Posiedzenie Narodowej Rady Rozwoju 7.01.2010 System zabezpieczenia społecznego w Polsce wobec uwarunkowań przyszłości Stanisława Golinowska

Wyzwania przyszłości Wyzwania przyszłości: energetyczne, ekologiczne, technologiczne (rewolucja informacyjna), demograficzne i globalizacja Wyzwanie demograficzne – starzenie się populacji – zjawisko nieuniknione i uniwersalne Wielowymiarowe skutki: dla wzrostu gospodarczego i rozwoju, dla rynku pracy, dla warunków i stylu życia,… i dla systemu zabezpieczenia społecznego

Problemy wywołane przez starzenie się populacji Zmniejszony dopływ nowych zasobów pracy na rynek pracy Starszy wiek zasobów pracy Zwiększony odpływ starszych zasobów pracy z rynku pracy

Jakie polityki w odpowiedzi na problemy wywołane przez starzenie Stabilizacja i wzrost dopływu – przyjazna polityka rodzinna i dostosowana do wyzwań polityka edukacyjna Podtrzymywanie i wzrost produktywności pracy starszych zasobów pracy – polityka kształcenia przez całe życie, innowacyjność, aktywizacja i zdrowie Ograniczanie odpływu z rynku pracy – przesuwanie wieku emerytalnego i aktywizacja osób starszych.

Zabezpieczenie społeczne osób starszych Ochrona zdrowia Opieka długoterminowa Zabezpieczenie dochodów – stabilny system emerytalny

Wzrost potrzeb zdrowotnych; wzrost kosztów opieki zdrowotnej

Deficyt ubezpieczenia zdrowotnego

Wzrost potrzeb opiekuńczych i pielęgnacyjnych Udział 2010 2015 2020 2025 2030 2050 65+ 13,5 5,1 mln 15,6 5,9 mln 18,4 6,9 mln 21,0 7,8 mln 22,3 8,2 mln 31,6 10,5 mln 80+ 3,5 1,3 mln 3,9 4,3 4,4 5,6 2,0 mln 10,1 3,3 mln

Opieka długoterminowa w Polsce Sprawowana w domu przez rodzinę (kobietę) – 80 % potrzeb > nacisk na wcześniejsze wychodzenie z rynku pracy (56 i 47 lat) Opieka stacjonarna trudny dostęp do instytucji publicznych; w sektorze zdrowotnym – niski poziom indeksu Barthel (zmieniono z 60% na 40%) – tylko dla obłożnie chorych, w sektorze pomocy społecznej – test dochodowy i współpłacenie podopiecznego oraz rodziny dynamiczny rozwój prywatnych placówek komercyjnych: niskie standardy (także ceny) i niedostateczny nadzór Formalna opieka domowa – pielęgniarka środowiskowa – dostęp także tylko na podstawie testu Barthel Domy dziennego pobytu – początek rozwoju; trudności organizacyjne i transportowe Świadczenia pieniężne: dodatki pielęgnacyjne dla osób 75+ (duży i rozproszony wydatek), zasiłki pielęgnacyjne oraz świadczenia pielęgnacyjne (w sytuacji rezygnacji z pracy w celu sprawowania opieki)

Opieka długoterminowa – nowy dział zabezpieczenia społecznego Dalsze sprawowanie opieki długoterminowej w domu przez kobiety w dotychczasowej skali – istotnie ograniczone ; gwałtowne zmniejszenie wskaźnika potencjału pielęgnacyjnego (relacja kobiet w wieku 45-64 lat do osób w wieku 75+ lub 80+); w 2030 r. – 2/5 wartości z 1988 r. Konieczny rozwój zintegrowanego i wyodrębnionego sektora opieki długoterminowej; rozszerzenie dostępu, finansowanie ze środków spoza sektora zdrowotnego, uporządkowanie wspólpłacenia, rozwój formalnej i wspieranej opieki domowej oraz form półstacjonarnych, adresowane wspieranie dochodów osób wymagających opieki Wzrost kształcenia w zawodach pielęgniarskich i w zawodach łączących kompetencje socjalne i zdrowotne także na poziomie średnim Imigracja pielęgniarek i opiekunek ?

Zabezpieczenie dochodów osób starszych - emerytury Jeden z celów strategii socjalnych UE – zabezpieczenie adekwatnych i stabilnych emerytur (także Krajowej Strategii Emerytalnej) Zabezpieczenie emerytur w Polsce obecnie – relatywnie dobre; wysoka stopa zastąpienia (prawie 60 %), niższy wskaźnik ubóstwa (17% przeciętnie i 8 % - emeryci) Wysoki koszt dobrego zabezpieczenia – 12 % PKB – wydatki na emerytury Wprowadzenie reformy emerytalnej z segmentem kapitałowym - dodatkowe koszty ‘przejścia’ Wprowadzenie reformy – jako ‘ucieczka do przodu’ bez tzw. reformy parametrycznej (aktuarialnego zrównoważenia systemu) – dodatkowy balast w warunkach wysokich kosztów systemu emerytalnego

Stopa zastąpienia – stosunek emerytur do zarobków (50-59)

Stopa ubóstwa ludności w wieku 65+

Wydatki na emerytury porównawczo - Eurostat

Finansowanie kosztów ‘przejścia’ reformy Przychody FUS 2008 82,7 mld 100,0% Dotacje z budżetu państwa 33,2 mld 40,0% w tym refundacja z tytułu przekazania składki do OFE 19,9 mld 24,0%

Problemy z zabezpieczeniem emerytalnym Wzrost świadczeniobiorców (demografia) Ograniczone przychody FUS (rynek pracy) Wzrost deficytu FUS (także z powodu aktuarialnej nierównowagi systemu) Globalny kryzys finansowy (spadek stopy zwrotu z inwestycji OFE) Kryzys finansów publicznych w Polsce; narastanie długu publicznego i wysokie koszty jego obsługi – ograniczone możliwości finansowania deficytu FUS i kosztów przejścia reformy emerytalnej

Deficyt FUS - ubezpieczenia społecznego

Stopa zwrotu inwestycji OFE 2000-2008

Co dalej z zabezpieczeniem emerytalnym? Przesunięcie wieku emerytalnego lub elastyczny wiek emerytalny w przedziale 63 -70 lat z motywacją do późniejszego wychodzenia z rynku pracy (warunkiem dobry rynek pracy i kształcenie ustawiczne) Aktuarialne równoważenie systemu Jak finansować deficyt FUS – w jakiej skali z kredytów bankowych ? Jak finansować koszty przejścia – zmniejszyć składkę do drugiego filaru?

Jakie świadczenia emerytalne w przyszłości? Wysoka redystrybucja międzypokoleniowa w okresie przejścia Ograniczona wewnątrzpokoleniowa redystrybucja w przyszłym systemie emerytalnym – system ubezpieczeń społecznych bez solidaryzmu; indywidualizacja i ekwiwalentność Niska przeciętna stopa zwrotu i wzrost nierówności w pokoleniu starszym – wzrost ubóstwa Problemy z finansowaniem potrzeb zdrowotnych i opieki długoterminowej z dochodów indywidualnych ludności starszej > publiczna opieka zdrowotna dla biednych?

Dziękuję za uwagę