Funkcjonalizm i jego odmiany. Analiza funkcjonalna i mechanicyzm dr hab. Marcin Miłkowski, prof. IFiS PAN Funkcjonalizm i jego odmiany. Analiza funkcjonalna i mechanicyzm

Plan wykładu Argument z wielorakiej realizacji Odmiany funkcjonalizmu: maszynowy, empiryczny, zdroworozsądkowy… Analiza funkcjonalna Cumminsa Mechanicyzm kontra funkcjonalizm Inne kłopoty funkcjonalizmu…

Funkcjonalizm Idea: mieć umysł to tyle, co mieć pewną funkcję. Zwykle stanowisko konkurencyjne wobec teorii identyczności typów (Smarta i Place’a), antyredukcjonistyczne (zwykle jednak fizykalistyczne). Funkcja rozumiana jako pewna rola w określonym złożonym systemie.

Argument z wielorakiej realizacji Tę samą funkcję mogą mieć układy o zupełnie różnej strukturze fizycznej. Dlatego nie można utożsamić własności związanych z funkcjami z własnościami substratu fizycznego; identyczność typów nie jest możliwa z powodu możliwej zmienności substratów.

Różna struktura – ta sama funkcja

Wieloraka realizacja Argumenty za wieloraką realizacją wg Neda Blocka i Jerry’ego Fodora: z ekwipotencjalności mózgu (= każdy obszar mózgu może realizować dowolną funkcję, sfalsyfikowana dziś doktryna Karla Lashleya); z homologii funkcji w ewolucji: różne struktury w biologii realizują te same funkcje (np. oko); z możliwości istnienia inteligentnych maszyn bez naszej biologii. Przekonujący może być tylko drugi. Zobaczmy.

Bill Bechtel i Jennifer Mundale: nie tak szybko! Mózgi są homologiczne, czyli mają podobne struktury i dlatego analogicznym obszarom u różnych zwierząt przypisujemy podobne funkcje! Mózgi zwierzęce mogą być modelami mózgów ludzkich (por. badania nad hipokampem u szczurów), bo struktury są analogiczne.

Wieloraka realizacja? Chyba nie… Mapa mózgu Korbiniana Brodmanna powstała na podstawie badań na zwierzętach.

Funkcjonalizm maszynowy Być umysłem = mieć funkcje obliczeniowe typowe dla maszyny Turinga Teorię tę pierwszy analizował Hilary Putnam w roku 1960, ale jego prekursorem był Alan Turing już w roku 1950 – z jego testem Turinga

Test Turinga Jeśli rozmówca nie rozpozna, czy – komunikując się za pośrednictwem interfejsu maszynowego – komunikuje się z maszyną, czy z człowiekiem, to maszyna jest inteligentna, czyli myśli. Test ma być przeciwko szowinistycznemu przesądowi, że ciało jest istotne. Kryterium jest funkcjonalistyczne: funkcja komunikowania się może być realizowana inaczej, ale liczy się funkcja, a nie substrat.

Turing: myśleć to komunikować się sensownie Skąd wiemy, że maszyna myśli? Stąd, że możemy się z nią porozumiewać. Wg Kartezjusza: niemożliwe! Test Turinga – jeśli komputer go przejdzie, to myśli. Do tej pory żaden komputer go nie przeszedł, a większość współczesnych prób to żarty lub zabawki.

Funkcjonalizm maszynowy X ma umysł wtedy i tylko wtedy, gdy X, przy takich samych wejściach informacyjnych generuje takie same wyjścia (zachowania), jak istota inteligentna. Stany maszyny Turinga =def. stany umysłu stany umysłu można zdefiniować jasno przez odwołanie do wejść, wyjść i innych stanów umysłu Wada teorii: stany tego rodzaju są zawsze globalne, jak stany maszyny Turinga.

Funkcjonalizm empiryczny (psychofunkcjonalizm) Ned Block i Jerry Fodor (oraz późniejszy Putnam): proces mózgowy jest psychiczny, jeśli odgrywa jakąś rolę w działaniu systemu poznawczego Stany, procesy, własności umysłowe to te, które mają określone role w funkcjonowaniu poznawczym zgodnie z teoriami psychologii poznawczej. Brak utożsamienia z maszyną Turinga.

Szowinizm psychofunkcjonalizmu? Ufoludki mogą nie mieć stanów czy procesów umysłowych opisywanych przez ziemską psychologię, więc nie będą mieć odpowiednio zdefiniowanych ról. Ale: ta koncepcje odwołuje się zawsze do badań empirycznych, więc ma porządne podstawy, w przeciwieństwie do funkcjonalizmu maszynowego, który jest trochę bez pokrycia.

Funkcjonalizm zdroworozsądkowy (analityczny) Teza: terminy mentalne mają znaczenie, które można scharakteryzować całkowicie przez odwołanie do środowiska, zachowań ORAZ relacji między różnymi stanami mentalnymi. Ulepszona wersja behawioryzmu i teorii identyczności: David Armstrong, David Lewis

Parafiańszczyzna funkcjonalizmu analitycznego? Brak odwołania do badań naukowych, analiza jedynie zdroworozsądkowych pojęć mentalnych, a te mogą się zmieniać. Można mieć wątpliwości wobec wartości psychologii potocznej (psychofunkcjonaliści mają).

Analiza funkcjonalna Robert Cummins: mieć funkcję to mieć rolę w złożonym układzie, w którym części i ich organizacja przyczyniają się do zaistnienia określonej funkcji. Np. serce ma funkcję pompowania krwi, gdyż ma rolę w układzie krążenia itd. Ale ma też funkcję bicia, czyli wydawania odgłosu. Nie do końca intuicyjne.

Funkcjonalizm ról Ból: cokolwiek, co odgrywa rolę bólu w organizmie, czyli wytwarzania odpowiednie zachowania przy odpowiednich pobudzeniach nocireceptorów. Czy funkcjonalizm musi rozumieć role bardzo ogólnie?

Mechanicyzm kontra funkcjonalizm Wiele elementów układów złożonych opisywanych w analizie funkcjonalnej może nie mieć żadnej faktycznej mocy przyczynowej w systemie, bo analiza funkcjonalna dotyczy tylko tego, co wystarczy do pojawienia się danej funkcji. Ale do zabicia Kennedy’ego wystarczy odpalić bombę atomową. Tyle że nie to go zabiło. Innymi słowy: widmo epifenomenalizmu.

Kłopoty funkcjonalizmu Zarzuty wobec funkcjonalizmu: Chiński pokój, Chińczycy jako wielki komputer, Atak zombie, Identyczności typów – reaktywacja.

Chiński pokój Krytyka Johna Searle’a jest wymierzona w mocną sztuczną inteligencję, czyli w tezę funkcjonalizmu maszynowego. Searle jednak łagodzi stanowisko wobec koneksjonizmu (o dziwo!)

Chiński pokój

Odpowiedzi na zarzut Searle’a Odpowiedź systemowa: Searle nic nie rozumie, ale nic dziwnego, bo pojedyncze neurony też nie. To jest odpowiedź w stylu analizy funkcjonalnej: zwracamy uwagę, że części układu nie robią tego samego, co układ (rozumienie jako własność emergentna).

Odpowiedzi na chiński pokój Odpowiedź robotyczna Podłączmy do komputera kamerę lub inne receptory, dajmy mu efektory. Taki robot będzie rozumiał po chińsku. To odpowiedź bliższa idei psychofunkcjonalizmu. Według Searle’a symbole mogłyby być tylko na temat bodźców percepcyjnych i reakcji albo na temat przedmiotów i działań. On ich by jednak nie rozróżnił, co wg niego obala odpowiedź robotyczną.

Odpowiedzi na chiński pokój Odpowiedź z symulatora mózgu: Zastąpmy karteczki impulsami elektrycznymi, zmniejszmy pokój, aby mieścił się w małej piłce. Jak będzie miał skalę mózgu, to czym właściwie to się będzie różniło od mózgu? (D. Hofstadter i D. Dennett) (Kolejna odpowiedź psychofunkcjonalisty lub funkcjonalisty ról) Searle: a po co nam w ogóle wtedy AI?

Chińczycy jako wielki komputer Ned Block: wyobraźmy sobie, że miliard Chińczyków w sposób skoordynowany replikuje procesy mózgowe Neda Blocka, komunikując się satelitarnie. Ale czy Chińczycy będą wtedy – nawet jako całość – świadomi?

Atak zombie

Identyczność typów – reaktywacja Zwolennicy ucieleśnienia (embodied cognition) krytykują funkcjonalizm i podkreślają znaczenie ciała w poznaniu. Niektórzy idą dalej i jak Tom Polger i Larry Shapiro pokazują, że identyczność typów wcale nie została obalona, a wieloraka realizacja jest bardzo problematyczna!

Zalecane lektury Searle J.R., Umysły, mózgi i programy, [w:] Filozofia umysłu. Fragmenty filozofii analitycznej, red. B. Chwedeńczuk, Fundacja Aletheia - Wydawnictwo Spacja, Warszawa 1995, s. 301– 324. Turing A., Maszyny liczące a inteligencja, [w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, tłum. B. Chwedeńczuk, Aletheia, Warszawa 1995, s. 271– 300. J. Fodor i N. Block, Czym nie są stany psychiczne, [w:] Filozofia umysłu, red. B. Chwedeńczuk, Spacja, Warszawa 1995, s. 59-82.