KLASYCYZM

CO TO TAKIEGO? Klasycyzm to styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian i Greków. Styl ten nawiązywał głównie do kultury starożytnej. W Europie pojawił się już w renesansie. Jako styl dominujący epoki wpływał na kształt innych nurtów kulturowych okresu jak manieryzm, barok, rokoko. Trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30 XIX wieku. Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił w I poł. XVIII wieku. W dziedzinie literatury swoisty kres klasycyzmu przyniosła walka klasyków z romantykami.renesansiemanieryzmbarokrokokooświecenia

OJCOWIE KLASYCZMU Johann Winckelmann autor dzieła “O naśladowaniu starożytnych” twórca klasyfikacji rzeźby greckiej zwolennik antyku greckiego Giovanni Battista Piranesi autor grafik „Starożytności rzymskie” propagator wyobraźni zwolennik antyku rzymskiego

CECHY KLASYCYZMU tematyka ‚akt” wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu, chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku, statyka zamiast dynamizmu, oszczędność wyrazu, spokój – przeciwieństwo barokowej ekspresji, uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności, obraz idealistyczny, kształt ważniejszy niż barwa, tematyka moralizatorska, często propagandowa, ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją, używanie silnego strumienia, „snopu” światła.

KLASYCYZM W LITERATURZE Klasycyzm w literaturze narodził się w XVI wieku we Włoszech, jego rozkwit przypada na wiek XVII i XVIII, a schyłek na trzecie dziesięciolecie XIX wieku, kiedy to został wparty przez idee romantyczne. Twórcy tego nurtu programowo nawiązywali do antycznej teorii poezji zawartej w „Poetyce” Arystotelesa. Za zadanie stawiali sobie połączenie piękna i prawdy poprzez naśladowanie rzeczywistości, dbałość i wewnętrzny ład i harmonię. Dbano o regularną formę, tworzono zgodnie z założeniami danego gatunku, podporządkowywano twórczość artystyczną wielu rygorom. Podstawą filozoficzną kierunku był racjonalizm. Rozumowi podporządkowywano uczucia i wyobraźnię. Ważną zasadą obowiązującą w literaturze była antyczna zasada decorum, wymagająca, by styl wypowiedzi dostosowany był do tematu. Ponadto należało dbać o prawdopodobieństwo przedstawianych zdarzeń oraz ich „przystojność”, nie wprowadzano więc postaci ani wątków fantastycznych, unikano też gwałtownych i brutalnych scen. Literatura klasycystyczna miała charakter dydaktyczny. Wierzono, że literatura ma ogromną moc wpływania na społeczeństwo, jego poglądy i postawy. W celu przekonania odbiorcy do pewnych racji stosowano retorykę, powoływano się na racjonalne argumenty, a więc odwoływano się do rozumu, nie uczuć czy emocji.

GATUNKI KLASYCYSTYCZNE bajki, satyry, ody, poematy dydaktyczne i opisowe, komedie polityczne lub obyczajowe, listy poetyckie, eposy czy tragedie nawiązujące do starożytności.

LITERATURA POLSKA W literaturze polskiej wyróżnia się dwa okresy: klasycyzm stanisławowski postanisławowski Po utracie niepodległości silniejsze stały się wpływy francuskie, co zaowocowało zaostrzeniem rygorów formalnych. Jednocześnie obserwuje się zwiększone zainteresowanie tematyką narodową.

PRZEDSTAWICIELE - Pierre Corneille - „Cyd” - Jean Racine - „Fedra”, „Andromacha”, „Ifigenia” - Molier - komedie: „Skąpiec”, „Świętoszek”, „Mizantrop”, „Mieszczanin szlachcicem” - Jean de La Fontaine – bajki - Wolter - satyry, dramaty, listy, powiastki filozoficzne („Kandyd, czyli optymizm”) - John Dryden - komedie („Marriage A-la-Mode”) - Aleksander Pope - traktaty („O krytyce”), poematy („Las Winsorski”, „Wiersz o człowieku”), poemat heroikomiczny („Pukiel porwany” - Samuel Johnson - Johann W. Goethe – druga faza twórczości; „Herman i Dorota”, „powieść dydaktyczna „Lata nauki Wilhelma Meistra”, epos satyryczny „Lis Przechera” - Fryderyk Schiller - wiersze („Oda do radosci”), poematy („Rękawiczka”), sztuki teatralne („Oblubienica z Messyny”, „Zbójcy”) - Michaił Łomonosow - ody panegiryczne („Oda w rocznicę wstąpienia na tron cesarzowej Jelizawiety Pietrowny”) - Alojzy Feliński - tragedie („Barbara Radziwiłłówna”), pieśni („Boże coś Polskę”, „Pieśń narodowa za pomyślność króla”) - Kajetan Koźmian - poematy opisowe („Ziemiaństwo polskie”), epos („Stefan Czarniecki”), wiersze, bajki - Ludwik Osiński „Oda na cześć Kopernika” - Stanisław K. Potocki – felietony „Świstek krytyczny”

MUZYKA Klasycyzm w muzyce rozpoczął się mniej więcej w połowie XVIII wieku. Najpopularniejszymi formami muzycznymi tego okresu były opera, sonata, symfonia i koncert. Kompozytorzy starali się wyeksponować przede wszystkim elementy dźwięczne, tekstura rytmiczna jest logiczna i przemyślana, natomiast dynamika zależna jest bardziej od rytmu i frazy niż od melodii. Powstały wtedy opera buffa, przedstawiająca losy mieszczaństwa w sposób komiczny, która bazuje na Commedia dell’arte (komedii ludowej). Niemniej jednak, pod koniec wieku XVIII pojawiło się wielu przeciwników opery, która hamowała rozwój sztuki narodowej oraz jej ekspresji w poszczególnych językach. Wraz z zamykaniem wielu oper i teatrów w Niemczech pojawiła się nowa opera, z niemieckiego singspiel, czyli opera ludowa, śpiewana po niemiecku z elementami mówionymi, której znakomitym przykładem jest „Czarodziejski flet” W. A. Mozarta. Najważniejszymi kompozytorami tej epoki byli przede wszyskim klasycy wiedeńscy czyli Ludwig van Beethoven, Franz Joseph Haydn, Wolfgang Amadeusz Mozart.

CECHY MALARSTWA Statyczne oparte na układach pionowych. Kontur. Chłodny koloryt. Miękki światłocień. Gładka faktura. Wzniosłość. Malarstwo wyraziło się głównie w tematyce starożytnej, mitologicznej, alegorycznej i portrecie.

MALARZE W KLASYCYZMIE Jacques-Louis David Jean-Auguste-Dominique Ingres Giovanni Battista Lampi Giovanni Battista Piranesi Thomas Gainsborough Marcello Bacciarelli Bernardo Bellotto

ARCHITEKTURA Od połowy XVIII wieku bardzo wiele europejskich miast zaczęło zmieniać swój wygląd pod wpływem architektury klasycznej, która wpłynęła zarówno na ich wygląd jak tez na cały system funkcjonowania. Architektura klasycystyczna była odwzorowaniem odkryć archeologów dokumentującymi świetność starożytnego Rzymu i Grecji oraz ambicji nowego pokolenia europejskich królów i cesarzy, którzy widzieli w sobie spadkobierców klasycznej cywilizacji. W klasycyzmie zachwycające są kopuły, frontony, kolumnady i matematycznie precyzyjne propozycje. Jednak co najważniejsze budowle w stylu klasycznym doskonale wtopiły się w urbanistykę i zabudowę miast.. Charakterystyczne dla stylu klasycznego było również oszczędne stosowanie zdobnictwa, rozwój budownictwa użyteczności publicznej czyli urzędów, teatrów, szpitali, szkól itd., wewnętrzne sale długie i podłużne często malowane na biało, sufity płaskie a okna duże i kwadratowe.

CECHY ARCHITEKTURY KLASYCYSTYCZNEJ wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia; kopiowanie elementów architektury starożytnej; budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta; stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;portykówtympanonupilastrów kolor przyporządkowany rysunkowi; dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii; w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;fasady oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego; rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea; pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem; we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna duże, kwadratowe; kościoły – często na planie koła, przykryte kopułą;kopułą dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi; w obrębie dworu były: młyn oraz browar; wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach wieszano tkaniny ozdobne zwane arrasami.arrasami

ZDOBIENIA

PRZYKŁADY BUDOWLI

PANTEON W PARYŻU

PAŁAC MYŚLEWICKI W WARSZAWIE

PAŁAC BELWEDERSKI

RZEŹBIARZE EPOKI Antonio Canova – rzeźbił głównie posągi i grupy mitologiczne rzeźbił także postacie współczesne, przedstawiając je jednak jako postacie mitologiczne (Henryka Lubomirskiego przedstawił jako Amora); Bertel Thorvaldsen – rzeźby mitologiczne, religijne, historyczne pomniki, popiersia. Autor pomnika Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego Andrzej Le Brun – tworzył rzeźby do dekoracji Zamku Królewskiego i Łazienek, a także popiersia znanych Polaków; Jakub Tatarkiewicz – wyrzeźbił popiersie Fryderyka Chopina.