Wykład 2 Prawo urzędnicze

Pojęcie prawa urzędniczego prawo urzędnicze sensu largo – to prawo określające status wszystkich grup administracji publicznej, w tym funkcjonariuszy umundurowanych (stosunki służbowe tych funkcjonariuszy są typowymi stosunkami administracyjnoprawnymi), prawo urzędnicze w znaczeniu węższym – to prawo określające status podstawowych grup pracowników administracji, tj. służby cywilnej i pracowników samorządowych

Pojęcie prawa urzędniczego możliwość przyjęcia szerszego rozumienia prawa urzędniczego, włączając w jego zakres status np. pracowników sądów i prokuratur lub jeszcze szerzej – nauczycieli, funkcjonariuszy służb mundurowych, służb specjalnych. Znane są przykłady służb cywilnych o szerokim zakresie. Wymaga to jednak regulacji ogólnej dotyczącej podstawowych zasad oraz regulacji szczególnych, czyli wielu statutów specjalnych. Szczegółowe rozwiązania dotyczące różnych grup pełniących różne służby, wykonujących różne zadania, tak dalece się od siebie różnią, że nie stanowią w miarę homogenicznej całości i są zbiorem regulacji bardzo od siebie odległych.

Charakterystyka prawa urzędniczego Przedmiot prawa urzędniczego Przedmiotem prawa urzędniczego są urzędnicze stosunki pracy, tj. stosunki prawne, w których pozostają osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych. Prawem urzędniczym objęte są także stosunki prawne ściśle powiązane z urzędniczymi stosunkami pracy (np. stosunki prawne powstające w związku z rekrutacją do pracy w urzędzie, stosunki odpowiedzialności dyscyplinarnej, stosunki związane z rozstrzyganiem sporów etc.).

Charakterystyka prawa urzędniczego Prawo urzędnicze: Kryterium podmiotowe – to normy prawne kierowane do: 1. w znaczeniu szerokim – osób wykonujących czynności publiczno-prawne, bez względu na to, czy pozostają w stosunku zatrudnienia, 2. osób zatrudnionych przy wykonywaniu zadań z zakresu adm. publicznej (przy wyłączeniu pracowników obsługi) nie tylko w aparacie tej adm., ale także i w innych jednostkach państwa. Kryterium przedmiotowe – to normy wskazujące na publicznoprawny charakter zakresu zadań, z czym łączy się rozszerzony katalog obowiązków.

Charakterystyka prawa urzędniczego Kryterium podmiotowe Pracownik państwowy: jako kategoria normatywna mógłby uzasadniać szerokie ujęcie prawa urzędniczego, jednak właściwie nie występuje - posługują się nim jedynie umowy międzynarodowe w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, gdzie przez pracownika państwowego rozumie się osoby fizyczne pełniące funkcje państwowe dla rządu. Funkcjonariusz publiczny: Art. 115 §13 KK.

Charakterystyka prawa urzędniczego W art. 77 Konstytucji pojawia się pojęcie „władzy publicznej”: 1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Charakterystyka prawa urzędniczego Kryterium podmiotowe Prawem urzędniczym obejmuje się osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w: administracji rządowej (członków korpusu służby cywilnej i służby zagranicznej), samorządowej (urzędników samorządowych), oraz w pozostałych urzędach państwowych (urzędników państwowych pozostających poza korpusem służby cywilnej).

Charakterystyka prawa urzędniczego Poza prawem urzędniczym pozostają: funkcjonariusze służb państwowych tzw. zmilitaryzowanych (wojsko, policja, Straż Graniczna, Służba Więzienna, Służba Celna, Państwowa Straż Pożarna, BOR, Agencja Wywiadu i ABW), sędziowie i prokuratorzy* * przy czym, w poszczególnych jednostkach organizacyjnych ww. służb (jednostki te nazywane są najczęściej komendami – np. w policji, urzędami – w Służbie Celnej, lub jeszcze inaczej –np. jednostkami wojskowymi etc.) obok funkcjonariuszy zatrudnia się też często tzw. pracowników cywilnych, spośród których pewną grupę stanowić mogą urzędnicy państwowi.

Charakterystyka prawa urzędniczego Nie podlegają prawu urzędniczemu: osoby zatrudnione w urzędach państwowych czy samorządowych na innych niż urzędniczych stanowiskach pracy (np. na stanowiskach technicznych, obsługi etc.), jak również pracownicy innych niż urzędy jednostek i instytucji państwowych.

Charakterystyka prawa urzędniczego Tak więc prawo urzędnicze jest prawem urzędników, a nie osób zatrudnionych w urzędach

Pracownik - pojęcie Według słownikowej definicji „pracownik" to „osoba zatrudniona w jakimś zakładzie pracy". W tym znaczeniu możemy mówić o pracowniku kontraktowym, produkcyjnym, samodzielnym, stałym, sezonowym, etatowym, fizycznym, umysłowym. pracownik jest nieodłącznym elementem każdej organizacji, jest najbardziej dynamicznym jej elementem, przesądzającym o jej sukcesie lub porażce, decydującym o sposobie realizacji celów postawionych organizacji. Jest wypełnieniem szkieletu organizacji, jakim jest jej struktura. Pracownik pozwala spojrzeć na organizację od strony osobowych więzi personalnych, które pozwalają na nawiązanie interakcji pomiędzy poszczególnymi komórkami organizacyjnymi instytucji, jak też pomiędzy samą instytucją (organizacją) a podmiotami zewnętrznymi, bądź jej podporządkowanymi, bądź też związanymi innymi relacjami, np. handlowymi lub – jak w przypadku administracji – interesem lub obowiązkiem prawnym albo faktycznym.

Pracownik - pojęcie Praca w administracji publicznej jest służbą publiczną. Pojęcie to obejmuje „wszystkich, wyłonionych w wyniku wyborów, powołania, nominacji, umowy o pracę pracowników, realizujących ustawowe zadania poszczególnych władz nazywanych w prawie urzędnikami, funkcjonariuszami, pracownikami administracji państwowej i samorządowej, pracownikami urzędów państwowych niebędących urzędnikami służby cywilnej, urzędnikami służby cywilnej (lub jeszcze inaczej) pełniących funkcje: a) członków organów kolegialnych, b) członków społecznych organów pomocniczych, c) pracowników, urzędników (organów kolegialnych i organów monokratycznych), którzy prezentując walory zawodowe (w tym nierzadko wiedzę, doświadczenie i autorytet) zatrudnieni lub powołani zostali do wykonywania we wszystkich władzach państwa w sposób fachowy i ciągły zadań publicznych za odpowiednim wynagrodzeniem"

Pracownik - pojęcie W każdej administracji publicznej wyróżnić można szereg grup pracowników. Podstawowym podziałem jest wyodrębnienie pracowników merytorycznych, a więc uczestniczących – w różnym stopniu – w procesie decyzyjnym, oraz pracowników obsługi technicznej, zatrudnionych w komórkach spraw ogólnych, zajmujących się obsługą jednostki organizacyjnej administracji oraz zatrudnionych w niej pracowników. Do ich zadań należą sprawy kadrowe, płacowe, socjalne, księgowości, szkolenia, sprawy administracyjno-gospodarcze, wyposażenia technicznego, w tym informatyzacji, zabezpieczenia dokumentacji znajdującej się w posiadaniu jednostki organizacyjnej, jak i samej jednostki, obsługi prawnej urzędu, z wyłączeniem obsługi prawnej spraw merytorycznych, przede wszystkim wydawania opinii prawnych w sprawach prowadzonych przez organ administracji w trybie procesowym.

Pracownik - pojęcie Do pracowników merytorycznych zastosowanie mają co do zasady przepisy dotyczące członków korpusu służby cywilnej lub innej służby specjalnej, np. celnej, samorządowej, a w sprawach nieuregulowanych w tych przepisach – postanowienia ogólnego prawa pracy, wynikającego z kodeksu pracy Do pracowników obsługi technicznej mogą mieć zastosowanie zarówno przepisy dotyczące członków korpusu służby cywilnej lub innej służby specjalistycznej, jak i tylko postanowienia kodeksu pracy.

Charakterystyka prawa urzędniczego Pojęcie urzędnika W szerszym ujęciu - to nie tylko osoba pracująca w jednostce obsługującej organ władzy czy administracji, lecz również w banku, w instytucjach użyteczności publicznej. W węższym znaczeniu - jedynie osoba zatrudniona w służbie publicznej, tzn. w związku z realizacją zadań państwa. W tym znaczeniu pojęcie urzędu i urzędnika występuje w języku prawnym: Stanowi się bowiem o urzędniku państwowym, urzędniku służby cywilnej czy wreszcie pracowniku samorządowym zatrudnionym na stanowisku urzędniczym. Podobnych sformułowań nie używa się natomiast z reguły w stosunku do osób aktywnych zawodowo poza sferą imperium.

Charakterystyka prawa urzędniczego Pojęcie urzędnika Kwalifikacja prawna urzędnika zależy od spełnienia dwóch kryteriów podmiotowego (zatrudnienie w urzędzie) przedmiotowego (zatrudnienie na stanowisku urzędniczym) *O tym, jakie stanowiska mają charakter urzędniczy, a więc o zakresie podmiotowym prawa urzędniczego decyduje ustawodawca, dokonując stosownej kwalifikacji prawnej w drodze aktu prawodawczego.

Charakterystyka prawa urzędniczego Urzędnik jako osobna kategoria pojęciowa Status prawny urzędnika jest zazwyczaj unormowany przepisami prawa publicznego–prawa urzędniczego oraz przepisami innych dziedzin prawa, którymi prawo urzędnicze posługuje się posiłkowo lub do nich odsyła. Udział w regulacji statusu prawnego urzędnika mają również –w różnym stopniu –przepisy prawa pracy, regulujące zagadnienia, jak np. urlopy, wynagrodzenia, niektóre świadczenia, prawa związkowe, układy zbiorowe. W państwach, gdzie urzędnik podlega ustawom odrębnym i innym aktom prawa publicznego, prawo urzędnicze traktuje się często jako odrębną dziedzinę -„prawo administracyjne służby cywilnej”.

Charakterystyka prawa urzędniczego Urzędnik a pracownik administracji Przez pojęcie „pracownik administracji” rozumieć należy osoby wykonujące czynności związane z funkcjonowaniem administracji publicznej oraz czynności administracyjne w innych niż jednostki administracji urzędach państwa, bez względu na sposób nawiązania z nimi stosunku pracy (wybór, powołanie, mianowanie, umowa o pracę).

Charakterystyka prawa urzędniczego Prawo urzędnicze a prawo pracy Prawo urzędnicze, pozostaje w związku z powszechnym prawem pracy, wykazuje liczne odrębności. Jednoznaczność zaliczania prawa urzędniczego do prawa pracy nie jest przekonująca. Specjalista z zakresu prawa administracyjnego zgodzi się także ze zdaniem, że istnieje związek pragmatyk urzędniczych z KP: *art. 5 KP stanowi, że jeżeli stosunek pracy określonej kategorii osób regulują przepisy szczególne, przepisy KP stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Znaczy to, że przepisy pragmatyk mają pierwszeństwo przed przepisami KP.

Charakterystyka prawa urzędniczego Zdaniem Prof. T. Górzyńskiej – kwalifikowaniu prawa urzędniczego jako prawa pracy przeciwstawia się następujące argumenty: „Nie można zgodzić się z poglądami głoszącymi wprost, że prawo urzędnicze jest częścią prawa pracy. Niewątpliwie poszczególne tzw. pragmatyki urzędnicze zawierają, i to w znacznym zakresie, regulacje typowe dla prawa pracy, jednakże z uwagi na ścisły związek tych regulacji z funkcjonowaniem administracji publicznej, jako struktury państwa, prawo urzędnicze zaliczane jest do prawa publicznego, nie do prawa prywatnego. Zmiany ustrojowe, społeczne, polityczne, gospodarcze na przestrzeni lat spowodowały, że nie można już wielu zagadnień rozpatrywać tylko w aspekcie jednej dziedziny czy gałęzi prawa – stają się one zagadnieniami interdyscyplinarnymi.”

Charakterystyka prawa urzędniczego Zasady odnoszące się do kadr administracji: 1. Zasada oddzielania stanowisk politycznych, 2. Zasada otwartości w dostępnie do wszystkich stanowisk urzędniczych w administracji, 3. Zasada równości, 4. Zasada konkurencyjności, 5. Zasada profesjonalizmu.

zasady prawa urzędniczego W literaturze prawa urzędniczego (zarówno tworzonej przez specjalistów prawa pracy, jak i prawa administracyjnego) brak jest uporządkowanej releksji nad zasadami tego działu prawa. Nie tworzy się też katalogów jego zasad, jak to jest np. w prawie pracy.

zasady prawa urzędniczego dziewięć najważniejszych zasad służby cywilnej: zasada legalizmu, praworządności i pogłębiania zaufania obywateli doorganów administracji publicznej, zasada ochrony praw człowieka i obywatela, zasada bezinteresowności, zasada jawności i przejrzystości, zasada dochowania tajemnicy ustawowo chronionej, zasada profesjonalizmu, zasada odpowiedzialności za działanie lub zaniechanie działania, zasada racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi, zasada otwartości i konkurencyjności naboru.

zasady prawa urzędniczego Katalog zasad etyki korpusu służby cywilnej. Obejmuje on następujące zasady: godnego zachowania, służby publicznej, lojalności, neutralności politycznej, bezstronności, rzetelności.

zasady prawa urzędniczego ZASADY INSTYTUCJI PRAWNYCH PRAWA URZęDNICZEGO zasady dostępu do służby, określone zasady organizacji, funkcjonowania i rozwoju, zasady dokonywania ocen pracowników samorządowych, zasady odpowiedzialności prawnej ogólne klauzule („zasady”) sumienności i staranności wykonywania pracy przez pracownika