Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu

Prezentacja na temat: "Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu"— Zapis prezentacji:

1 Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu
dr Dagmara Gruszecka

2 Informacje wstępne Rozdział XIX k.k. - Dobrami prawnymi chronionymi są życie oraz zdrowie człowieka. Struktura rozdziału XIX KK. Można wyodrębnić trzy grupy przepisów, które co do zasady chronią człowieka przed: a) zamachami na życie (art. 148–155 KK), b) zamachami na zdrowie (art. 156–157a KK), c) narażeniem na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 158–162 KK). Ze względu na zagrożenie ustawowe większość przestępstw z rozdziału XIX Kodeksu karnego należy do kategorii występków. Zbrodniami są: Zabójstwo w typie podstawowym (art. 148 § 1 KK) i w typach kwalifikowanych (art. 148 § 2 i 3 KK) spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w typie podstawowym (art. 156 § 1 KK) oraz w typie kwalifikowanym (art. 156 § 3 KK). Tryb ścigania. Większość przestępstw podlega ściganiu w trybie publicznoskargowym. Przestępstwa z art. 160 § 3 k.k. oraz z art. 161 § 1 i 2 k.k. ścigane są na wniosek, podobnie jak występek z art. 157 § 5 KK, gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa. Ściganie przestępstwa określonego w art. 157 § 2 i 3 k.k. odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą.

3 Informacje wstępne Prawo do życia jest podstawowym i przyrodzonym prawem przysługującym każdej istocie ludzkiej. Stanowi ono niezbędny warunek do korzystania przez człowieka ze wszystkich innych praw i wolności. Znajduje to potwierdzenie m.in. w art. 6 MPPOiP oraz w art. 2 EKPCz Konstytucja RP w art. 38 zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Jest to norma fundamentalna, przesądzająca, że każde zachowanie skierowane przeciwko życiu drugiego człowieka narusza normę sankcjonowaną i jeżeli nie jest usprawiedliwione powstałą kolizją z innym dobrem chronionym konstytucyjnie, to pozostaje zachowaniem bezprawnym. Standard ochrony życia i zdrowia ludzkiego w okresie prenatalnym i postnatalnym. Pojęcia "dziecko poczęte" a "człowiek"

4 Informacje wstępne "Życie każdego człowieka niezależnie od wieku, stanu zdrowia, reprezentowanego poziomu wiedzy, kultury, stanu rodzinnego i realnej społecznej przydatności jest wartością naczelną i podlega jednakowej ochronie prawnej. Jest niedopuszczalne ze względu na wymienione lub inne przesłanki dotyczące ofiary zbrodni zabójstwa wartościowanie jej życia i w związku z tym przenoszenia tych wartości na grunt przesłanek dotyczących wymiaru kary (…)". wyr. SN z r., IV KR 15/89, OSNKW 1989, Nr 5–6, poz. 420 "Jest (...) oczywistym, że życie ludzkie jest najwyższą wartością w każdej społeczności, czy kulturze etnicznej, a co za tym idzie, (...) względy kulturowe nie mogą stanowić jakiegokolwiek usprawiedliwienia dla takiego zachowania jakie urzeczywistnił oskarżony” Wyr. SA w Szczecinie z r., II AKa 158/15, Legalis

5 Informacje wstępne drugim z rodzajowych przedmiotów ochrony jest zdrowie Nakaz ochrony zdrowia znajduje również podstawę w przepisach Konstytucji RP - art. 68 KRP. TK uznaje, że ochrona życia ludzkiego nie może sprowadzać się do zapewnienia minimum funkcji biologicznych niezbędnych do egzystencji, ale powinna dawać "gwarancje prawidłowego rozwoju, a także uzyskania i zachowania normalnej kondycji psychofizycznej, właściwej dla danego wieku rozwojowego (etapu życia).

6 Zabójstwo art. 148 § 1-4 Przestępstwo to może zostać popełnione zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie, tzw. przestępstwo niewłaściwe z zaniechania, z wyjątkiem typu określonego w § 4, który może zostać popełniony tylko przez działanie. charakter materialny, do ustawowych znamion należy tu skutek w postaci śmierci człowieka rozumienie pojęcia „śmierć człowieka” przestępstwo powszechne. Jedynie w przypadku zabójstwa kwalifikowanego z art. 148 § 3 k.k., wówczas gdy znamieniem kwalifikującym jest uprzednie skazanie sprawcy za zabójstwo, jest to przestępstwo indywidualne niewłaściwe. Strona podmiotowa zabójstwa charakteryzuje się umyślnością. Może mieć ona postać zarówno zamiaru bezpośredniego, jak i ewentualnego.

7 Zabójstwo Takie czynniki, jak przyczyny i tło zajścia, rodzaj użytego narzędzia, umiejscowienie i intensywność zadanych ciosów czy spowodowanie określonych obrażeń ciała, osobowość sprawcy, jego zachowanie przed popełnieniem czynu i po jego popełnieniu, stosunek do pokrzywdzonego stanowią pewne wskazówki co do tego, czy sprawca miał zamiar popełnienia zabójstwa (wyrok SA w Katowicach z r., II AKa 170/17, LEX nr , wyrok SA w Krakowie z r., II AKa 193/96, Prok. i Pr.-wkł. 1997/3, poz. 18) Nie jest właściwe odtwarzanie zamiaru sprawcy na podstawie rozmiarów skutku (wyrok SN z r., II KR 292/87, OSNKW 1988/5–6, poz. 39). Problem dopuszczalności wnioskowania o zamiarze sprawcy jedynie na podstawie kryteriów przedmiotowych Wnioskowanie o zamiarze zabójstwa z samego tylko faktu użycia przez sprawcę niebezpiecznego narzędzia lub zadania ciosów w newralgiczne dla życia i zdrowia ludzkiego części ciała.

8 Zabójstwo Rok 148 k.k. liczba postępowań wszczętych
liczba przestępstw stwierdzonych 2016 514 456 2015 506 495 2014 553 526 2013 603 574 2012 566 582 2011 684 662 2010 702 680 2009 729 763 2008 748 759 2007 789 848 2006 816 2005 720 837 2004 790 980 2003 928 1039 2002 1007 1188 2001 1169 1325 2000 1158 1269 1999 1121 1048 Rok 149 k.k. liczba postępowań wszczętych liczba przestępstw stwierdzonych 2016 14 1 2015 19 2 2014 21 4 2013 18 2012 22 9 2011 24 6 2010 26 10 2009 28 2008 33 13 2007 34 2006 42 2005 41 12 2004 61 2003 25 2002 46 2001 2000 59 47 1999 54 31 Rok 150 k.k. liczba postępowań wszczętych liczba przestępstw stwierdzonych 2016 1 2015 2014 2 2013 4 2012 10 2011 5 2010 2009 8 2008 2007 3 2006 6 2005 7 2004 2003 2002 2001 2000 1999

9 Zabójstwo PRZESTĘPSTWA STWIERDZONE PRZEZ POLICJĘ I PROKURATURĘa W ZAKOŃCZONYCH POSTĘPOWANIACH PRZYGOTOWAWCZYCH Rodzaje przestępstw O G Ó Ł E M tym: Zabójstwo — art. 148 kk Uszczerbek na zdrowiu art. 156 i 157 kk Udział w bójce lub pobiciu art. 158 i 159 kk

10 Zabójstwo PRZESTĘPSTWA STWIERDZONE PRZEZ POLICJĘ I PROKURATURĘa W ZAKOŃCZONYCH POSTĘPOWANIACH PRZYGOTOWAWCZYCH Rodzaje przestępstw O G Ó Ł E M tym: Zabójstwo — art. 148 kk Uszczerbek na zdrowiu art. 156 i 157 kk Udział w bójce lub pobiciu art. 158 i 159 kk

11 Zabójstwo

12 Zabójstwo 9 typów kwalifikowanych zabójstw (art. 148 § 2 i 3 k.k.).
ze szczególnym okrucieństwem, w związku z wzięciem zakładnika, w związku ze zgwałceniem w związku z rozbojem, w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, z użyciem materiałów wybuchowych, zabicie jednym czynem więcej niż jedną osobę lub zabójstwo przez sprawcę, który był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo zabójstwo funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

13 Zabójstwo Zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem
Chodzi o szczególne nasilenie tego okrucieństwa Szczególne okrucieństwo można oceniać z perspektywy: skutków (znaczna dolegliwość fizyczna lub inne następstwa czynu), proporcji nasilenia przemocy do stawianego oporu, szczególnie zabarwionego zamiaru sprawcy, sposobów i rodzaju działania sprawcy oraz od strony psychologicznej – szczególne okrucieństwo jako cecha osobowości sprawcy Zabójstwo w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem, zabójstwo musi pozostawać w związku z z przestępstwem określonym w art. 252 § 1, art. 197 § 1–3, art. 280 § 1 lub 2 k.k. związek przyczynowy, ale też funkcjonalny,sytuacyjno-czasowy związek uprzedni, równoległy lub następczy budzi najwięcej kontrowersji

14 Zabójstwo Zabójstwo w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie zastąpiło znane Kodeksowi z 1969 r. określenie „z niskich pobudek” to motywacja w rozumieniu powszechnym jaskrawo naganna, wywołująca w społeczeństwie silne reakcje repulsywne – oburzenie, potępienie, gniew.Motywy powodujące sprawcą są tu tego rodzaju, że zasługują na wyjątkowe napiętnowanie ocena zależy jednak od okoliczności konkretnej sprawy Zabójstwo z użyciem materiałów wybuchowych Pojęcie materiałów wybuchowych ma def. legalną w art. 3 pkt 9 ustawy z r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego - substancje chemiczne stałe lub ciekłe albo mieszaniny substancji, zdolne do reakcji chemicznej z wytwarzaniem gazu o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, że mogą powodować zniszczenia w otaczającym środowisku, a także wyroby wypełnione materiałem wybuchowym. „Użycie” oznacza wykorzystanie specyficznych właściwości materiałów wybuchowych, a zatem spowodowanie ich wybuchu

15 Zabójstwo Zabójstwo jednym czynem więcej niż jedną osobę
Sprawca musi obejmować swoim zamiarem pozbawienie życia więcej niż jednej osoby zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym. Nie można jednak przyjąć takiej kwalifikacji, gdy jeden ze skutków został wywołany umyślnie, a drugi nieumyślnie. każdy ze skutków śmiertelnych musi być mu obiektywnie przypisany Zabójstwo przez sprawcę, który był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo przypadek recydywy ogólnej Brak sprecyzowania, o jaki typ zabójstwa chodzi, literalna wykładnia przepisu art. 148 § 3 prowadzi do wniosku, że podstawę zastosowania tego przepisu daje uprzednie skazanie zarówno za zabójstwo w typie podstawowym, uprzywilejowanym, jak i kwalifikowanym w każdej formie stadialnej lub zjawiskowej W orzecznictwie przyjęto jednak, że uprzednie prawomocne skazanie za zabójstwo uprzywilejowane nie stanowi skazania, o którym mowa w tym przepisie (uchwała SN z r., I KZP 41/02, Prok. i Pr.-wkł. 2003/1, poz. 5)

16 Zabójstwo Zabójstwo funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego. pojęcie funkcjonariusza publicznego szczególna ochrona funkcjonariusza wówczas, gdy ten wypełnia nałożone nań przez państwo obowiązki w zakresie ochrony bezpieczeństwa lub porządku konieczności powiązania zamachu na życie z pełnieniem obowiązków służbowych sprawca musi być świadomy szczególnego statusu ofiary, jak również wykonywania przez nią określonych w przepisie obowiązków. Musi mieć zamiar bezpośredni lub ewentualny zabicia funkcjonariusza publicznego podczas pełnienia przez niego lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego

17 Zabójstwo Typy uprzywilejowane zabójstwa
zabójstwo z afektu – art. 148 § 4 k.k. dzieciobójstwo – art. 149 k.k. zabójstwo eutanatyczne – art. 150 k.k. Zabójstwo z afektu pojęcie silnego wzburzenia Cechą charakterystyczną silnego wzburzenia jest gwałtowność wybuchu, podłoże zaś tego wybuchu (rozładowania) emocjonalnego może od dłuższego czasu istnieć lub narastać Afekt ma ograniczać kontrolną funkcję intelektu i ma być przyczyną czynu, a nie jego konsekwencją Przez stan silnego wzburzenia należy rozumieć sytuację, gdy sprawca działa w porywie uczucia burzącym gwałtownie i z niezwykłą siłą jego równowagę psychiczną. Następuje wówczas zasadnicze ograniczenie kontrolnej roli intelektu nagła, niemalże odruchowa reakcja na zdarzenie, stanowiąca szczególny, trudny do opanowania impuls sprawczy do zachowania niezgodnego z prawem Silne wzburzenie musi pozostawać w związku przyczynowym z wywołującymi je okolicznościami; tylko one mogą je usprawiedliwić

18 Zabójstwo Dzieciobójstwo
Dobrem prawnie chronionym jest życie. Ubocznym przedmiotem ochrony jest funkcjonowanie rodziny. przestępstwo indywidualne może zostać popełnione przez działanie i przez zaniechanie; Umyślność w obu formach przestępstwo materialne. Do jego znamion należy skutek w postaci śmierci dziecka. Pojęcie W okresie porodu - kryterium medyczne, a także psychologiczne. „Pod wpływem przebiegu porodu” – szeroka interpretacja. „Zamiar dzieciobójstwa pod wpływem porodu [...] jest wynikiem zespołu czynników psychofizycznych, psychologicznych i społecznych związanych zarówno z porodem, jak i sytuacją życiową matki. Nie spotyka się wypadków wyzwolenia agresji samodzielnie przebiegiem porodu, bez udziału pozostałych czynników, a jeśli takie występują, powinny być wartościowane wedle kryteriów poczytalności jako przypadki patologiczne” (wyrok SA w Krakowie z r., II AKa 256/02, Prok. i Pr.-wkł. 2003/6, poz. 19)

19 Zabójstwo Zabójstwo eutanatyczne
Przestępstwo to może zostać popełnione zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie problemy z rozróżnieniem eutanazji i zaprzestania tzw. uporczywej terapii lub podania zbyt dużej dawki leków uśmierzających ból żądanie śmierci. Do żądania mają zastosowanie wymagania dotyczące tzw. zgody pokrzywdzonego, od którego różni się ono wystęującym elementem presji na psychikę adresata (wyrok SA we Wrocławiu z r., II AKa 267/14, LEX nr ). pod wpływem współczucia tylko zamiar bezpośredni W § 2 ustawodawca przewidział możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wykonania. Przesłanką jest zaistnienie „wyjątkowego wypadku”. Może być on uzasadniony zarówno wysokim stopniem intensywności cierpienia, jak i wysokim poziomem współczucia, wynikającym np. z głębokich więzi uczuciowych między sprawcą a osobą żądającą pozbawienia życia.

20 Namowa do samobójstwa Art. 151 k.k.
penalizuje namowę do samobójstwa i pomoc do niego Przestępstwo to, wówczas gdy czyn polega na doprowadzeniu namową, może zostać popełnione tylko przez działanie, natomiast gdy polega na udzieleniu pomocy, może polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu przestępstwo materialne. Do jego znamion należy skutek, ale nie w postaci śmierci, lecz w postaci podjęcia próby samobójczej, niezależnie od jej rezultatu pojęcie „namowy” i „udzielania pomocy” człowiek jako przedmiot czynności wykonawczej przestępstwo umyślne. Można je popełnić zarówno w zamiarze bezpośrednim (namową i przez udzielenie pomocy), jak i ewentualnym (udzielenie pomocy)

21 Przerwanie ciąży Art. 152 k.k. - przerwanie ciąży za zgodą kobiety
Przedmiotem ochrony jest życie dziecka poczętego lub proces ciąży przed przedwczesnym zakończeniem. Ubocznym przedmiotem ochrony jest także zdrowie kobiety przestępstwo materialne. Do jego znamion należy skutek, ale nie w postaci śmierci płodu, lecz w postaci przerwania ciąży § 2 penalizuje udzielanie kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłanianie. Przestępstwo z § 1 i 3 można popełnić tylko przez działanie, natomiast z § 2 – zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie (niewłaściwe z zaniechania). przestępstwo powszechne. Sprawczynią czynu nie może być jednak sama kobieta. Do znamion tego przestępstwa należy zgoda kobiety na przerwanie ciąży przestępstwo umyślne. Można je popełnić zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym

22 Przerwanie ciąży Art. 153 k.k. - przerwanie ciąży bez zgody kobiety
Przedmiotem ochrony jest życie dziecka poczętego oraz prawo kobiety do samostanowienia i jej wolność od przymusu lub prawo kobiety do macierzyństwa Ustawodawca stypizował kilka typów czynów zabronionych. W § 1 został określony typ podstawowy tego przestępstwa, natomiast w § 2 – typ kwalifikowany. Znamieniem kwalifikującym jest zdolność dziecka poczętego do samodzielnego życia poza organizmem matki. Ustawodawca przewidział także drugi typ kwalifikowany przestępstwa z art. 153 § 1 k.k. – w art. 154 § 2 k.k. Jest to przestępstwo kwalifikowane przez następstwo w postaci śmierci kobiety ciężarnej. Przestępstwo określone w art. 153 § 1 i 2 k.k. może zostać popełnione wyłącznie przez działanie; ma ono charakter materialny. Skutkiem jest przerwanie ciąży. Jeżeli następstwem przerwania ciąży jest śmierć kobiety, zostają wypełnione znamiona z art. 154 § 2 k.k brak zgody zarówno z zastosowaniem przemocy, jak i bez jej stosowania oraz polegające na doprowadzeniu kobiety przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem do przerwania ciąży.

23 Nieumyślne spowodowanie śmierci
Art. 155 k.k. Problem uznania za przedmiot czynności wykonawczej przestępstwa z art. 155 k.k. dziecka poczętego. przestępstwo nieumyślne, a zatem sprawca nie chce, a nawet nie godzi się na spowodowanie śmierci człowieka, chociaż przewiduje taką możliwość lub może ją przewidzieć „Oskarżony, uderzając kobietę pięścią w bok szyi, w okolice zatoki tętnicy szyjnej, splotu szyjnego, w konsekwencji czego doszło do tzw. odruchu zatoki szyjnej, który doprowadził do zatrzymania akcji serca i w rezultacie do zgonu pokrzywdzonej, możliwość nastąpienia skutku śmiertelnego przewidywał albo mógł przewidzieć. W okolicach tych znajdują się bowiem bardzo liczne zakończenia nerwowe zaopatrzone we włókna naczyniowe nerwu błędnego i nerwu współczulnego i sam ucisk na te miejsca podziału tętnic może wywołać wspomniany wyżej odruch. W związku z powyższym odpowiada on za umyślne spowodowanie obrażeń z art. 157 § 2 k.k. i nieumyślne spowodowanie śmierci z art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.” (wyrok SA w Katowicach z r., II AKa 105/07, LEX nr ).

24 Ciężki uszczerbek na zdrowiu
Art. 156 k.k. 1.Ustawa z r. (Dz.U. poz. 773) przez podniesienie granic ustawowego zagrożenia przekształciła typy z § 1 i 3 w zbrodnię. 156 § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: 1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, 2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. § 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 5, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

25 Ciężki uszczerbek na zdrowiu
Przedmiotem tego przestępstwa jest zdrowie, rozumiane jako prawidłowość przebiegu procesów fizjologicznych, zapewniających człowiekowi wydolność umożliwiającą mu pełnienie funkcji społecznych. W przypadku typu kwalifikowanego z art. 156 § 3 k.k. przedmiotem ochrony jest także życie człowieka. Ustawodawca posłużył się czterema rodzajami kryteriów przy określaniu skutków spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – anatomicznym (istnienie normalnej struktury organizmu), fizjologicznym (zakłócenie normalnego funkcjonowania organizmu, jego rozstrój), społecznym (całkowita lub znaczna trwała niezdolność do pracy w zawodzie) i estetycznym (trwałe zeszpecenie lub zniekształcenie ciała); kwestia stopnia utraty funkcji organów chorobą długotrwałą jest choroba trwająca co najmniej 6 miesięcy choroba „realnie zagrażająca życiu” trwałe zeszpecenie umyślny typ podstawowy w § 1 (sprawca może mieć zarówno zamiar bezpośredni, jak i ewentualny), nieumyślny typ w § 2 (należy go uznać za samoistny typ podstawowy, chociaż w doktrynie przywykło się go traktować jako typ uprzywilejowany – por. Konarska-Wrzosek [w:] Konarska-Wrzosek, s. 758) oraz przestępstwo umyślno-nieumyślne, kwalifikowane przez następstwo w § 3

26 Średni i lekki uszczerbek na zdrowiu
Art. 157 k.k. Skutkiem stanowiącym znamię przestępstwa z art. 157 k.k. jest „inne” niż w art. 156 § 1 k.k. naruszenie czynności ciała lub rozstrój zdrowia, trwające dłużej niż 7 dni, skutek w postaci spowodowania średniego (§ 1) i lekkiego (§ 2) uszczerbku na zdrowiu. Każde z tych przestępstw stanowi samoistny typ podstawowy Kategorię „innych” niż w art. 156 § 1 k.k. uszczerbków ciała ustawodawca podzielił na dwie grupy według kryterium czasu ich trwania – powyżej 7 dni (średnie) i poniżej 7 dni (lekkie). Do znamion przestępstwa z art. 157 § 2 k.k. należy skutek w postaci naruszenia czynności ciała lub rozstroju zdrowia na czas nie dłuższy niż 7 dni. Ważny jest tutaj także minimalny czas trwania tego naruszenia, ponieważ pozwala on odróżnić to przestępstwo od naruszenia nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.). kwestia zgody pokrzywdzonego przestępstwo umyślne, W § 3 typy nieumyślne

27 Uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu
art. 157a k.k. Przedmiotem tego przestępstwa są życie i zdrowie dziecka poczętego oraz jego integralność cielesna pojęcie uszkodzenia ciała dziecko poczęte jako przedmiot czynności wykonawczej Może ono zostać popełnione zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym. § 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. (brak przestępczości czynu) § 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1. (klauzula niekaralności)

28 Bójka i pobicie art. 158 k.k. Przestępstwo to można popełnić tylko przez działanie. Jest to przestępstwo materialne. Do jego znamion należy skutek. W § 1 jest nim narażenie człowieka na niebezpieczeństwo utraty życia lub spowodowania uszczerbku na zdrowiu (ciężkiego lub średniego); w § 2 – ciężki uszczerbek na zdrowiu, w § 3 zaś – śmierć. Sąd Najwyższy wskazał, że jako skutek dla tego typu przestępstwa należy traktować już samo narażenie pokrzywdzonego na uszczerbek na zdrowiu w rozumieniu art. 157 § 1 k.k. lub narażenie go na dalej idące niebezpieczeństwo, tj. uszczerbku wskazanego w art. 156 § 1 k.k. lub nawet utraty życia. Stąd też do przypisania sprawcy popełnienia przez niego przestępstwa z art. 158 § 1 k.k. wymagane jest ustalenie jego udziału w pobiciu o niebezpiecznym charakterze powodującym stan realnego, bezpośredniego zagrożenia wystąpienia skutków wymienionych w tym przepisie postaci narażenia, opisane w art. 158 § 1 k.k., występują w alternatywie rozłącznej; jednemu sprawcy możliwe jest zatem przypisanie tylko jednej z tych postaci narażenia.

29 Bójka i pobicie „Do znamion czynu zabronionego z art. 158 § 1 KK, należy narażenie uczestnika bójki lub pobicia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub innego uszczerbku na zdrowiu powodującego naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 7 dni. Spowodowanie zatem takiego narażenia należy do znamion czynu zabronionego z art. 158 § 1 KK. Musi ono więc zaistnieć, aby doszło do popełnienia tego przestępstwa, a tym samym do przypisania go sprawcy. Jednocześnie ustawodawca stopień tego narażenia określi alternatywnie, wskazując że może ono przyjąć postać wystąpienia możliwego skutku z art. 148 § 1 KK, 156 § 1 KK czy też art. 157 § 1 KK. Zaistnienie narażenia, na każdym z tych poziomów, realizuje znamiona przestępstwa art. 158 § 1 KK, ale nie mogą one wystąpić jednocześnie. Każde bowiem z opisanych narażeń wiąże się z możliwością nastąpienia skutku dalej idącego, a co za tym idzie, konsumuje możliwość spowodowania skutku łagodniejszego. Oczywiste bowiem winno być, że skutek w postaci ciężkiego uszkodzenia ciała jest dalej idący, a jednocześnie zawiera w sobie też elementy średniego uszczerbku na zdrowiu. Tak jak najdalej idące zagrożenie, w postaci narażenia człowieka na śmierć, konsumuje znamię narażenia na doznanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. (V KK 342/16 - wyrok SN - Izba Karna z dnia )

30 Bójka i pobicie Przez bójkę rozumie się zdarzenie, w którym biorą udział co najmniej trzy osoby i każda z nich jednocześnie atakuje i broni się (nie można wskazać strony wyłącznie ofensywnej i wyłącznie defensywnej). Pobicie to takie zdarzenie, w którym biorą udział także co najmniej trzy osoby, ale można wyodrębnić stronę atakującą i broniącą się. Realizacja znamion czynu zabronionego z art. 158 § 1 KK wymaga ustalenia zachowań, które spełniają opisaną w tym przepisie czynność wykonawczą „wzięcia udziału w pobiciu” innej osoby. Dla realizacji tego znamienia nie jest wystarczająca sama obecność na miejscu zdarzenia, podczas którego inna osoba stosuje przemoc fizyczną grożącą co najmniej spowodowaniem średniego uszczerbku na zdrowiu. Ów udział musi polegać na umyślnym, aktywnym zaangażowaniu w pobicie. Działania mające charakter takiego udziału, jeżeli nie polegają na stosowaniu przemocy fizycznej (zadawaniu ciosów), muszą być funkcjonalnie powiązane z zastosowaniem tej przemocy, w sposób istotny ją warunkując. (III KK 428/16 - wyrok SN - Izba Karna z dnia ) Przepis art. 158 KK nie określa sposobu udziału w pobiciu (a także w bójce), co oznacza, że może to być każda forma świadomego współdziałania uczestników pobicia, a w jej ramach również każdy środek użyty do ataku na inną osobę (inne osoby), jeżeli wspólne działanie powoduje narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku wskazanego w art. 156 § 1 KK lub w art. 157 § 1 KK. (II AKa 132/14 - wyrok SA Gdańsk z dnia )

31 Bójka i pobicie Strona podmiotowa tego przestępstwa polega na umyślności. Może ono zostać popełnione zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym. W § 2 i 3 określone zostały przestępstwa umyślno-nieumyślne Do przypisania udziału sprawcy w pobiciu nie jest konieczne udowodnienie, że zadał on pokrzywdzonemu lub pokrzywdzonym cios w postaci uderzenia, kopnięcia itp., a wystarczające jest świadome połączenie działania jednego ze sprawców z działaniem drugiego człowieka lub większej grupy osób przeciwko innemu człowiekowi lub grupie osób. Odpowiedzialność za udział w pobiciu ma charakter wspólnej odpowiedzialności za następstwa działania, co stanowi odstępstwo od zasady indywidualizacji odpowiedzialności karnej. Sprawcy odpowiadają niezależnie od tego, czy można ustalić, który z nich spowodował konkretne następstwa, ale pod warunkiem, że każdy z nich możliwość nastąpienia ich przewidywał albo mógł i powinien był przewidzieć (wyrok SA w Krakowie z r., II AKa 69/10).

32 Bójka i pobicie V KK 285/16 - postanowienie SN - Izba Karna z dnia Warunki przypisania sprawstwa pobicia ze skutkiem śmiertelnym Na gruncie kwalifikacji prawnej z art. 158 § 3 KK nie jest konieczne obiektywne przypisanie skutku konkretnemu uczestnikowi pobicia, polegające na ustaleniu, że zachowanie tego właśnie sprawcy przyczynowo spowodowało skutek. II AKa 202/16 - wyrok SA Kraków z dnia Zasady odpowiedzialności współsprawców za udział w bójce ze skutkiem śmiertelnym Gdy da się ustalić, który ze sprawców bójki spowodował obrażenia skutkujące śmierć ofiary, ponosi on indywidualną odpowiedzialność za skutek śmiertelny, a pozostali uczestnicy za umyślny udział w bójce, jeżeli przewidywali albo mogli przewidzieć to następstwo zajścia, w którym uczestniczyli. Nie każdy z uczestników bójki musi działać z takim samym zamiarem, czy taką samą agresją, więc nie wszyscy muszą ponosić podobną odpowiedzialność. Chodzi o taką temperaturę całego zajścia, w której skutek śmiertelny jawi się dla każdego ze sprawców jako prawdopodobny i realny. III KK 89/17 - postanowienie SN - Izba Karna z dnia Udział w bójce lub pobiciu a podżeganie Udziału w bójce lub pobiciu nie musi ograniczać się do zadawania ciosów. Każda inna forma zachowania powinna być jednak oceniona przez pryzmat przyczynienia się do niebezpiecznego charakteru zdarzenia. Ta aktywność innych osób niż osoby zadające ciosy, pozwalająca ocenić ich zachowanie jako udział w bójce lub pobiciu może polegać, przykładowo, na uniemożliwieniu ucieczki osobie atakowanej, przytrzymywaniu jej, podawaniu niebezpiecznych przedmiotów osobie atakującej, czy choćby towarzyszeniu tej ostatniej, o ile znacznie ułatwiło to jej zdobycie przewagi nad atakowanym. Dlatego trudno zgodzić się ze stanowiskiem, że także podżeganie stanowi udział w bójce lub pobiciu.

33 Bójka i pobicie Art. 159 Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. broń palna, nóż lub inny podobnie niebezpieczny przedmiot Przepis art. 159 k.k. nie precyzuje sposobu używania broni palnej; użycie noża, broni palnej czy innego niebezpiecznego narzędzia w czasie bójki jest w oczywisty sposób niebezpieczne, gdyż zwielokrotnia możliwość doznania przez jej uczestników ciężkich obrażeń ciała, a nawet śmierci. Użycie broni palnej nie musi być skuteczne, „bójka lub pobicie nie nabierają szczególnie niebezpiecznego charakteru z tego powodu, że sprawca posiada przy sobie broń palną, nóż lub inny podobnie niebezpieczny przedmiot, że chwyta taki przedmiot do ręki, a nawet że demonstruje go innym uczestnikom zajścia, lecz dopiero z tego powodu, że wykorzystując szczególne właściwości broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu i stosując określony sposób ich użycia, wywołuje już nie abstrakcyjne, lecz bardzo konkretne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego (wyrok SN z r., IV KK 27/09, LEX nr ).

34 Narażenie na niebezpieczeństwo
Art. 160 k.k. Art. 160 [Narażenie na niebezpieczeństwo] § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. § 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

35 Narażenie na niebezpieczeństwo
może zostać popełnione zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie Jest to przestępstwo materialne. Do jego znamion należy skutek w postaci niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia. Skutek czynu zabronionego określonego w art. 160 § 1 k.k. może urzeczywistniać się także w zwiększeniu stopnia narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, które wystąpiło już wcześniej przestępstwo z narażenia dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo przestępstwo umyślne, a w § 3 jest to przestępstwo nieumyślne W § 2 ustawodawca wprowadził typ kwalifikowany. O wyższej karalności decyduje to, że na sprawcy ciąży szczególny prawny obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo

36 Narażenie na niebezpieczeństwo
1. Przepis art. 160 KK nie stanowi generalnego typu penalizującego sprowadzenie jakiegokolwiek niebezpieczeństwa dla innych osób. Do przyjęcia odpowiedzialności konieczne jest zatem zaistnienie skutku w postaci obiektywnie istniejącego potencjału niebezpieczeństwa utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Narażenie na to niebezpieczeństwo ma mieć charakter konkretny, ustawodawca wymaga, aby było to niebezpieczeństwo bezpośrednie. Bezpośredniość tę rozumieć należy bądź jako nieuchronne następstwo dalszego niebezpiecznego dla życia lub zdrowia rozwoju sytuacji, bądź jako wysokie prawdopodobieństwo jego wystąpienia. 2. Twierdzenie, że kierowca, który przewoził dzieci bez wymaganych przepisami ruchu drogowego fotelików ochronnych, co najmniej godził się na to, że naraża dzieci na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub wystąpienia ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, wymaga bardzo precyzyjnego ustalenia okoliczności zdarzenia oraz rzutujących na jego realia płaszczyzny intelektualnej oraz woluntatywnej u sprawcy. Nie może sprowadzać się do prostej akceptacji jego przyznania się. Nie jest wszak wykluczone, że sprawca zdawał sobie sprawę z faktu, że naruszając stosowne przepisy związane z obowiązkiem przewożenia dzieci w fotelikach stworzył dla nich jakieś niebezpieczeństwo, lecz to do organów ściągania oraz wymiaru sprawiedliwości należy weryfikacja obiektywnych elementów stanu faktycznego takich jak m.in. stopień owego niebezpieczeństwa. (IV KK 293/17 - wyrok SN - Izba Karna z dnia ) W przypadku przestępstw nieumyślnych, gdy brak jest co do zasady szczególnej, podmiotowej komponenty negatywnej moralnej oceny czynu w postaci nagannego zamiaru, dla przyjęcia karygodnego charakteru przyczynienia się do powstania skutku konieczne jest ustalenie, że sprawca - niezależnie od innych warunków obiektywnego przypisania skutku - zachowaniem swoim w sposób znaczący zwiększył ryzyko wystąpienia skutku stanowiącego znamię typu czynu zabronionego, co najczęściej będzie można wnioskować z faktu istotnego naruszenia reguł ostrożnego postępowania z dobrem prawnym w danych warunkach. (II KK 28/17 - postanowienie SN - Izba Karna z dnia )

37 Narażenie na niebezpieczeństwo
II AKa 282/17 - wyrok SA Wrocław z dnia 1) Źródłem obowiązku opieki, o którym mowa w art. 160 § 2 KK może być nie tylko przepis prawa, ale także dobrowolne zobowiązanie, w wyniku którego sprawca przyjmuje na siebie obowiązek pieczy nad inną osobą, a tym samym funkcję gwaranta zapobiegnięcia skutkowi w postaci narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Przyjęcie na siebie takiego obowiązku może mieć doraźny charakter i nie wymaga formy cywilnego kontraktu. Konieczne jest jednak rzeczywiste objęcie funkcji gwaranta. 2) Treścią obowiązku gwaranta jest nie tylko podjęcie działań zapobiegających wystąpieniu konkretnego niebezpieczeństwa dla dobra chronionego, ale także podjęcie działań zmierzających do obniżenia stopnia konkretnego niebezpieczeństwa dla jego dobra, które istniało w chwili aktualizacji jego obowiązku. II AKa 154/17 - wyrok SA Białystok z dnia Przewidywanie i zamiar oskarżonego co do popełnionego czynu Oskarżony w momencie uderzenia miał świadomość, że przeszkodą, w która uderzył jest człowiek, a mimo tego kontynuował jazdę tyłem. Tym samym co najmniej przewidywał możliwość narażenia potrąconego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i godził się na to (zamiar ewentualny). W tym stanie rzeczy przyjęta w zaskarżonym wyroku kwalifikacja prawna czynu oskarżonego z art. 160 § 1 KK w zb. z art. 157 § 1 KK była w pełni zasadna.

38 Narażenie na zakażenie
art. 161 k.k. Przestępstwo to ma charakter materialny. Jest przestępstwem z narażenia konkretnego na niebezpieczeństwo. Do jego znamion należy skutek w postaci stworzenia sytuacji, w której istnieje bezpośrednie zagrożenie zarażeniem wirusem HIV lub chorobą, o której mowa w § 2. Można je popełnić zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie wirus HIV - § 1, choroba weneryczna lub zakaźna, ciężką choroba nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu - § 2 przestępstwo indywidualne właściwe (zarówno w § 1, jak i 2). Sprawca musi charakteryzować się dwiema cechami – być zarażony wirusem lub dotknięty chorobą, o której mowa w § 2, i wiedzieć o tym fakcie

39 Nieudzielenie pomocy art. 162 k.k.
Przedmiotami tego przestępstwa są życie i zdrowie. Jako uboczny przedmiot ochrony wskazuje się także solidarność z człowiekiem w potrzebie przestępstwo formalne. Do jego znamion nie należy skutek w postaci śmierci czy uszczerbku na zdrowiu. Przestępstwo właściwe z zaniechania Położenie grożące bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu charakter względny obowiązku pomocy wyłączenie bezprawności - § 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

40 Nieudzielenie pomocy VI Ka 404/17 - wyrok SO Warszawa z dnia Spowodowanie wypadku drogowego a nieudzielenie pomocy Przepis art. 162 § 1 KK pozostaje w realnym zbiegu z art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 KK W sytuacji gdy w obrębie jednego zdarzenia ucieczka sprawcy z miejsca zdarzenia połączona jest z nieudzieleniem przez niego pomocy pokrzywdzonym, zachodzi realny zbieg przestępstw. I AKa 204/17 - wyrok SA Katowice z dnia Obowiązek udzielenia pomocy a kwestia czy działanie sprawcy przyniosłoby ratunek; pobicie ze skutkiem śmiertelnym a zamiar zabójstwa 1. Dla bytu przestępstwa z art. 162 § 1 KK nieistotne jest, czy działanie, którego sprawca zaniechał, rzeczywiście przyniosłoby ratunek. Decydujące jest, że sprawca widząc utrzymujące się lub nawet pogłębiające zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, nie podejmuje wszelkich dostępnych środków mogących uchylić lub choćby pomniejszyć wspomniane zagrożenia. Obowiązek udzielenia pomocy powstaje z chwilą wystąpienia położenia zagrażającego bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a kończy się z chwilą przerodzenia się niebezpieczeństwa w skutek w postaci śmierci albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub z chwilą ustania niebezpieczeństwa. III KK 137/16 - postanowienie SN - Izba Karna z dnia Istnienie obowiązku udzielenia pomocy Wynikąjący z treści art. 162 § 1 KK obowiązek udzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia albo doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu istnieje tylko w czasie, gdy taka pomoc była możliwa (niezależnie od jej spodziewanej skuteczności) oraz nie stwarzała zagrożenia dla udzieląjącego pomocy lub innych osób, w stopniu określonym w końcowej części tego przepisu.

41 ... jakieś pytania?