty tej wzmianki c) opatrzenie kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu dokumentu w postaci elektronicznej – od daty opatrzenia kwalifikowanym elektronicznym znacznikiem czasu d) śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie obejmującym treść czynności prawnej – data pewna od daty śmierci osoby, która dokument podpisała data pewna może być zastrzeżona ad solemnitatem (art. 329 k.c.) lub ad eventum (art. 590 § 1 k.c.)

FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM POŚWIADCZENIEM PODPISU notariusz zamieszcza na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli strony i przez nią podpisanym klauzulę stwierdzającą wlasnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobę (art. 96 pkt 1 PrNot) Minister Sprawiedliwości może, w drodze rozporządzenia, upoważnić organy samorządu terytorialnego i banki mające siedzibę w miejscowościach, w ktorych nie ma kancelarii notarialnej do sporządzania niektórych poświadczeń dokonywanych przez notariusza (art. 101 PrNot) może być zastrzeżona ad solemnitatem albo ad eventum

FORMA AKTU NOTARIALNEGO uregulowana w ustawie z dnia 14 lutego 1991r. Prawo o notariacie (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 2291 z późn. zm.) akt notarialny jest dokumentem urzędowym (art. 2 § 2 PrNot) domniemanie prawdziwości np. art. 158 k.c., 236 § 3 k.c., art. 237 k.c., art. 245 k.c, art. 890 § 1 k.c., art. 1037 § 2 k.c., art. 1048 k.c., art. 1050 k.c.  

FORMA DOKUMENTOWA art. 77² k.c.: „Do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie”. art. 77³ k.c.: „Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią”.

FORMA ELEKTRONICZNA art. 78¹ § 1 k.c.: „Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. § 2. Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej”.

SKUTKI NIEZACHOWANIA FORMY forma ad solemnitatem forma ad eventum forma ad probationem

FORMA DLA CELÓW DOWODOWYCH ma ona stwierdzić złożenie oświadczenia woli określonej treści prawo polskie łączy formę ad probationem ze zwykłą formą pisemną, formą dokumentową i elektroniczną jej niedochowanie wywołuje konsekwencje procesowe, tzn. ograniczenie prowadzenia dowodów ze świadków lub z przesłuchania stron

wyjątki, gdy: 1) zgoda stron na przeprowadzenie takiego dowodu 2) przeprowadzenia w/w dowodów żąda konsument w sporze z przedsiębiorcą 3) uprawdopodobnienie za pomocą dokumentu faktu dokonania czynności prawnej Art. 74 § 3 k.c. „Jeżeli forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron, w razie jej niezachowania dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jest dopuszczalny także na żądanie drugiej strony”.

zwykła forma pisemna, forma dokumentowa i elektroniczna może być zastrzeżona: 1) ad probationem 2) ad solemnitatem 3) ad eventum reguła interpretacyjna – art. 73 § 1 i art. 74 § 1 k.c.: Jeżeli w przepisie prawnym ustawa zastrzega zwykłą formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, a nie przewidziano w nim rygoru nieważności albo szczególnego skutku prawnego, należy przyjąć, że forma ta ustalona została jedynie dla celów dowodowych art. 74 § 4 k.c. „Przepisów o skutkach niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami”.

FORMA POD RYGOREM NIEWAŻNOŚCI zachowanie formy ad solemnitatem stanowi konieczną przesłankę ważnego złożenia oświadczenia woli. Jej niedochowanie powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej (art. 73 k.c.) jeżeli wymóg zachowania formy wynika z ustawy, to formą pod rygorem nieważności jest: 1) zwykła forma pisemna, forma dokumentowa albo elektroniczna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje wprost rygor nieważności w razie jej niezachowania (art. 73 § 1 k.c.) 2) inna forma szczególna, chyba że została zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych (art. 73 § 2 k.c.) art. 76 k.c.: „Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych”.

FORMA DLA WYWOŁANIA OKREŚLONYCH SKUTKÓW PRAWNYCH rygor ad eventum jest pojęciem zbiorczym, obejmuje różne sankcje wyznaczone poszczególnymi przepisami np. art. 586 § 1 k.c., art. 660 k.c.

ZAKRES ZASTOSOWANIA FORM SZCZEGÓLNYCH 1) Forma z mocy ustawy wszystkie formy szczególne oprócz zwykłej formy pisemnej, dokumentowej i elektronicznej mogą być zastrzeżone ad solemnitatem albo ad eventum art. 73 § 2 k.c. zwykła forma pisemna, dokumentowa i elektroniczna może być zastrzeżona również ad probationem art. 73 § 1 i art. 74 k.c. forma przewidziana wprost i forma pochdna np. art. 99 k.c.

2) Forma z mocy umowy art. 76 k.c. osobna umowa albo element innej umowy pactum de forma art. 74 § 4 k.c.

FORMA NASTĘPCZYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH art. 77 § 1 k.c.: „Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia” zasada tożsamości formy czynności pierwotnej i następczej zasada tożsamości formy odnosi się także do rygoru; nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy pierwotna umowa była zawarta w formie wymaganej ad eventum modyfikacją umowy jest zmiana jej postanowień lub dodanie nowych strony w umowie pierwotnej mogą zastrzec dla umowy modyfikującej formę surowszą, niż przewidziana w ustawie dla umowy pierwotnej lub pod surowszymi sankcjami

Czynności prowadzące do zakończenia stosunku prawnego   art. 77 § 2 k.c.: „Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę”. forma ad probationem wyjątki: np. wypowiedzenie umowy najmu lokalu mieszkalnego (art. 11 OchrLokU)

art. 77 § 3 k.c. : „Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem”.   przepisy szczególne