SZKOLENIE Wprowadzenie do PZMM (SUMP) Prof Tom Rye | Edinburgh Napier University

Struktura prezentacji Dlaczego PZMM jest potrzebny? Co to jest Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP)? Czym różni się od standardowych planów transportowych? Cykl SUMP Co do oznacza w praktyce? Wybrane zasoby i narzędzia w opracowywaniu SUMP

Ale to brzmi nieco nudnie i banalnie, nieprawdaż? Co to jest PZMM (SUMP)? Ale to brzmi nieco nudnie i banalnie, nieprawdaż? Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej to plan strategiczny opracowany dla zaspokojenia potrzeb mobilności ludzi i instytucji w miastach oraz w ich otoczeniu, dla lepszej jakości życia. Bazuje on na istniejących praktykach planowania i bierze pod uwagę integrację, udział społeczny oraz zasady oceny. Projekt opracowany w ramach wiedeńskiego SUMP Źródło: Wytyczne EU SUMP, 2014

Co ciekawsze, dlaczego potrzebujemy SUMP? Konsekwencje podejścia „Przewiduj i Zapewnij” Dłuższe czasy podróży i kongestia Wzmożona emisja gazów cieplarnianych Niska jakość powietrza Słabe zdrowie – otyłość, zła kondycja psychiczna/stres, choroby układu krążenia, itp. Centra miast i dzielnice zdominowane przez ruch samochodowy Wypadki

Proces rozwoju polityki transportowej Planowanie dla pojazdów zmotoryzowanych: budowa dróg, parkingi Planowanie przemieszczania się ludzi: transport publiczny, ruch pieszy & rowerowy, ograniczenia dla samochodów Planowanie dla życia w mieście: transport jako ‚miejsce’, usuwanie natrętnej infrastruktury transportowej, wspieranie innych celów (np. zdrowie) Dzięki uprzejmości Peter’a Jones’a, Koordynatora Naukowego CREATE

Tradycyjne planowanie transportu(etap 1) vs SUMP (etapy 2 and 3) Planowanie transportu w starym stylu – co chcemy zbudować? SUMP: proces dla uczynienia z naszych miast bardziej zrównoważonych miejsc: Przegląd problemów pochodzących od transportu Ustalanie celów dla rozwiązania problemów Wybór działań odpowiadających celom Wdrożenie działań Monitorowanie, przegląd, poprawa Podsumowane w formie planu – ale stanowiące bardziej proces

Struktura SUMP Wizja Analiza problemów Ustalanie celów i wskaźników Podejście/działania dla każdego ze „środków transportu” Integracja z innymi politykami– planowania, zdrowia, środowiska Konsultacje społeczne Zarządzanie mobilnością Zarządzanie parkowaniem Ograniczenia i zarządzanie ruchem Bezpieczeństwo ruchu drogowego Ruch rowerowy Ruch pieszy Transport publiczny Dostępność Utrzymanie Intermodalność Ruch towarów Monitorowanie, ocena, przegląd

Koncentracja różnych etapów polityki transportowej Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej(SUMP) Etap 1 Etap 2 Etap 3 Średnie prędkości na sieci Zróżnicowanie z dnia na dzień Zatłoczenie pojazdami Dostępność parkingów Wypadki drogowe Hałas Zanieczyszczenie powietrza Częstotliwość i niezawodność transportu publicznego Dostępność do stacji i przystanków autobusowych Bezpieczeństwo Podróż bez przeszkód Udział transportu publicznego w podziale zadań Udział ruchu pieszego i rowerowego w podziale zadań Czasy podróży „drzwi w drzwi” wg. środków transportu Czas spędzany w różnych środkach t. Intensywność aktywności na ulicach Czas spędzany w sąsiedztwie Wartość wysokiej jakości przestrzeni publ. Zdrowie społeczeństwa Interakcja społeczna Sprawiedliwość społeczna Istotność wpólnoty Dzięki uprzejmości Peter’a Jones’a, Koordynatora Naukowego CREATE

SUMP i tradycyjne planowanie transportu TRADYCYJNE PODEJŚCIE DO PLANOWANIA TRANSPORTU SUMP SKONCENTROWANE NA RUCHU SKONCENTROWANE NA LUDZIACH CEL: PŁYNNOŚĆ I PRĘDKOŚĆ RUCHU CEL: DOSTĘPNOŚĆ I JAKOŚĆ ŻYCIA SKONCENTROWANE NA ŚRODKACH TRANSPORTU ZINTEGROWANE Z PLANOWANIEM PRZESTRZENNYM, ROZWOJEM GOSPODARCZYM, POTRZEBAMI SOCJALNYMI, JAKOŚCIĄ ŚRODOWISKA I ZDROWIA KRÓTKO- I ŚREDNIO- TERMINOWE DŁUGOTERMINOWA WIZJA GRANICE ADMINISTRACYJNE MIASTA GRANICE FUNKCJONALNE, UWZGLĘDNIAJĄCE OBSZARY DOJAZDÓW MANDAT POLITYCZNY I PLANOWANIE PRZEZ EKSPERTÓW WAŻNI INTERESARIUSZE I SPOŁECZEŃSTWO AKTYWNIE ZAANGAŻOWANI DOMENA INŻYNIERÓW RUCHU PLANOWANIE INTERDYSCYPLINARNE SKONCENTROWANE NA INFRASTRUKTURZE KOMBINACJA ROZWIĄZAŃ INFRASTRUKTURALNYCH, RYNKOWYCH, USŁUGOWYCH, INFORMACYJNYCH I PROMOCYJNYCH OGRANICZONA OCENA WPŁYWU INTENSYWNA OCENA I KSZTAŁTOWANIE PROCESÓW NAUKI I POPRAWY Źródło: Wytyczne ELTIS SUMP, 2014

Co można osiągnąć? Miasta w całej Europie zostały przekształcone w dużo bardziej zrównoważone i przyjazne zamieszkaniu miejsca poprzez zintegrowane, strategiczne i długofalowe planowanie transportu Te filmy podsumowują proces SUMP i to jak pozwolił on przekształcić miasta http://www.eltis.org/resources/videos/sustainable-urban-mobility-plans-part-1 http://www.eltis.org/resources/videos/sustainable-urban-mobility-plans-part-2 http://www.eltis.org/resources/videos/sustainable-urban-mobility-plans-part-3

Jakość Życia i Polityka Mobilności www.mercer.com

Czy miasto może zmienić swój wizerunek– i swoją gospodarkę? Od wdrożenia SUMP: Odwrócił się trend zmniejszania liczby mieszkańców – ludzie przeprowadzają się z powrotem do miasta – 5% wzrost w latach 1999-2008 Inwestycje na osobę o 20% większe od średniej w regionie Wzrost liczby nowych firm o 25% więcej od średniej w regionie (źródło – www.gent.be) obecnie lata 80-te Photos: City of Gent Mobility Plans in Gent, Flanders, Belgium, an industrial, university and historic city of around 350,000 that is also a major port. 1987: “circulation” plan for the inner city 1997: Mobility plan for the Inner city 2003: Comprehensive Mobility Plan (SUMP) for the whole city About 15 years ago, the Gent City Centre Mobility Plan injected a new dynamism into the historic centre of Gent. A pedestrian zone was established with space for cyclists and public transport, allowing the Gent city centre to become the setting for numerous cultural, sports and commercial activities. The pedestrian zone covers 35 hectares and was created in part by moving on-street parking into underground car parks. The SUMP concentrated primarily on dealing with problems in the city centre and inner city, plus on creating a better cycle network. The public transport operator is not controlled by the city but it has improved service over this period and extended one of the city’s tramlines by around 1,5km to a new park and ride (although park and ride is not heavily used due to the large amount of parking in the city centre). The city invested considerable amounts in traffic management to cut through traffic in residential areas, in traffic calming and in extending parking management on-street to deter commuters from parking there. 12

Wdrażanie z uwzględnieniem potrzeb społeczeństwa Aktywne informowanie społeczeństwa dotyczące adaptacji stacji kolejowej Gent, Belgium: Actively informing the public about the adaptation of the railway station In 2007, the city of Gent, together with five project partners, launched a large-scale project to adapt the main railway station Gent Sint-Pieters and its surroundings to the needs of the 21st century. By 2020, the area should be transformed into an accessible and comfortable area for living and working, with good intermodal connections. This project has an enormous impact, not only on the surrounding neighbourhoods, but on the whole city and its inhabitants. The city installed an information point that organises extensive communication to, and participation of, citizens, both in the planning and the implementation phase. When a new phase of the work is due to begin, the residents of the affected neighbourhoods receive a “resident’s letter” to inform them of the work at hand and the inconvenience that it might cause. Three times a year, a project newsletter is inserted in the city magazine, which every citizen of Gent receives for free. Copies of the newsletter are also available for travellers in the railway station. The project has its own visually attractive website, www.projectgentsintpieters.be . It provides project news, reports of public meetings, pictures and videos of the work, maps of temporary bus stops, maps of temporary pedestrian and cycling facilities… Twice a year, the public is invited for a visit to the construction site. It is an occasion for citizens to see the work close up and to receive more explanation from the information point, the project partners and the engineers. On each visit, 400 to 800 people are allowed to participate in small groups. These visits are tremendously popular and very quickly fully booked. Occasionally, 7000 families from the surrounding neighbourhoods are invited to an information market on certain aspects of the project. At these events, people can ask questions, see pictures and maps and watch a project presentation. With the support of the CiViTAS programme, a 3D model was developed to show what the station area will look like in the future. For people who wish to be involved more actively, “dialogue cafés” are organised to discuss certain aspects of the project, within the practical and legal boundaries that are made clear at the beginning of the meeting. In May 2011, a special participation round will be held in schools to collect the input of youngsters – a stakeholder group that has not been very involved to date. The information point is manned by five (almost) full-time staff members. It has a budget of 365,000 EUR per year (staff and operational costs). All costs are divided equally among the project partners. Source: Sarah Martens, Mobiel 21 based on input from Information Point project Gent Sint-Pieters – Gisèle Rogiest. Źródło: Project Gent Sint-Pieters, www.projectgentsintpieters.be/ 13

Lublana – przekształcenie centrum miasta Przed i po SUMP: Słowenia Miasto Lublana, Biblioteka zdjęć ELTIS

Lublana

Lublana

Korzyści gospodarcze i zdrowotne Socjoekonomia Korzyści dla społeczeństwa za każdy km przejechany na rowerze w Kopenhadze Koszt dla społeczeństwa za każdy km przejechany samochodem w Kopenhadze KORZYŚCI ZDROWOTNE W 2012 mieszkańcy Kopenhagi posiadali około 650.000 rowerów i 125.000 samochodów, co odpowiada 5.2 rowerom na rok Redukcja umieralności wśród osób, które jeżdżą rowerem do i z pracy codziennie Wszyscy mieszkańcy mają dostęp do rowerów Wartość korzyści zdrowotnych związanych z rowerami w Kopenhadze (DKK) These graphics are taken from the City of Copenhagen’s annual Cycle Monitoring and Green Accounts report. They show how data can be presented in an attractive and accessible way. Copenhagen Fragmenty raportu z Kopenhagi z 2012 r. Źródło zdjęć: Miasto Kopenhaga Główne środki transportu do pracy lub edukacji w Kopenhadze, 1996-2012

Kraków Poprawa przystanków autobusowych i tramwajowych oraz warunków dla pieszych w kontekście szerszej strategii Cele polityki – bezpieczeństwo, zdrowie, włączenie społeczne, turystyka Foto: ELTIS / Harry Schiffer Foto: Maciej Michnej

Nottingham Napełnienie autobusów i tramwajów w Nottingham Planowane Faktyczne

Przegląd osiągnięć: York Osiągnięcia 2001-2006: Wzrost napełnień w autobusach o 45% Natężenia ruchu w godzinach szczytu niższe od poziomów z 1999 r. Wysokiej jakości usługi Park & Ride 10% wzrost podróży niezmotoryzowanych do centrum w godzinach szczytu Ponad 20% redukcja w ilości wypadków drogowych York York – historic university city of 90,000 people Very successful city for jobs, tourism and retailing As part of SUMP: Strict parking policy Park and ride High quality buses on simplified network with simple fares structure Pedestrianised, high quality city centre Reduction in road capacity in city centre ----------------------------------------------------- The key achievements of the LTP were: Over £15m of private sector investment in a replacement bus fleet A high quality Park & Ride service, which has experienced passenger growth from 1.1 to 2.6 million passengers per year Bus patronage growth of 45% Peak-hour urban traffic lower than 1999 levels A 10% increase in non-car modes for trips to the city centre at peak times Achieving the status of the UK’s top cycling city (ERCDT assessment 2004) with cycling levels well above the national average A state of the art Traffic Management System with the pioneering Traffic Congestion Management System (TCMS) and Bus Location Information Sub-System (BLISS) systems Over 20% reduction in road accidents, thereby being on-track to achieve the government’s road traffic accident reduction targets for 2010 A doubling of the number of children cycling to school (to 11%) Significant improvements in the condition of roads and footways http://www.york.gov.uk/transport/ltp/ltp1/delivery/ Źródło: Rada Miasta York, www.york.gov.uk/transport/ltp/ltp1/delivery/ 20

Słynny Proces Planowania Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP) Worth having a short discussion with the group here: do we have to stick to this circle? If we don’t, what will happen? Is monitoring and target setting in the right place here? Are the right activities together? My feeling is that thinking about M&E should come earlier in the cycle as well as where it is shown here.

Ale co to oznacza w praktyce? Popularne opinie na temat SUMP SUMP w praktyce Wszyscy muszą sprzedać swoje samochody Część ludzi używa swoich aut w mniejszym stopniu Nie będzie budowane więcej dróg Wybieranie tańszych opcji, ale może też zbudowanie drogi jeśli to najlepszy sposób na osiągnięcie celów Nie będzie budowana żadna nowa infrastruktura transportowa Pomyśl, co chcesz osiągnąć (bezpieczeństwo? Lepsze środowisko? Lepszą gospodarkę?) i potem wybierz działania, które pomogą osiągnąć te cele. Pomyśl, zanim coś zbudujesz SUMP powstrzymuje ludzi przed odbywaniem podróży – chce zredukować mobilność Dotyczy zapewniania dostępności, by ludzie mogli osiągnąć cele/sprawy, których potrzebują Dotyczy tylko środowiska Dotyczy środowiska, bezpieczeństwa, jakości życia, przestrzeni zielonej, wzrostu gospodarczego – i tego, jak transport pomaga osiągnąć cele w innych sektorach W ciągu roku wszyscy będziemy jeździć rowerami Powoli będą zmieniać się wzorce podróżowania, więc w ciągu kilku lat będzie mniej samochodów

Jakie sią najczęstsze bariery w rozwoju SUMP? Role organizacyjne i odpowiedzialności – sprawy wewnętrzne Wsparcie polityczne Słaba integracja pomiędzy politykami i innymi planami, np. z planem zagospodarowania przestrzennego Ograniczone zasoby i umiejętności (budowanie potencjału) Finansowanie wdrażania Ograniczone wsparcie interesariuszy Brak danych lub zasobów dla monitorowania i ewaluacji

PROSPERITY zapewni podsumowania SUMP swoich miast ‚Champion Cities’ w języku polskim Wiedeń, Austria Sint Niklaas, Belgia Vitoria Gasteiz, Hiszpania Dundee, Szkocja

Istnieje mnóstwo dostępnych zasobów European Platform on SUMPs | www.eltis.org/mobility-plans CIVITAS PROSPERITY | www.sump-network.eu CIVITAS SUITS | www.suits-project.eu CIVITAS SUMPs-Up | www.sumps-up.eu ADVANCE | www.eu-advance.eu CH4LLENGE | www.sump-challenges.eu ENDURANCE | www.epomm.eu/endurance EVIDENCE | www.evidence-project.eu Poly-SUMP | www.poly-sump.eu Urban Transport Roadmaps | www.urban-transport-roadmaps.eu CIVITAS e-courses | www.civitas.eu

ELTIS to dobre źródło informacji i dobrych praktyk SOLUTIONS webinar: Sustainable Urban Mobility Plans (trwa 64 min.) http://www.eltis.org/mobility-plans/sump-concept Ankieta dotycząca procesu rozwoju SUMP, pozwalająca władzom na zmierzenie swoich postępów w kierunku osiągnięcia prawdziwego Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej SUMP.

Wybrane Wytyczne i kursy nt. kluczowych wyzwań i komponentów SUMP Wytyczne można pobrać tu: www.sump-challenges.eu/kits Dostępne Szkolenia Online: https://www.mobility-academy.eu/course/index.php?categoryid=4 Inne kursy/webinaria związane z SUMP https://www.mobility-academy.eu/course/ <Event> • <Date> • <Location> • <Speaker>

CIVITAS Biblioteka Narzędzi Mobilności Miejskiej – baza danych online – ponad 100 narzędzi http://civitas.eu/tool-inventory Narzędzie Urban Transport Roadmaps (3 sesje szkoleniowe) www.urban-transport-roadmaps.eu Narzędzie ilościowe dot. wsparcia rozwoju scenariuszy, ustalania celów i priorytetów, opracowywania efektywnych pakietów działań w cyklu planowania SUMP Narzędzie planowania mobilności SUMP (EN) http://www.wbcsdsmp.org Narzędzie wspierające miasta w opracowaniu opartych na faktach i zintegrowanych planów zrównoważonej mobilności miejskiej, oparte na 19 wskaźnikach zrównoważonej mobilności

Prof Tom Rye Instytut Badań Transportu Uniwersytet Napier Edynburg 5 Colinton Rd | SZKOCJA www.napier.ac.uk | t.rye@napier.ac.uk

www.sump-network.eu Autor: Prof Tom RYE (Edinburgh Napier University) Edytor: Dr Nazan Kocak (Edinburgh Napier University) Wydawca: CIVITAS PROSPERITY Zastrzeżenie prawne: Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji ponoszą autorzy. Nie musi ona odzwierciedlać opinii Unii Europejskiej. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji w niej zawartych. Wszystkie zdjęcia są udostępniane przez odpowiednich partnerów (o ile nie zaznaczono inaczej) i są dopuszczone do reprodukcji w niniejszej publikacji. Projekt CIVITAS PROSPERITY otrzymał dofinansowanie z unijnego programu badań naukowych i innowacji "Horyzont 2020" w ramach umowy o dotację nr 690636.