mgr Magdalena Więckowska Instytut Archeologii Uniwersytet Jagielloński Zadziwiające odkrycia archeologiczne Ameryki Środkowej i Południowej. Część V mgr Magdalena Więckowska Instytut Archeologii Uniwersytet Jagielloński
Kalendarz Majów
Liczby: Liczby były zapisywane za pomocą kropek i kresek w odpowiedniej kombinacji. Odpowiednio pogrupowane stanowiły podstawowy zestaw ,,cyfr'' od 0 do 19. Źródło:http://www-users.mat.umk.pl/~much/maya.html
Źródło: http://www-users.mat.umk.pl/~much/maya.html
Sposób przeliczania: W powyższej tabeli możemy zaobserwować jednak odstępstwo od systemu dwudziestkowego przy tworzeniu wyższych rzędów. Jednostka wyższego rzędu tun powinna wynosić 20 x uinal = 400, a nie 18 x uinal = 360. Miało to związek z kalendarzem Majów, który liczył sobie 18 miesięcy 20-dniowych oraz 5 dni dodatkowych- łącznie 365 dni.
Sposób przeliczania: Na przykład rok 1974 w zapisie wyglądałby następująco: 5 x 360 = 1800 8 x 20 = 180 19 x 1 = 19 ------------- 1974
Ćwiczenie 1: 5 x 360 = 1800 14 x 20 = 280 12x 1 = 12 ---------------------- 2012
13 Baktun: W literaturze Majów istniało pojęcie „wieków świata”, jednak jego sens uległ z czasem pewnemu zniekształceniu. Pewną wskazówkę daje Popol Vuh, zbiór podań o stworzeniu świata ludu K’iche’ Maya. Zamieszkiwał on tereny tamtejszych wyżyn w czasach epoki kolonialnej. Według tego źródła żyjemy obecnie w czwartym ze światów stworzonych przez bogów. Pierwsze trzy okazały się nieudane; dopiero czwarty akt zakończył się sukcesem i pozwolił na zamieszkanie przez ludzi. Poprzedni świat zakończył się po 13 b’ak’tun Długiej Rachuby, czyli 5125 lat temu. Kolejny cykl trzynastu b’ak’tun czwartego świata zamknie się 13.0.0.0.0 dnia, wypadającego 21 grudnia 2012. Źródło: https://bialczynski.pl/2012/10/13/13-0-0-0-0-0/
Ćwiczenie 2: 4 x 360 = 1440 2 x 20 = 40 12 x 1 = 12 ---------------------- 1492
8 5 16 9 8
Kalendarz wprowadzenie: W okresie klasycznym Majowie stosowali dwudziestkowy system numeryczny, którym posługiwano się na terenach całej Mezoameryki. Rok liczył początkowo 360 dni i był podzielony na 18 miesięcy liczących po 20 dni. Dla uzgodnienia długości roku z okresem powtarzania się pór roku rozbudowano go o 5 dni dodatkowych, tzw. dni bez nazwy, które uważano za pechowe.
Tzolk’in jest to cykl złożony z 260 dni i stanowi kombinację trzynastu miesięcy oraz dwudziestu dni (każdy z miesięcy ma osobną nazwę) Pierwszym dniem kalendarza tzolk'in jest „1 imix”, następnym „2 ik' ”, kolejnym – „3 ak'bal” itd. Ostatecznie po wykorzystaniu 260 kombinacji dochodzimy ponownie do dnia „1 imix”.
Źródło: http://www.swiatmatematyki.pl/index.php?p=131
Haab Jest odpowiednikiem roku zwykłego liczącego 365 dni i tworzy go osiemnaście miesięcy po 20 dni każdy oraz pięć dodatkowych dni dodawanych na końcu roku. W kalendarzu haab każdy „miesiąc” obejmuje 20 dni, z wyjątkiem okresu pięciu dni na końcu roku, znanych jako wayeb. Pierwszym miesiącem jest pop. Po dniu „1 pop” mamy „2 pop”, następnie „3 pop” itd. aż do momentu, kiedy po upływie 365 dni, dochodzimy ponownie do „1 pop”. Początek miesiąca nazywany był „osadzeniem miesiąca”. W ten sposób po upływie 19 dni kończył się miesiąc pop i „osadzany” był kolejny miesiąc (wo).
Koło kalendarzowe: Podaje konkretną datę określoną zarówno przez tzolk'in, jak i haab, na przykład „6 etz'nab 11 yax” (po której następuje „7 kawak 12 yax”, „8 ajaw 13 yax”, „9 imix 14 yax”, itd.). Ponieważ najmniejsza wspólna wielokrotność liczb 260 i 365 wynosi 18 980 (52 x 365 dni = 73 x 260 dni = 18 980 dni), zatem taka sama data określona przez Koło Kalendarzowe powtórzy się dopiero po upływie około 52 lat.
Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=NL6aV52ANHY
Ozdoba Liczba 6 Glif XUL Ozdoba
Tzolk’in 5 LAMAT 5 Kab’an
HAAB 0 Pop 15 Sek
Ćwiczenie 3: 1 IK 10 MOL
Ćwiczenie 3: 10 AJAW 18 MUWAN
Bibliografia: http://www-users.mat.umk.pl/~much/maya.html Helmke Christophe, Harri Kettunen. Przekład na język polski: Boguchwała Tuszyńska, „Wprowadzenie do Hieroglifów Majów. XVI Europejska Konferencja Majanistyczna”, Kopenhaga 2011.