Koncepcja Depresji wg. Edwarda Bibringa – Psychologia Ego Bernadetta Izydorczyk

O autorze...... Edward Bibring (1894 – 1959) – uczeń Fenichela, psychiatra, psychoanalityk, teoretyk psychoanalizy (przegląd teorii popędów, klinicznej teorii terapii - analizował m.in. teorię M. Klein, teoria depresji) E. Bibring „Mechanizm depresji”(1953) – opis psychopatologii depresji z perspektywy psychologii ego

Źródła teorii Bibringa Teorie psychoanalityczne (technika terapii) Krytyka angielskiej szkoły psychoanalizy Egzystencjalna analiza („depresja jest ściśle ludzkim sposobem reakcji na frustracje i cierpienie” kiedy tylko ego znajdzie się w stanie bezradności wobec przytłaczających sił”

„Depresja jest przede wszystkim fenomenem ego” E. Bibring Oralność i agresja nie są uniwersalne w depresji – pełnią rolę peryferyjną - wywołują, komplikują bądź są konsekwencją stanu ego, który stanowi istotę depresji Teoria depresji oparta została na podobnych założeniach co strukturalna teoria lęku u Freuda - ego to realne siedlisko lęku - lęk to stan afektywny, który może być doświadczany tylko przez ego - lęk i depresja są częstymi reakcjami ego, są podstawowymi reakcjami ego (1953) - nie mogąc być zredukowane Struktura depresji związana jest ze stanem ego

Afektywny stan ego- wspólny dla wszystkich depresji Freud - smutek i depresja powodują zahamowania w funkcjonowaniu ego Abraham – koncepcja pierwotnej depresji („paratymii”) – „stan umysłu zwany melancholią”(1924): - regresja w depresji to nie regresja libido do oralnego punktu fiksacji ,ale pierwotnie regresja ego do określonego stanu ego -depresyjny stan nie jest tworzony za każdym razem na nowo(przez regresję),ale jest odtwarzany jako stan afektywny(1926) Bibring - depresja to emocjonalny wyraz bezradności ego, niezależnie od przyczyn załamania się mechanizmów poczucia własnej wartości (self-esteem) Depresje nie jest tworzona od nowa przez dynamiczne czynniki-jest skutkiem reaktywacji trwałej struktury ego

Cechy afektywnego stanu depresji Zahamowanie ego Obniżenie poczucia własnej wartości (self- esteem) –centralne pojęcie w teorii genezy depresyjnego stanu ego Bezradność Kliniczne formy depresji to komplikacje (trudności) powstałe w obrębie podstawowego stanu ego, tworzącego afektywny stan depresji

Geneza afektywnego stanu ego –założenia koncepcji E Geneza afektywnego stanu ego –założenia koncepcji E. Bibringa (smutek – reaktywacja bezradności) Częste frustracje niemowlęcych, oralnych potrzeb (frustracja budzi złość, która zostaje zastąpiona przez uczucie wyczerpania, bezradności i depresji) Wczesne samo – doświadczanie (self-experience) infantylnej bezradności ego ,braku sił do zapewnienia witalności jest najczęstszym czynnikiem usposabiającym do depresji Oralna frustracja i oralna fiksacja – powstają wskutek szokowych doświadczeń niemowlęcia i jego fiksacji na uczuciu bezradności Samo-doświadczanie – poczucie bezradności wynikające z oralnych frustracji Bibring - wszystkie depresje są afektywnymi stanami ego -reaktywacjami infantylnego stanu bezradności ego Smutek jest genetycznie późną ” hamowaną” reaktywacją bezradności

Geneza afektywnego stanu ego Bibringa nawiązuje do koncepcji Abrahama i Eriksona Nie tylko oralne, ale i wszystkie inne, wczesne frustracje witalnych pragnień predysponują do afektywnego stanu ego i depresji Abraham - potrzeba dziecka do uczucia Erikson - porażka w tworzeniu macierzyńskiej relacji i wzajemności między matką a dzieckiem Freud - koncepcja bezradności wyrasta ze zjawiska smutku Smutek to reaktywacja jakiegoś stanu -to specyficzna reakcja na utratę obiektu Lęk jest specyficzną reakcją na niebezpieczeństwo, związane z utratą. Niemowlę nie jest w stanie zróżnicować stan chwilowego braku i stałej utraty, wymaga powtarzania pocieszenia zanim się nauczy,” że matka wróci” (tęsknota bez doświadczania utraty). Sytuacja braku matki staje się traumą, tylko gdy dziecko wtedy doświadcza potrzeby, którą matka powinna zaspokoić. Kiedy ta potrzeba nie jest pilna to sytuacja zmienia się na zagrożenie (nie ma traumy utraty obiektu – nie ma smutku - jest lęk)

Doświadczenia reaktywujące stan bezradności w dorosłości (Bibring) Ciężka choroba somatyczna Nawracające stany nerwicowe Pozornie nieodwracalny los bycia samotnym, wyizolowanym, niekochanym Konfrontacja z widocznymi dowodami porażki, słabości, bycia gorszym Poczucie bycia skazanym, zgubionym niezależnie od tego, jakie mogło być świadome i nieświadome podłoże tego uczucia - „ to cios dla poczucia własnej wartości” Czynniki peryferyjne w dynamice rozwoju afektywnego stanu depresyjnego ego to: oralna fiksacja, inkorporacja, agresja przeniesiona na podmiot

Aspekt dynamiczny teorii depresji Bibringa (reaktywacja stanu depresyjnego ego przez ego-wewnętrzny konflikt) Depresja ma związek z poczuciem własnej wartości (self –esteem) Dla podmiotu mają istotne znaczenie z punktu poczucia własnej wartości pewne cele i obiekty Depresja – wynika z napięcia pomiędzy znaczącymi narcystycznymi aspiracjami, a jasną świadomością ego ,realnej lub wyobrażonej bezradności i niezdolności do życia zgodnie z tymi aspiracjami Narcystyczne aspiracje to: Pragnienie bycia wartościowym, kochanym, docenianym, (nie gorszym) - podstawowa rola w depresjach (Bibring) Pragnienie bycia silnym, znaczącym i bezpiecznym ( nie słabym i zagrożonym) Pragnienie bycia dobrym i kochającym (agresywnym i destrukcyjnym)

Redefinicja pojęcia narcyzmu w terminologii psychologii ego (do tej pory opisywane w terminologii tzw. psychologii id) Depresja - nie jest zdeterminowana przez konflikt id i ego lub superego, lub przez środowisko Depresja wywodzi się z napięcia samego ego - z wewnątrz systemowego konfliktu Depresja to emocjonalny korelat częściowego lub całościowego załamania się poczucia własnej wartości, gdyż ego jest niezdolne do życia w zgodzie z istotnymi dla niego aspiracjami

Geneza narcystycznych aspiracji aspekt genetyczny teorii depresji wg. Bibringa

Geneza narcystycznych aspiracji - poziom oralny Narcystyczne aspiracje na poziomie oralnym to: - zdobycie uczucia - bycie kochanym - uzyskanie opieki - uzyskanie wsparcia Potrzeby obronne odpowiadające im to - być niezależnym - być samowystarczalnym Depresja następuje po odkryciu -bycia niekochanym -nie bycia niezależnym

Geneza narcystycznych aspiracji -poziom analny Narcystyczne aspiracje na poziomie analnym (władza nad ciałem, popędami i obiektami) - być dobrym, - być kochającym - być czystym potrzeby obronne odpowiadające im to - nie być wrogim, zranionym buntowniczym i brudnym Depresja wiąże się z odkryciem braku kontroli nad agresywnymi, libidinalnymi impulsami, braku kontroli nad obiektami, uczucia słabości, poczucia winy („nigdy nie będę dobry i kochający-zawsze będę nienawistny, wrogi, buntowniczy, a więc zły”

Geneza narcystycznych aspiracji -poziom falliczny Narcystyczne aspiracja mające początek w fazie fallicznej (odnoszą się do ekshibicjonistycznych i sadystycznych edypalnych pragnień współzawodnictwa). Są to: - być w centrum uwagi - być podziwianym - być silnym i zwycięskim Potrzeby obronne odpowiadające im to : - być skromnym - nie rzucać się w oczy - być uległym Depresja jest wynikiem odkrycia lęku przed byciem pokonanym bycia ośmieszonym z powodu wad i porażek lęku przed zagrażającą zemstą

Relacja pomiędzy narcystycznymi aspiracjami a bezradnością (utratą wartości) „...Małe dziecko traci poczucie własnej wartości, kiedy traci miłość i zdobywa je ,kiedy miłość odzyskuje...” (Fenichel) Dzieci potrzebują narcystycznych pokładów (dowozu) uczucia (źródła dowozu są celami narcystycznych aspiracji) Poczucie nudy (Fenichel) - brak dowozu - głód bodźców .Nudę charakteryzuje zarówno współistnienie potrzeby aktywności i zahamowania aktywności, jak i głód bodźców i niezadowolenie z nich Adekwatne bodźce to owe brakujące źródła dowozu (te, które są dostępne, są zbyt bliskie obiektu zrepresjonowanego popędu i dlatego odrzucane, lub są zbyt odległe od niego i dlatego nie wywołują zainteresowania)

Rozwój ego wymaga obecności „adekwatności bodźców” (miłości obiektu) Ich brak powoduje prymitywny stan ego (jego reaktywacja wywołuje depresję) Normalny rozwój - obniża intensywność depresyjnego stanu ego i możliwość jego reaktywacji - ogranicza depresyjność do tych rzeczywistych sytuacji, w których smutek i przygnębienie są właściwymi reakcjami Powtarzający się brak adekwatnych bodźców w toku rozwoju działa przeciwko obniżeniu intensywności depresyjnego stanu ego i wzmaga prawdopodobieństwo jego reaktywacji (skłonność do depresji)

Czynniki determinujące różnice w intensywności reaktywacji depresyjnego stanu ego Uniwersalne doświadczanie smutku i przygnębienia do depresji to stan ego, który istnieje u wszystkich ludzi Ustrojowa tolerancja na stałe frustracje Dotkliwość i rozmiar sytuacji bezradności w okresie wczesnodziecięcym Czynniki rozwojowe wzmacniające lub obniżające łatwość, z jaką ten stan jest reaktywowany oraz modulują jego intensywność Rodzaj i bolesność wywołujących warunków

Ekonomiczny aspekt teorii depresji wg. Bibringa Zahamowanie w depresji jest spowodowane faktem braku znaczenia wysiłków osoby z powodu braku zdolności ego do ich gratyfikacji Porównanie lęku i depresji wg.Bibringa Lęk – jako reakcja na wewn. i zewn. Niebezpieczeństwo wskazuje pragnienie ego, żeby je przeżyć (ego mobilizuje się przez sygnały lęku i przygotowuje na walkę lub ucieczkę) Depresja – ego jest sparaliżowane, gdyż czuje się niezdolne do spotkania się z niebezpieczeństwem W niektórych przypadkach depresja może następować po lęku – wówczas mobilizacja energii zastępuje obniżenie „samo-zaufania”

Ego sparaliżowane- niezdolne do spotkania z niebezpieczeństwem Ego „wprost sparaliżowane” – odnosi się do stanu bezradności, konsekwencją jest m.in. utrata poczucia własnej wartości Niebezpieczeństwo dla ego to – potencjalna strata obiektu Sytuacja traumatyczna dla ego to – strata obiektu Bezradność to trwały stan straty obiektu Sygnał lęku antycypuje stratę, aby zapobiec reaktywacji traumatycznej sytuacji tzn. panicznego lęku Wahania poczucia wartości antycypują (przygotowują do obrony) reaktywację stanu trwałej utraty obiektu (tj. stanu bezradności) Świadomość ego swojej bezradności czasami zmusza je do zwrócenia z obiektu na siebie, komplikując strukturę depresji (agresja skierowana na podmiot jest wynikiem stanu bezradności) Poczucie wartości jest sygnałem –funkcją ego ( a nie efekt relacji pomiędzy ego i superego)