PPMIE: ZASADY SKUTECZNOŚCI, TOŻSAMOŚCI NARODOWEJ, RÓWNOWAGI INSTYTUCJONALNEJ © Łukasz Stępkowski

ZASADY UE Skuteczność jest obecna w prawie Unii Europejskiej w zasadniczo dwóch postaciach i znaczeniach Po pierwsze, jest to właściwość prawa Unii Europejskiej jako takiego, która była podstawą wyinterpretowania przez Trybunał wielu koncepcji i zasad prawa Unii Powyższe obejmuje: Skutek bezpośredni, w tym skutek bezpośredni dyrektyw Pierwszeństwo prawa Unii Zasadę wykładni zgodnej z prawem Unii Odpowiedzialność odszkodowawczą państwa członkowskiego za naruszenie prawa UE Powyższe rozumienie skuteczności oznacza, że prawo Unii powinno być tak interpretowane i stosowane, aby cel danej normy prawa Unii był osiągnięty (wykładnia celowościowa)

ZASADY UE Po drugie, skuteczność jest obecna w prawie Unii jako ogólna zasada prawa Unii Europejskiej, zasada skuteczności (T. Tridimas, General Principles of EU Law, Oxford 2006, s. 418), norma prawa niepisanego W tym sensie, jest to norma prawna mogąca być podstawą rozstrzygnięć i wywierająca skutki prawne Skuteczność w tym sensie jest obecna jako element testu równoważności i skuteczności, wprowadzonego przez Trybunał do oceny norm proceduralnego prawa krajowego Test ten wymaga, że zasady postępowania w sprawach mających na celu zapewnienie ochrony wynikających z prawa Unii uprawnień podmiotów prawa nie mogą być mniej korzystne niż w przypadku podobnych postępowań o charakterze wewnętrznym (zasada równoważności) i nie mogą powodować w praktyce, że korzystanie z uprawnień wynikających z prawa Unii stanie się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione (zasada skuteczności) W tym sensie wpływa ona na możliwość stosowania wielu norm proceduralnych, dotyczących np. długości terminów procesowych, przedawnienia, możliwości podnoszenia zarzutów, działania na wniosek i z urzędu, przesłanek roszczeń cywilnych itd. Orzecznictwo wykazuje bardzo dużą kazuistyczność w tym zakresie

ZASADY UE Kolejną zasadą Unii Europejskiej jest zasada tożsamości narodowej, która ma oparcie bezpośrednio w TUE Art. 4 ust. 2 TUE : Unia szanuje równość Państw Członkowskich wobec Traktatów, jak również ich tożsamość narodową, nierozerwalnie związaną z ich podstawowymi strukturami politycznymi i konstytucyjnymi, w tym w odniesieniu do samorządu regionalnego i lokalnego. Szanuje podstawowe funkcje państwa, zwłaszcza funkcje mające na celu zapewnienie jego integralności terytorialnej, utrzymanie porządku publicznego oraz ochronę bezpieczeństwa narodowego. W szczególności bezpieczeństwo narodowe pozostaje w zakresie wyłącznej odpowiedzialności każdego Państwa Członkowskiego. Obecne brzmienie art. 4 ust. 2 TUE wprowadzone przez Traktat z Lizbony Ta zasada obejmuje również jednostki samorządu terytorialnego (C-51/15 Remondis, EU:C:2016:985, pkt 40)

ZASADY UE Zasadniczy wydźwięk zasady tożsamości narodowej jest taki, że stanowi ona wyjątek od pierwszeństwa prawa Unii W tym zakresie, gdy stosuje się ta zasada, prawo Unii uwzględnia treść prawa krajowego Przykład: Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 22 grudnia 2010 r. Sprawa C-208/09 Ilonka Sayn-Wittgenstein przeciwko Landeshauptmann von Wien, EU:C:2010:806 - „sprawa księżnej” W tym względzie należy przyznać, że w kontekście historii konstytucyjnej Austrii ustawa o zniesieniu szlachectwa może zostać wzięta pod uwagę jako element tożsamości narodowej przy dokonywaniu zestawienia uzasadnionych interesów z zagwarantowanym w prawie Unii swobodnym przepływem osób (pkt 83) Efekt: osłabienie skuteczności swobody przepływu osób

ZASADY UE Kolejny przykład: Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 2 czerwca 2016 r., sprawa C-438/14 Nabiel Peter Bogendorff von Wolffersdorff przeciwko Standesamt der Stadt Karlsruhe i Zentraler Juristischer Dienst der Stadt Karlsruhe, EU:C:2016:401 – „sprawa hrabiego” Sentencja: organy państwa członkowskiego nie są zobowiązane do uznania nazwiska obywatela tego państwa członkowskiego w przypadku, gdy posiada on także obywatelstwo innego państwa członkowskiego, w którym nabył to swobodnie wybrane nazwisko zawierające kilka elementów tytułów szlacheckich, które są niedopuszczalne na gruncie prawa pierwszego państwa członkowskiego, o ile zostanie wykazane – czego weryfikacja należy do sądu odsyłającego – że taka odmowa uznania nazwiska jest w tym kontekście uzasadniona względami porządku publicznego, ponieważ jest odpowiednia i niezbędna do zagwarantowania poszanowania zasady równości wszystkich obywateli wspomnianego państwa członkowskiego wobec prawa Pkt 64: należy także przyznać, że art. 109 akapit trzeci konstytucji weimarskiej – rozpatrywany w kontekście niemieckiego wyboru konstytucyjnego – jako element tożsamości narodowej państwa członkowskiego, o której mowa w art. 4 ust. 2 TUE, może być uwzględniony jako element uzasadniający ograniczenie uznanego w prawie Unii prawa do swobodnego przemieszczania się osób

ZASADY UE Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 12 maja 2011 r. sprawa C-391/09 Malgožata Runevič-Vardyn i Łukasz Paweł Wardyn przeciwko Vilniaus miesto savivaldybės administracija i inni, EU:C:2011:291 (sprawa pisowni polskich nazwisk na Litwie) Zdaniem kilku rządów, które przedstawiły uwagi przed Trybunałem, zasadne jest, by państwo członkowskie czuwało nad ochroną języka urzędowego w celu zachowania jedności narodowej i spójności społecznej. Rząd litewski podkreśla w szczególności, że język litewski stanowi wartość konstytucyjną, która chroni tożsamość narodową, przyczynia się do integracji obywateli, zapewnia wyrażenie suwerenności narodowej, niepodzielność państwa oraz prawidłowe funkcjonowanie służb państwowych i samorządowych przepisy prawa Unii nie stoją na przeszkodzie przyjęciu polityki, która ma na celu ochronę i promocję języka państwa członkowskiego, który jest jednocześnie językiem państwowym i pierwszym językiem urzędowym  Zgodnie z art. 3 ust. 3 akapit czwarty TUE oraz art. 22 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej Unia szanuje bowiem różnorodność kulturową i językową. Zgodnie z art. 4 ust. 2 TUE Unia szanuje tożsamość narodową jej państw członkowskich, do której należy również ochrona języka urzędowego (pkt 86)

ZASADY UE Przyziemny wydźwięk : wyłączenie ze stosowania PZP Podział kompetencji w państwie członkowskim jest chroniony na podstawie art. 4 ust. 2 TUE, zgodnie z którym Unia powinna uszanować tożsamość narodową państw członkowskich, nierozerwalnie związaną z ich podstawowymi strukturami politycznymi i konstytucyjnymi, w tym w odniesieniu do samorządu regionalnego i lokalnego nadana przez art. 4 ust. 2 TUE ochrona dotyczy również reorganizacji kompetencji wewnątrz państwa członkowskiego (…) takie reorganizacje, mogące przyjąć postać przeniesienia kompetencji z jednego organu władzy publicznej na drugi, zarządzonego przez organ wyższej rangi, lub dobrowolnego przekazania sobie kompetencji przez organy władzy publicznej, mają taki skutek, że organ uprzednio odpowiedzialny zostaje zwolniony z obowiązku i prawa realizacji danego zadania publicznego lub się od nich uwalnia, a innemu organowi ten obowiązek i to prawo zostają przydzielone. takie przeniesienie lub przekazanie kompetencji nie spełnia wszystkich przesłanek wymaganych w definicji pojęcia zamówienia publicznego Remondis, pkt 40-42

ZASADY UE Zasada równowagi instytucjonalnej również jest oparta w prawie pisanym UE Art. 13 ust. 2 TUE : Każda instytucja działa w granicach uprawnień przyznanych jej na mocy Traktatów, zgodnie z procedurami, na warunkach i w celach w nich określonych. Instytucje lojalnie ze sobą współpracują. Związek z zasadą przyznania – instytucje nie mogą zrobić więcej, niż UE ma kompetencji Aspekt: instytucja nie może zrobić więcej, niż ma przyznanych prawem kompetencji Związek z zasadą lojalnej współpracy – między instytucjami Aspekt: instytucje przy wykonywaniu swoich kompetencji powinny udzielać sobie pomocy Niejako wbrew temu drugiemu punktowi, konkretna treść tej zasady jest dointerpretowywana przez orzecznictwo TSUE w przedmiocie sporów pomiędzy instytucjami, w szczególności w trójkąciku Komisja – Rada – Parlament, wywołującym takie spory sądowe

ZASADY UE Zasada równowagi instytucjonalnej to nie jest to samo co zasada jednolitych ram instytucjonalnych Ta ostatnia tyczyła się dawnego prawa wspólnotowego Zasada równowagi instytucjonalnego to nie jest to samo co „trójpodział władzy” Ta ostatnia tyczy się państwa, a UE nie jest państwem; zarazem, poszczególne instytucje mogą wykonywać np. zarówno funkcje prawodawcze, jak i funkcje wykonawcze, jeśli mieści się to w ich kompetencjach Jest to raczej system wzajemnych checks and balances - wzajemnego ograniczania się i kontrolowania przez autonomiczne instytucje, z których żadna nie jest „lepsza” lub „gorsza” Niekiedy wyróżnia się zasadę ‚podziału kompetencji/uprawnień’ jako element zasady równowagi instytucjonalnej (por. C-643/15 i C-647/15 Słowacja i Węgry/Rada, pkt

ZASADY UE Z orzecznictwa: Traktaty stworzyły system podziału kompetencji pomiędzy instytucjami Unii, który każdej instytucji przydziela jej własne zadania wewnątrz instytucjonalnej struktury Unii i przy wykonywaniu przydzielonych jej zadań W art. 13 ust. 2 TUE stwierdza się, że każda instytucja Unii działa w granicach uprawnień przyznanych jej na mocy traktatów, zgodnie z procedurami, na warunkach i w celach w nich określonych. Postanowienie to stanowi wyraz zasady równowagi instytucjonalnej, charakterystycznej dla struktury instytucjonalnej Unii, która oznacza, że każda instytucja wykonuje swoje kompetencje z poszanowaniem kompetencji pozostałych instytucji Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 28 lipca 2016 r C-660/13 Rada/Komisja, EU:C:2016:616 Komisja podpisuje umowę międzynarodową bez upoważnienia Rady

Dziękuję za uwagę