Hipoteka łączna przymusowa dr Tomasz Czech

Definicja hipoteki łącznej hipoteka łączna – hipoteka, która obciąża dwa lub więcej różne przedmioty hipoteka łączna może być hipoteką umowną, przymusową i powstającą na podstawie jednostronnej czynności prawnej (art. 7 u.o.) przedmioty hipoteki mogą być różnorodne np. hipoteka łączna może jednocześnie obciążać nieruchomość, użytkowanie wieczyste i udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu

Uwarunkowania hipoteki łącznej rozdrobnienie nieruchomości trudności w oszacowaniu wartości nieruchomości na chwilę egzekucji trudności w oszacowaniu wartości obciążeń nieruchomości koszty transakcyjne wyczerpanie zdolności kredytowej właściciela nieruchomości nadzabezpieczenie (zwłaszcza następcze)

Sposób powstania hipoteki łącznej hipoteka staje się łączna z mocy ustawy podział nieruchomości (art. 76 ust. 1 u.k.w.h.) hipoteka staje się łączna w drodze czynności prawnej (umowa lub oświadczenie jednostronne właściciela) „W celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności można, w drodze czynności prawnej, obciążyć więcej niż jedną nieruchomość (hipoteka łączna umowna)” - art. 76 ust. 3 u.k.w.h. hipoteka łączna przymusowa (art. 111(1) ust. 1 u.k.w.h.)

Hipoteka łączna przymusowa co do zasady łączne obciążenie kilku nieruchomości hipoteką przymusową jest niedopuszczalne możliwe ex lege, gdy następuje podział obciążonej nieruchomości dwa wyjątki (art. 111(1) ust. 1 u.k.w.h.): 1) nieruchomości są już obciążone inną hipoteką łączną albo 2) nieruchomości stanowią własność dłużników solidarnych „Hipoteka przymusowa przewidziana w art. 26 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie jest hipoteką łączną” - postanowienie SN z 27 października 2004 r. (IV CK 142/04)

Hipoteka łączna przymusowa nieruchomości są już obciążone inną hipoteką łączną (art. 111(1) ust. 1 u.k.w.h.) inna hipoteka może być umowna lub przymusowa inna hipoteka może przysługiwać temu samemu lub odrębnemu wierzycielowi wyjątek zmierza do zmniejszenia negatywnych skutków niepewności - wierzyciel, któremu przysługuje inna hipoteka łączna, może wybrać, z której nieruchomości chce prowadzić egzekucję (art. 76 ust. 2 zd. 1 u.k.w.h.) decyduje stan wpisów w księdze wieczystej na chwilę złożenia wniosku

Hipoteka łączna przymusowa nieruchomości stanowią własność dłużników solidarnych (art. 111(1) ust. 1 u.k.w.h.) właściciele wyłączni, łączni lub w częściach ułamkowych wyjątek stanowi logiczną konsekwencję konstrukcji solidarności biernej ograniczenie tylko do jednej nieruchomości danego dłużnika solidarnego decyduje treść dokumentu stanowiącego podstawę wpisu w księdze wieczystej

Hipoteka łączna przymusowa w innych przypadkach konieczne jest rozdzielenie zabezpieczenia przez wierzyciela (tj. rozdzielenie wierzytelności i sumy zabezpieczenia hipotecznego) dopuszczalne rozdzielenie we wniosku o wpis podział zabezpieczenia między poszczególne nieruchomości zależy od uznania wierzyciela (art. 111(1) ust. 2 u.k.w.h.) brak ograniczeń kwotowych

Hipoteka łączna przymusowa „Podstawą wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej może być tylko oryginał tytułu wykonawczego” (uchwała SN z 8 grudnia 2005 r. (III CZP 101/05), OSNC 2006, nr 11, poz. 180). dalsze tytuły administracyjne dalsze bankowe tytuły egzekucyjne (art. 96 ust. 3 p.b.) dalsze akty notarialne o poddaniu się egzekucji – brak wyraźnej regulacji dalsze sądowe tytuły wykonawcze „W razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel, do którego mają służyć, i ich liczbę porządkową” (art. 793 k.p.c.).

Hipoteka łączna przymusowa zasady wiążące dla sądów i innych organów np. prokurator, organ administracyjny, sąd w postępowaniu zabezpieczającym spełnienie tych zasad bada sąd wieczystoksięgowy zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym – problem zakresu informacji znanych sądowi z urzędu „Sąd badając wniosek o wpis, ma kognicję ograniczoną do ram wskazanych w art. 46 u.k.w.h. (obecnie art. 6268 § 2 k.p.c.), a zatem nie był uprawniony do badania, czy wierzytelność objęta załączonym do wniosku o wpis hipoteki przymusowej tytułem wykonawczym jest tożsama z wierzytelnością zabezpieczoną już hipotekami na innych nieruchomościach dłużnika na podstawie innych tytułów wykonawczych” - postanowienie SN z 27.11.2003 r. (I CK 309/02)

Hipoteka łączna przymusowa de lege ferenda obecna regulacja hipoteki łącznej przymusowej rodzi wiele problemów dla wierzycieli: niepewność co do wartości nieruchomości i istniejących obciążeń, ryzyko błędnego rozdziału wierzytelności, długotrwałe uzyskiwanie dalszych tytułów wykonawczych, koszty transakcyjne problemy w praktyce wieczystoksięgowej wątpliwy zarzut utraty zdolności kredytowej przez właściciela nieruchomości

Hipoteka łączna przymusowa de lege ferenda Postulaty de lege ferenda: 1) umożliwienie wierzycielom korzystania w pełnym zakresie z hipoteki łącznej przymusowej, 2) przyznanie właścicielowi nieruchomości roszczenia o zwolnienie niektórych nieruchomości spod obciążenia hipoteką łączną przymusową, jeżeli pozostałe nieruchomości wystarczają do zaspokojenia wierzyciela.

Pytania dotyczące hipoteki przymusowej

Oznaczenie sumy hipoteki przymusowej „ Czy w świetle art. 1101 u.k.w.h. w sytuacji, gdy z dokumentu mającego stanowić podstawę wpisu hipoteki przymusowej nie wynika wysokość sumy hipoteki, wnioskodawca - składając wniosek o wpis - ma obowiązek przedstawić obliczenie tej sumy; czy brak takiego obliczenia należy traktować jako brak formalny wniosek podlegający uzupełnieniu w trybie art. 130 k.p.c.?” Dwa rodzaje dokumentów stanowiących podstawę wpisu hipoteki przymusowej: z oznaczeniem sumy hipoteki bez oznaczenia sumy hipoteki, ale z oznaczeniem sumy wierzytelności – sumę hipoteki określa wierzyciel

Oznaczenie sumy hipoteki przymusowej „Każde pismo procesowe powinno zawierać (…) osnowę wniosku” (art. 126 par. 1 pkt 3 k.p.c.). „ Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych (…), przewodniczący wzywa stronę (…) do poprawienia lub uzupełnienia (…) pisma” (art. 130 par. 1 k.p.c.). Brak oznaczenia sumy hipoteki we wniosku przez wierzyciela oznacza złożenie niepełnego żądania procesowego, a więc niespełnienie warunku formalnego wniosku – stosuje się art. 130 par. 1 k.p.c.

Data obliczenia odsetek „Czy przy obliczaniu wysokości odsetek (wniosek o wpis hipoteki przymusowej) decyduje dzień złożenia wniosku przez wnioskodawcę, czy też ma to być inny dzień (jaki)?” Odpowiedź wynika bezpośrednio z brzmienia art. 110(1) zd. 2 u.k.w.h.: „Jeżeli z dokumentu tego nie wynika wysokość sumy hipoteki, suma hipoteki nie może przewyższać więcej niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne określonymi w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień złożenia wniosku o wpis hipoteki.”

Kapitalizacja odsetek „Czy wierzyciel może doliczyć skapitalizowane odsetki do sumy hipoteki („wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne”) i czy sąd wieczystoksięgowy ma uprawnienie do badania prawidłowej kapitalizacji odsetek?” Zasady kapitalizacji zaległych odsetek – art. 482 k.c.: „1. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. 2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.” Decyduje treść dokumentu stanowiącego podstawę wpisu; sąd bada kapitalizację odsetek (oblicza odsetki) na podstawie treści tego dokumentu

Nieprawidłowo obliczona suma hipoteki przymusowej „Czy jeżeli sąd wyliczy kwotę hipoteki i okaże się ona niezgodna z art. 1101 u.k.w.h. (za wysoka), czy sąd winien oddalić wniosek w całości, czy też uwzględnić wniosek częściowo, a w pozostałej części oddalić?” Roszczenie procesowe jest częściowo uzasadnione, więc sąd powinien uwzględnić wniosek w części prawidłowej, a w pozostałym zakresie – wniosek oddalić.

Obciążenie hipoteką przymusową nieruchomości małżonków „1. Problem zabezpieczenia hipoteką przymusową na nieruchomości należącej do obojga małżonków w sytuacji, gdy tytuł wykonawczy, bądź decyzja administracyjna wystawione są na jednego z małżonków.” „2. Czy można dokonać wpisu hipoteki przymusowej w sytuacji, gdy w księdze wieczystej jako współwłaściciele na prawach wspólności łącznej wpisani są małżonkowie, a decyzja administracyjna ustalająca wysokość zobowiązania wystawiona jest jedynie na jednego z małżonków? Czy można dokonać wpisu hipoteki w identycznej sytuacji, gdy administracyjny tytuł wykonawczy wystawiony jest przeciwko jednemu z małżonków?”

Obciążenie hipoteką przymusową nieruchomości małżonków Do wpisu hipoteki przymusowej, której przedmiotem jest nieruchomość stanowiąca współwłasność łączną małżeńską, konieczne jest istnienie tytułu wykonawczego wystawionego na oboje małżonków. Dotyczy to zarówno sądowych, jak i administracyjnych tytułów wykonawczych (zob. art. 27c u.p.e.a.). np. postanowienie SN z 27 maja 2010 r. (III CZP 27/10), Lex nr 590606; postanowienie SN z 18 października 2000 r. (V CKN 118/00), LexPolonica nr 380664; uchwała SN z 8 października 2003 r. (III CZP 68/03), OSNC 2004, nr 12, poz. 191

Obciążenie hipoteką przymusową nieruchomości małżonków „Doręczona dłużnikowi decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalająca wysokość należności z tytułu składek, stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka” (uchwała składu siedmiu sędziów SN z 28 października 2004 r. (III CZP 33/04), OSNC 2005, nr 3, poz. 43). Sąd Najwyższy rozróżnił decyzje ostateczne oraz nieostateczne i powiązał ten podział z hipotekami przymusowymi zwykłymi oraz kaucyjnymi. kontrowersyjne uzasadnienie uchwały SN – uzasadnienie uległo dezaktualizacji

Obciążenie hipoteką przymusową nieruchomości małżonków De lege lata należy uznać, że decyzje administracyjne (ostateczne oraz nieostateczne) stanowią podstawę wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości, która jest składnikiem wspólności małżeńskiej dłużnika. art. 34 par. 3 pkt 2 w zw. z 35 par. 2 pkt 1 o.p. oraz art. 26 ust. 3 i 3a pkt 2 u.s.u.s. Zagrożenie praw małżonka (np. brak wymagania dotyczącego doręczenia decyzji małżonkowi). De lege ferenda konieczna jest interwencja ustawodawcy, aby zwiększyć ochronę praw małżonka dłużnika i uniknąć zarzutu sprzeczności regulacji ustawowej z Konstytucją RP.

Hipoteka przymusowa ustanowiona przez prokuratora „Czy w przypadku wpisu hipoteki przymusowej na podstawie postanowienia wydanego przez prokuratora konieczna jest wzmianka o wykonalności? Jeżeli tak, to kto ją nadaje? Prokurator czy sąd (wydział cywilny, czy karny)?” Konieczna jest wzmianka o wykonalności. Wzmiankę o wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika (wydział cywilny). uchwała SN z 20.12.2007 r. (I KZP 35/07), OSNKW 2008, nr 1, poz. 1

Oznaczenie stosunku prawnego w przypadku hipoteki przymusowej „Czy przy wpisie hipoteki przymusowej do Kw należy wypełnić pole „Stosunek prawny”? Jeśli tak, to jakim wpisem?” Dwa rodzaje dokumentów stanowiących podstawę wpisu hipoteki przymusowej: z oznaczeniem stosunku prawnego (np. decyzja administracyjna, bankowy tytuł egzekucyjny) bez oznaczenia stosunku prawnego (np. nakaz zapłaty, wyrok zasądzający zapłatę sumy pieniężnej)

Hipoteka łączna przymusowa Dziękuję za uwagę