mgr Katarzyna Piątkowska Katedra Prawa Karnego Materialnego Formy stadialne mgr Katarzyna Piątkowska Katedra Prawa Karnego Materialnego

Formy stadialne – etapy realizacji przestępstwa Na czym polega popełnienie przestępstwa? Popełnienie a dokonanie przestępstwa; różnica przy przestępstwach formalnych i skutkowych Formy stadialne przy przestępstwach umyślnych i nieumyślnych Z punktu widzenia odpowiedzialności karnej istotne jest ostatnie zrealizowane stadium

przygotowanie i usiłowanie zawsze w odniesieniu do danego typu przestępstwa i to znajduje swoje odzwierciedlenie w kwalifikacji prawnej; np. 13 § 1 w zw. z art. 148 § 1 k.k., przy przygotowaniu albo w zw. z 16 § 1 k.k. albo jako samodzielny typ: 130 § 3 k.k.

USIŁOWANIE 3 przesłanki usiłowania: -zamiar (bezpośredni albo ewentualny) popełnienia czynu zabronionego, -zachowanie (działanie albo zaniechanie) zmierzające bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego, -brak dokonania. Czy jest możliwe usiłowanie w zamiarze ewentualnym dokonania przestępstwa kradzieży? Czy można usiłować dokonać ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, którego nieumyślnym następstwem jest śmierć człowieka (art. 156 § 3 k.k.)?

Co to znaczy, że zachowanie sprawcy zmierza bezpośrednio do dokonania? Koncepcje obiektywne – jeśli zachowanie wykroczą już poza stadium przygotowania, to należy je traktować jako bezpośrednie zmierzanie do dokonania. Koncepcje subiektywne – decydujące dla oceny bezpośredniości ma nastawienie psychiczne sprawcy, zwłaszcza jego przeświadczenie, że swoim zachowaniem zmierza wprost do dokonania czynu zabronionego. Koncepcje mieszane – teoria „planu działania sprawcy”

Społeczna szkodliwość czynu, wymiar kary wyrok SN z dnia 6 lutego 1976 r., Rw 45/76, LEX nr 19119: „Kara wymierzona za usiłowanie popełnienia przestępstwa powinna być w zasadzie łagodniejsza niż za dokonanie przestępstwa”. art. 14 § 1 k.k.: Sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa.

sprawca chce zabić X. podkłada bombę w jego samochodzie, która ma wybuchnąć po uruchomieniu stacyjki. X wsiada do samochodu, niespodziewanie dla sprawcy z drugą osobą Z. Mimo uruchomienia silnika bomba nie wybuchła. Sprawca odpowie za usiłowanie zabójstwa. Nie może odpowiadać za usiłowanie nieumyślnego spowodowania śmierci Z.

Usiłowanie udolne i nieudolne Usiłowanie udolne – gdy dokonanie było obiektywnie możliwe, czyli prawdopodobne Usiłowanie nieudolne(bezwzględnie lub względnie) – gdy dokonanie okaże się obiektywnie niemożliwe, co stanowiło konsekwencję: braku przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego (brak tzw. przedmiotu czynności wykonawczej) albo użycia niewłaściwego środka, który nie nadaje się do osiągnięcia zamierzonego rezultatu art. 14 § 2 k.k.: „W wypadku określonym w art. 13 § 2 sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia”. uchwała SN 7 sędziów z dnia 19 stycznia 2017 r., LEX nr 2188437

wyrok SN z dnia 29 listopada 1976 r., I KR 196/76, LEX nr 19265 „Nie można mówić o usiłowaniu nieudolnym wówczas, gdy w momencie wszczęcia działania sprawcy dokonanie przestępstwa było obiektywnie możliwe (choćby nawet szanse realizacji zamiaru sprawcy były niewielkie), a dopiero później - w wyniku włączenia się nie sprzyjających okoliczności - realizacja zamiaru sprawcy okazała się niemożliwa ze względu na brak przedmiotu nadającego się do dokonania przestępstwa lub ze względu na to, że okazało się, iż sprawca użył środka nie nadającego się do wywołania zamierzonego skutku. W takim bowiem wypadku usiłowanie jest "udolne", a jedynie z przyczyn obiektywnych sprawcy nie udało się zrealizowac swojego zamiaru”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2002 r. V KKN 9/01 „1. Określenie "środek nie nadający się do popełnienia czynu zabronionego", użyte w art. 13 § 2 k.k., odnosi się do całokształtu warunków charakteryzujących sposób działania sprawcy, ukierunkowanego na dokonanie takiego czynu. 2. Jeśli rzecz ruchoma chroniona jest zabezpieczeniem elektronicznym, które umożliwia dostęp do niej wyłącznie przez wprowadzenie prawidłowego kodu, to usiłowanie zaboru tej rzeczy przez zastosowanie innego kodu dostępu jest użyciem środka nie nadającego się do popełnienia kradzieży z włamaniem i przesądza o uznaniu takiego czynu za usiłowanie nieudolne w rozumieniu art. 13 § 2 k.k.”

uzasadnienie karalności usiłowania: realne zagrożenie dla dobra prawnego (dotyczy to usiłowania udolnego) oraz zamiar sprawcy nakierowany na dokonanie czynu zabronionego, a więc identycznie jak w wypadku dokonania czynu. Przy nieudolnym – zasadniczo chodzi o zamiar. czy karalne jest usiłowanie podżegania i pomocnictwa? Tak! SN uchwała 7 sędziów z dnia 21.10.2003 r., I KZP 11/03

Usiłowanie ukończone i nieukończone Usiłowanie ukończone – sprawca wykonał wszystkie czynności mające prowadzić do pełnej realizacji znamion czynu zabronionego i – ze swej strony – nie musi już przedsiębrać czegokolwiek, a jedynie oczekiwać rezultatów swego zachowania, np. uruchomienie działające z opóźnieniem zapłonu materiału wybuchowego oraz oczekiwanie na eksplozję. Usiłowanie nieukończone – sprawca zdołał wykonać jedynie część czynności, które miały prowadzić do zamierzonego celu, np. wymierzył do swej ofiary z broni palnej, lecz nie oddał strzału albo nie trafił (przestępstwo chybione) Przy przestępstwach skutkowych – wyrok SA w Łodzi z dnia 4 kwietnia 1996 r., II Aka 55/96, LEX nr 26258: „Nie ma usiłowania ukończonego do przestępstwa formalnego, gdyż z chwilą zakończenia akcji przez sprawcę przestępstwo jako bezskutkowe jest już dokonane”.

art.  15 §  1.  Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. §  2.  Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

sprawca chce zabić X. podkłada bombę w jego samochodzie, która ma wybuchnąć po uruchomieniu stacyjki. X wsiada do samochodu, niespodziewanie dla sprawcy z drugą osobą Z. Mimo uruchomienia silnika bomba nie wybuchła. Sprawca odpowie za usiłowanie zabójstwa. Nie może odpowiadać za usiłowanie nieumyślnego spowodowania śmierci Z.

PRZYGOTOWANIE Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Przygotowanie jest karalne wyłącznie wówczas, gdy ustawa tak stanowi; np. art. 128 § 2 k.k. , art. 168 k.k., art. 270 § 3 k.k., art. 310 § 4 k.k. Przygotowanie zawsze jest występkiem.

Środkiem w rozumieniu art. 16 k. k Środkiem w rozumieniu art. 16 k.k. jest to, co ze względu na swoje właściwości przedmiotowe oraz sposób użycia ułatwia lub umożliwia popełnienie w przyszłości określonego przestępstwa (np. amunicja, broń, materiał wybuchowy, nóż, substancja płynna). Nie jest natomiast środkiem sprawca, który sam siebie przysposabia do popełnienia czynu zabronionego, ani też żadna część jego ciała. Może zaś nim być przedmiot służący do ubrania tej części, np. nakładana na głowę dla zamaskowania twarzy kominiarka.

Art.  17.    1.  Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu. §  2.  Nie podlega karze za przygotowanie osoba, do której stosuje się art. 15 § 1.