Środki zabezpieczające

Środki zabezpieczające Środek reakcji karnej (niebędący karą) stanowiący reakcję na popełniony czyn zabroniony, który ma na celu ochronę społeczeństwa przed sprawcą tego czynu Koncepcja dwutorowego (dualistycznego) modelu Kodeksu Karnego Konieczność stosowania obok przepisów prawnych również procedur lekarskich, psychiatrycznych, psychologicznych oraz terapeutycznych.

Katalog środków zabezpieczających Elektroniczna kontrola miejsca pobytu Terapia Terapia uzależnień Pobyt w zakładzie psychiatrycznym Jeśli ustawa tak stanowi, tytułem środka zabezpieczającego można orzec również: Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi Zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczenia określonego miejsca pobytu bez zgody sądu Zakaz wstępu na imprezę masową Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych Nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym Zakaz prowadzenia pojazdów

Przesłanki stosowania środków zabezpieczających Jest to konieczne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez określonego sprawcę czynu zabronionego, a inne środki prawne nie są w tym zakresie wystarczające Pobyt w zakładzie psychiatrycznym można orzec jedynie w celu zapobieżenia ponownego popełnienia czynu zabronionego o znacznej społecznej szkodliwości

Cele wykonywania środków zabezpieczających Celem wykonywania środków zabezpieczających jest poprawa stanu zdrowia i zachowania sprawcy w stopniu umożliwiającym funkcjonowanie w społeczeństwie w sposób niestwarzający zagrożenia porządku prawnego, a w wypadku sprawcy umieszczonego w zakładzie psychiatrycznym – również dalsze leczenie w warunkach poza tym zakładem Dla realizacji wskazanego wyżej celu sprawcę obejmuje się odpowiednim postępowaniem: Leczniczym Psychoterapeutycznym Rehabilitacyjnym Resocjalizacyjnym

Sprawcy względem których można orzec środki zabezpieczające Osoba w stosunku do której umorzono postępowanie o czyn zabroniony popełniony w stanie niepoczytalności (art. 31 § 1 kk) Osoba skazana za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności (art. 31 § 2 kk) Osoba skazana za przestępstwo z art. 148, 156, 197, 198, 199 § 2 lub 200 § 1, popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych Osoba skazana na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej i obyczajności lub rodzinie i opiece, popełnione w związku z zaburzeniem osobowości takim charakterze lub nasileniu, że zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia Osoba skazana za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka

Zasady orzekania środków zabezpieczających Rodzaj środka i sposób jego wykonywania powinien być odpowiedni do: stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego, który sprawca może popełnić prawdopodobieństwa popełnienia takiego czynu Powinien on także uwzględniać potrzeby i postępy w terapii lub terapii uzależnień Istnieje możliwość orzeczenia względem jednego sprawcy kilku środków zabezpieczających Na postanowienie co do środka zabezpieczającego przysługuje zażalenie

Przed orzeczeniem, zmianą lub uchyleniem środków zabezpieczających sąd wysłuchuje: 1) psychologa, 2) lekarza psychiatrię i psychologa w sprawach osób niepoczytalnych, o ograniczonej poczytalności lub z zaburzeniami osobowości albo gdy sąd uzna to za wskazane, 3) psychologa, lekarza psychiatrę oraz lekarza seksuologa lub psychologa seksuologa w sprawach osób z zaburzeniami preferencji seksualnych. W sprawach osób uzależnionych można również wysłuchać biegłego w przedmiocie uzależnienia.

Zmiana lub uchylenie środka zabezpieczającego Sąd może zmienić orzeczony środek zabezpieczający lub sposób jego wykonywania, jeśli uprzednio orzeczony środek stał się nieodpowiedni lub jego wykonanie nie jest możliwe. Z wnioskiem o orzeczenie, zmianę lub uchylenie środka zabezpieczającego może złożyć również dyrektor zakładu karnego, kierownik zakładu psychiatrycznego lub kierownik podmiotu leczniczego, w którym sprawca odbywa terapię lub terapię uzależnień Wniosek o zmianę lub uchylenie środka zabezpieczającego można pozostawić bez rozpoznania, jeśli od wydania poprzedniego orzeczenia w tym przedmiocie nie upłynęło 6 miesięcy, a wnioskodawca nie wskazał nowych okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia

Czas stosowania środków zabezpieczających Czasu stosowania środków zabezpieczających nie określa się z góry Sąd uchyla środek zabezpieczający, gdy jego dalsze stosowanie nie jest już konieczne W razie uchylenia środka w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym, sąd może orzec względem sprawcy inne środki zabezpieczające (nie dotyczy to środków karnych orzekanych jako środki zabezpieczające) Jeżeli po uchyleniu środka zabezpieczającego zachowanie sprawcy wskazuje, że zachodzi konieczność stosowania środków zabezpieczających, Sąd może ponownie orzec ten sam środek zabezpieczający lub inny środek zabezpieczający (z wyjątkiem pobytu w zakładzie psychiatrycznym). Takie orzeczenie może zapaść w ciągu 3 lat od uchylenia tego środka.

Jeśli środek zabezpieczający został orzeczony w wyroku skazującym, to nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności, Sąd ustala potrzebę i możliwości wykonania orzeczonego środka zabezpieczającego Środki zabezpieczające (z wyjątkiem pobytu w zakładzie psychiatrycznym) mogą być orzekane również w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności, nie wcześniej jednak niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności Jeżeli w stosunku do sprawcy skazanego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, karę 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności orzeczono również środek zabezpieczający, to w pierwszej kolejności wykonuje się orzeczoną karę, a następnie ten środek, o ile ustawa nie stanowi inaczej

Właściwość Sądu Sąd, który wydal orzeczenia w pierwszej instancji jest właściwy: Do orzekania w przedmiocie środków zabezpieczających W postępowaniu wykonawczym dotyczącym wykonania środków zabezpieczających z wyjątkiem elektronicznej kontroli miejsca pobytu W przypadku środka w postaci elektronicznej kontroli miejsca pobytu właściwym sądem jest sąd, w okręgu którego skazany ma miejsce stałego pobytu, a jeśli nie posiada on takiego miejsca – sąd w okręgu którego środek zabezpieczający w systemie dozoru elektronicznego ma być wykonywany

Elektroniczna kontrola miejsca pobytu Odbywa się w systemie dozoru elektronicznego Celem tego środka jest kontrola zachowania sprawcy pozostającego w warunkach wolnościowych Sprawca ma obowiązek poddania się nieprzerwanej kontroli miejsca pobytu sprawowanej za pomocą urządzeń technicznych, w szczególności przez noszenie nadajnika Środki zabezpieczające wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny

Terapia i terapia uzależnień Co do zasady należą do środków zabezpieczających wykonywanych w warunkach wolnościowych Formy terapii: -farmakoterapia (cel: osłabienie popędu seksualnego, jest on jednak odwracalny) - psychoterapia (cel: poprawa funkcjonowania - psychoedukacja sprawcy w społeczeństwie) Prowadzą ją lekarze specjaliści np. psychiatra, seksuolog, terapeuta Terapia uzależnień obejmuje leczenie uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub innych podobnie działających środków. Prowadzi ją lekarz Miejsce wykonywania środka zabezpieczającego: - w postaci terapii: placówka udzielająca świadczeń zdrowotnych w zakresie farmakoterapii, psychoterapii lub psychoedukacji wskazana przez sąd - w postaci terapii uzależnień: placówka leczenia odwykowego wskazana przez sąd Sąd przesyła odpis orzeczenia kierownikowi podmiotu leczniczego Terminy stawiennictwa sprawcy na terapię lub terapię uzależnień określane są przez lekarza.

Orzekając terapię lub terapię uzależnień wobec skazanego za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka, który zostaje zwolniony z zakładu psychiatrycznego lub zakładu karnego, sąd ustala okres próby na czas od 6 miesięcy do 2 lat i oddaje skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym Przesłanki ponownego umieszczenia skazanego w zk – sąd może zarządzić ponowne umieszczenie skazanego z zk, jeśli w okresie próby: - uchyla się on od poddania się terapii lub terapii uzależnień - uchyla się on od dozoru kuratora - popełnia przestępstwo - rażąco narusza porządek prawny albo regulamin organizacyjny podmiotu leczniczego Karę uważa się za odbytą z upływem okresu próby, jeśli w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy nie zarządzono ponownego umieszczenia skazanego w zk

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym Można orzec go wyłącznie wtedy, gdy pozwala na to ustawa. Są to następujące wypadki: Zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że sprawca, który popełnił czyn zabroniony w stanie niepoczytalności popełni ponownie czyn zabroniony o znacznej społecznej szkodliwości w związku z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym Zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że sprawca skazany za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, karę 25 lat pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności, popełni czyn zabroniony o znacznej społecznej szkodliwości w związku z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym Zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że sprawca przestępstwa z art. 148, 156, 197-198, 199 § 2 lub 200 § 1 kk, popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, karę 25 lat pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych

Sąd po zasięgnięciu opinii komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpieczających określa rodzaj zakładu, a następnie przesyła odpis orzeczenia wraz z poleceniem doprowadzenia sprawcy jednostce Policji (właściwej ze względu na miejsce pobytu sprawcy) lub właściwemu organowi wojskowemu. Powyższe odpisy wraz z poleceniem przyjęcia Sąd przesyła również kierownikowi odpowiedniego zakładu Transport sanitarny zapewnia kierownik wskazanego zakładu psychiatrycznego. Transport ma spełniać wymagania określone dla zespołu ratownictwa medycznego

Zakłady psychiatryczne Są to podmioty lecznicze udzielające świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie opieki psychiatrycznej Kieruje się tu sprawcę, którego powtarzające się zachowania zagrażające życiu lub zdrowiu innych osób lub powodujące niszczenie przedmiotów znacznej wartości nie mogą być opanowane w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym dysponującym warunkami wzmocnionego zabezpieczenia Nie jest możliwe zapobieżenie samowolnemu oddaleniu się z zamkniętego zakładu psychiatrycznego dysponującego wzmocnionymi warunkami zabezpieczenia, sprawcy stwarzającego znaczne zagrożenie poza zakładem Maksymalnego zabezpieczenia Co do zasady umieszcza się tu sprawców określonych w 93c pkt 3 Kieruje się tu sprawcę, którego zachowania zagrażające życiu lub zdrowiu innych osób lub powodujące niszczenie przedmiotów znacznej wartości nie mogą być opanowane w zakładzie psychiatrycznym dysponującym warunkami podstawowego zabezpieczenia Nie jest możliwe zapobieżenie samowolnemu oddaleniu się z zakładu psychiatrycznego dysponującego warunkami podstawowego zabezpieczenia, sprawcy stwarzającego zagrożenie poza zakładem Wzmocnionego zabezpieczenia Kieruje się tu sprawcę, który nie kwalifikuje się do pozostałych rodzajów zakładów psychiatrycznych Podstawowego zabezpieczenia

Zakłady psychiatryczne dysponujące warunkami podstawowego zabezpieczenia stały nadzór nad sprawcami przebywającymi w zakładzie posiadają drzwi i okna wyposażone w urządzenia uniemożliwiające sprawcom samowolne opuszczenie zakładu

Zakłady psychiatryczne dysponujące warunkami wzmocnionego zabezpieczenia Wyposażone są w: - system telewizji wewnętrznej umożliwiający obserwację drzwi wejściowych, okien zewnętrznych, sal ogólnych, izolatek oraz korytarzy, - elektroniczny system sygnalizujący niekontrolowane otwarcie drzwi i okien mają możliwość wydzielenia od 10-łóżkowych do 20-łóżkowych pododdziałów mają bezpośredni dostęp do ogrodzonego terenu rekreacyjnego zapewniają stałą obecność personelu, w tym personelu ochrony, na terenie zakładu - od 700 do 2200 w liczbie nie mniejszej niż 1/3 pojemności zakładu - od 2200 do 700 w liczbie nie mniejszej niż 1/6 pojemności zakładu Spełniają również warunki jak dla zakładów psychiatrycznych dysponujących warunkami podstawowego zabezpieczenia

Zakłady psychiatryczne dysponujące warunkami maksymalnego zabezpieczenia dysponują systemem osobistych elektronicznych urządzeń alarmowych sygnalizujących zagrożenie, w które jest wyposażony personel Otoczone są oświetlonym, nadzorowanym za pośrednictwem telewizji wewnętrznej, gładkim murem o wysokości co najmniej 5,5 metra lub dysponują innymi zabezpieczeniami o porównywalnej skuteczności, uniemożliwiającymi samowolne oddalenie się sprawcy zatrudniają personel w liczbie co najmniej dwu i półkrotnie większej niż pojemność zakładu (w tym również personel sprawujący ochronę nad sprawcami czynów zabronionych w liczbie nie mniejszej niż 1/3 pojemności zakładu) Spełniają również warunki jak dla zakładów psychiatrycznych dysponujących warunkami wzmocnionego zabezpieczenia

Komisja psychiatryczna do spraw środków zabezpieczających Powołuje ją minister właściwy ds. zdrowia w celu zapewnienia właściwego miejsca wykonywania środków zabezpieczających Zadania komisji: wydawanie opinii dla właściwych sądów lub innych uprawnionych instytucji w sprawie przyjmowania, wypisywania lub przenoszenia sprawców, wobec których orzeczono wykonywanie środka zabezpieczającego w zakładach psychiatrycznych, analiza dostępnej dokumentacji, w tym dokumentacji medycznej, w zakresie określonym w pkt 1, analiza informacji o liczbie dostępnych miejsc w zakładach psychiatrycznych przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających, wizytacja i ocena zakładów psychiatrycznych dysponujących warunkami podstawowego, wzmocnionego i maksymalnego zabezpieczenia, w których wykonywany jest środek zabezpieczający

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym skazanego o ograniczonej poczytalności W stosunku do sprawcy skazanego za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności pobyt z zakładzie psychiatrycznym następuje przed wykonaniem kary pozbawienia wolności, podczas przerwy w jej wykonywaniu albo po jej wykonaniu. O zwolnieniu z zakładu rozstrzyga sąd mając na względzie wyniki leczenia takiego skazanego. Na poczet kary sąd zalicza okres pobytu skazanego w zakładzie Sąd może warunkowo zwolnić takiego skazanego z odbycia reszty kary, jeśli zostały spełnione warunki ogólne z kk oraz przemawiają za tym wyniki leczenia W razie warunkowego przedterminowego zwolnienia dozór względem takiego skazanego jest obowiązkowy

Opinie o stanie zdrowia sprawcy i dalszy pobyt w zakładzie psychiatrycznym Kierownik zakładu psychiatrycznego przesyła do sądu opinię o stanie zdrowia sprawcy umieszczonego w tym zakładzie i o postępach w jego leczeniu lub terapii Przesyła ją nie rzadziej niż co 6 miesięcy oraz w każdym przypadku, kiedy ze względu na zmianę stanu zdrowia sprawcy, uzna, że nie jest konieczne dalsze pozostawanie sprawcy w tym zakładzie (bezzwłocznie), a także na każde żądanie sądu Sąd nie rzadziej niż co 6 miesięcy orzeka w przedmiocie dalszego pobytu sprawcy w zakładzie psychiatrycznym, a w razie uzyskania opinii, że dalsze pozostawanie sprawcy w zakładzie nie jest konieczne – bezzwłocznie (w razie orzeczenia wobec sprawcy innego środka zabezpieczającego, sąd orzeka w przedmiocie dalszego stosowania tego środka nie rzadziej niż co 12 miesięcy) Sąd może zasięgnąć opinii innych biegłych W posiedzeniu w przedmiocie dalszego pobytu sprawcy w zakładzie psychiatrycznym udział prokuratora i obrońcy (jeśli zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności sprawy) jest obowiązkowy, chyba że sąd orzeka na korzyść lub zgodnie z wnioskiem sprawcy

Wykonywanie środka zabezpieczającego w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym Względem sprawców umieszczonym w zakładach psychiatrycznych ustawodawca dopuszcza stosowanie środków przymusu bezpośredniego (zasady, tryb i sposób ich stosowania regulują przepisy o ochronie zdrowia publicznego) W zakładach wzmocnionego i maksymalnego zabezpieczenia dopuszcza się kontrolowanie przedmiotów posiadanych przez sprawców oraz pomieszczeń, w których przebywają W zakładach wzmocnionego i maksymalnego zabezpieczenia kontakty z osobami odwiedzającymi mogą odbywać się tylko za zgodą kierowników tych zakładów. Kierownik może odmówić udzielenia takiej zgody, zwłaszcza gdy mogą one spowodować wzrost ryzyka zachowań niebezpiecznych

Zezwolenie na czasowy pobyt poza zakładem psychiatrycznym Takiego zezwolenia można udzielić wyłącznie sprawcy przebywającemu w zakładzie psychiatrycznym dysponującego warunkami podstawowego zabezpieczenia Jest ono fakultatywne Sprawcę należy oddać w tym czasie pod opiekę członka rodziny lub osoby godnej zaufania Za udzieleniem takiego zezwolenia przemawiać mają względy terapeutyczne lub ważne względy rodzinne, a niebezpieczeństwo, że sprawca przebywający poza zakładem dopuści się czynu zabronionego lub zagrozi własnemu życiu lub zdrowiu, jest nieznaczne Co do zasady zezwolenia udziela się na czas do 3 dni; w wyjątkowych szczególnie uzasadnionych wypadkach – nawet do 7 dni Zezwolenia udziela kierownik zakładu po uprzednim uzyskaniu opinii lekarza prowadzącego O udzieleniu zezwolenia kierownik zakładu niezwłocznie informuje sąd. Zezwolenia takiego nie udziela się wobec sprawcy, który w trakcie uprzedniego czasowego pobytu poza zakładem dopuścił się czynu zabronionego lub zagroził własnemu życiu lub zdrowiu

Niepowrót sprawcy z czasowego pobytu poza zakładem psychiatrycznym W razie niepowrotu sprawcy z czasowego pobytu poza zakładem psychiatrycznym sąd niezwłocznie zarządza jego poszukiwanie i zatrzymanie przez Policję oraz doprowadzenie do zakładu Sprawca jest doprowadzany do zakładu psychiatrycznego przez Policję w asyście lekarza Takiemu sprawcy nie udziela się ponownego zezwolenia na czasowy pobyt poza zakładem przed upływem roku od dnia powrotu do zakładu

Nakaz i zakazy z art. 39 § 2-3kk Są to środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym Koncertują się jedynie na wybranych płaszczyznach aktywności sprawcy, np. życie zawodowe, wolność osobista, czy uprawnienie do prowadzenia pojazdów Można je orzec względem sprawcy, który popełnił czyn zabroniony w stanie niepoczytalności Nie określa się z góry czasu trwania zakazów, tym niemniej jeśli ustaną przyczyny ich orzeczenia, sąd uchyla je z urzędu Ich orzeczenie jest fakultatywne Do wykonywania tych środków zabezpieczających co do zasady stosuje się przepisy dotyczące wykonywania poszczególnych środków karnych