Reformy doby rozbiorów Zajęcia nr 2 – 28.02.2018

Sejm konwokacyjny 1764 r. Tło polityczne: Śmierć Augusta III i koniec epoki saskiej Obóz Familii i plan reform Rzeczpospolitej Interwencja rosyjska i wojna domowa Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego Zatwierdzenie tytułu cesarskiego Katarzyny II i królewskiego Fryderyka II Potwierdzenie cesji terytorialnej wobec Rosji (traktat Grzymułtowskiego z XVII w.)

Reformy sejmu konwokacyjnego z 1764 r. zlikwidowano cła prywatne i wprowadzono cło generalne do skarbu państwowego zniesiono liberum veto w głosowaniu projektów wnoszonych przez Komisję Skarbową, pozostawiając lukę prawną - od tej pory głosowano tak jak w sądach, czyli większościowo wprowadzono zakaz przysięgania posłów na instrukcje poselskie ujednolicono system miar i wag zlikwidowano Sejm Czterech Ziem (ściąganie podatków od Żydów) oraz zreformowano kwartę i pogłówne żydowskie na czas nieokreślony zawiązano konfederację generalną, co pozwalało na skuteczne przeprowadzenie sejmu elekcyjnego i koronacyjnego utworzono jeszcze odrębne dla Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, centralne kolegialne urzędy, tj. Komisję Skarbową Koronną, Komisję Skarbową Wielkiego Księstwa Litewskiego i Komisję Wojskową ograniczono władzę hetmanów, czyniąc ich przewodniczącymi Komisji Wojskowych z głosem stanowczym uchwalono lustrację królewszczyzn zniesiono jurydyki i serwitoriaty

Sejm Czaplica z 1766 r. Próba przeforsowania przez Familię głosowania większościowego na Komisjach Skarbowych Rola posła rosyjskiego Iwana Repnina i przyznania praw innowiercom Plany obalenia Stanisława Augusta Poniatowskiego przez opozycję Groźby Prus i zakończenie Sejmu

Sejm „Repninowski” z 1767-1768 r. Powrót do sprawy równouprawnienia innowierców konfederacja radomska z 1767 r. System „sojuszu północnego” oraz kolejne cesje terytorialne Pacyfikacja przeciwników politycznych i interwencja wojsk rosyjskich Uchwalenie praw kardynalnych Zastosowanie ostatniego skutecznego liberum veto w stosunku co części postanowień sejmu

Prawa kardynalne Zasada wolnej elekcji Zasada Liberum veto ograniczona do materii status, dotychczasowe zrywanie sejmów zostało zniesione Zasada Neminem Captivabimus – nietykalności osobistej szlachty Prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi (zawiązywania konfederacji i rokoszu) Wyłączne prawo dla szlachty do piastowania urzędów i posiadania ziemi Niemal nieograniczona władza dziedziców nad chłopami (niewielkie modyfikacje) Unia z Litwą Utrzymanie przywilejów Prus Królewskich Zasada równości - Każdy szlachcic posiada równe prawo do dziedzictwa dóbr ziemskich, honorów, godności senatorskich, marszałkowskich i urzędów duchownych, świeckich, przywilejów na starostwa grodowe i niegrodowe. Równości tej nie umniejszają żadne tytuły. Podpisanie z Rosją Traktatu wieczystej przyjaźni. Katarzyna II gwarantowała nienaruszalność granic i prawa kardynalne była Rzeczpospolita stawała się rosyjskim protektoratem.

Materiae status Materiae status (łac. Sprawy państwowe) – sprawy o randze państwowej, w których obowiązywało głosowanie liberum veto. Zmienianie i podnoszenie podatków Powiększanie wojska Zawieranie przymierzy i umów handlowych Wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju Sprawy monetarne Zmiany sposobu sejmowania i sejmikowania Zwoływanie pospolitego ruszenia Zmiany i tworzenie nowych urzędów Nadawanie indygenatu (uznawanie obcego szlachectwa)

Konfederacja barska Zawiązana w Barze na Podolu 29 lutego 1768 roku w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej Program polityczny i wybuch powstania Niejednorodny charakter ruchu barskiego (66 lokalnych konfederacji) Gwarancje francuskie i sojusz polsko-turecko- tatarski Powstanie hajdamaków na Ukrainie Wojna rosyjsko-turecka Nieudane porwanie króla

I rozbiór Rzeczpospolitej (1772) Plany rozbioru Rzeczpospolitej jako element równowagi w regionie Dominująca pozycja Rosji i stosunki pomiędzy zaborcami Interes poszczególnych zaborców Pierwsze kroki zmierzające ku dokonaniu zaboru Wpływ konfederacji barskiej na decyzję Katarzyny II Konsekwencje polityczne I rozbioru W wyniku I rozbioru Rzeczpospolita straciła około 211 000 km² (30% terytorium) zamieszkałych przez około 4-5 milionów osób (33%)

Sejm Rozbiorowy 1773–1775 Cel sejmu rozbiorowego i jego skonfederowanie Utrzymanie praw kardynalnych i jego gwarantów Wprowadzenie refom: Powołanie Rady Nieustającej i Komisji Edukacji Narodowej Jednolity powszechny podatek (podymne) Przywrócenie cła generalnego Ograniczenie w znacznym stopniu władzy hetmanów Początek reformy armii (30 tys.) Szlachta uzyskała prawo zajmowania się handlem, rzemiosłem i bankowością Zapowiedź polepszenia położenia chłopów

Rada Nieustająca Najwyższy organ władzy rządowo-administracyjnej realizujący zasadę podziału władz Skład: król, 36 konsyliarzy, 18 senatorów, 3 biskupów, 4 ministrów, 11 wojewodów, 18 przedstawicieli Izby Poselskiej – 4-letnia kadencja Kontrolowana przez Sejm Podział: Departament Interesów Cudzoziemskich - zajmował się dyplomacją; na czele stał król, Departament Skarbu - nadzorował prace Komisji Skarbowej Koronnej i Komisji Skarbowej Wielkiego Księstwa Litewskiego, zajmował się rozwojem rzemiosła, handlu i przemysłu; na czele stał podskarbi, Departament Sprawiedliwości - nadzorował system sądowy, dbał o egzekucję wyroków, zajmował się wykładnią prawa i rozpatrywał skargi na korupcję sędziów; na czele stał kanclerz, Departament Wojskowy - od 1776, gdy skasowano Komisję Wojskową Koronną i Komisję Wojskową Wielkiego Księstwa Litewskiego przejął bezpośrednią kontrolę nad wojskami Rzeczypospolitej, odpowiadał za modernizację armii; na czele stał hetman, Departament Policji, czyli Dobrego Porządku - nadzorował miasta królewskie, współpracował z komisjami dobrego porządku, zajmował się sprawami służby zdrowia i komisji szpitalnych, na czele stał marszałek.