Przywództwo i style kierowania Psychologia w Zarządzaniu Wykład 5 Jolanta Babiak

Kim jest lider? Czym jest przywództwo w organizacji? Przywództwo to /umiejętność/ oddziaływania na grupę w dążeniu do określonych celów Źródła wpływu, z których korzysta przywódca: formalne i nieformalne; /wyłanianie się przywództwa vs mianowanie przywódcy/ Różnice psychologiczne między przywódcą a menedżerem ? (Abraham Zaleznik, 1977) Fakt, że menedżerowie posiadają formalny autorytet, nie oznacza, że są skutecznymi przywódcami

Teorie cech Czy jest możliwe odróżnienie przywódców od nie- przywódców? Czy można wyodrębnić cechy, którymi charakteryzuja się wielcy przywódcy? Czy można wyodrębnić cechy skutecznych przywódców od nieskutecznych przywódców? Prototypowe cechy przywódcy: inteligencja, charyzma, zdecydowanie, zapał, siła, odwaga, uczciwość, pewność siebie, etc.

Cechy trwale związane z przywództwem Zapał, ambicja Chęć kierowania innymi i wywierania wpływu Uczciwość i rzetelność Pewność siebie Inteligencja Rzetelna wiedza techniczna związana z zakresem odpowiedzialności Cechy nie wyjaśniają dostatecznie istoty przywództwa, pomijają bowiem czynniki sytuacyjne

Teorie behawioralne Czy w sposobie zachowania przywódców jest coś charakterystycznego? Jakie czynniki determinują zachowania przywódców? Różnica między teoriami cech i teoriami behawioralnymi tkwi w podejściu do przywództwa jako cechy wrodzonej lub charakterystyk, których można się wyuczyć Teorie behawioralne: przypuszczalnie z pomocą specjalnych programów osoba jest w stanie wyuczyć się stosowania specyficznych wzorców zachowań przywódczych

Badania Uniwersytetu w Ohio Próbowano zidentyfikować podstawowe zachowania przywódców Wygenerowano około tysiąc różnych zachowań Okazało się, że w większości zachowania przywódców można opisać z pomocą dwóch wymiarów: inicjowania struktury i przychylności wobec ludzi

Inicjowanie struktury Określa stopień w jakim przywódca definiuje i tworzy strukturę własnej roli i ról pracowników Zachowania te obejmują: organizację pracy, wyznaczanie celów, strukturyzowanie zachowań, koncentrowanie się na zadaniach, dbanie o terminowość, przydzielanie zadań, przestrzeganie konkretnych norm wydajności

Przychylność wobec ludzi Stopień, w jakim przywódca potrafi stworzyć w miejscu pracy atmosferę wzjemnego zaufania, szacunku dla sugestii pracowników Przywódca dba o dobre samopoczucie podwładnych, ich pozycję zawodową i zadowlonie z pracy Przywódca angażuje sie w osobiste sprawy pracowników, jest przychylny, uprzejmy, przystępny

Który z wymiarów generuje najlepsze wyniki w zakresie efektywności, wydajności i skuteczności pracowników? Przywódcy, którzy osiągają wysokie wyniki w zakresie inicjowania struktury i przychylności osiągali najlepsze wyniki w odniesieniu do indeksów wydajności i zadowolenia z pracy pracowników

Badania Uniwersytetu w Michigan Punkt wyjścia: orientacja na pracownika i orientacja na produkcję Zorientowanie na pracownika: koncentracja na relacjach interpersonalnych, wykazywanie osobistego zainteresowania potrzebami pracowników akceptowanie indywidualnych różnic pracowników Zorientowanie na produkcję: przywiązywanie największej wagi do technicznych lub zadaniowych aspektów pracy, wykonanie zadań grupy najważniejszym aspektem w pracy, członkowie traktowani instrumentalnie

Podsumowanie teorii behawioralnych Nie udało się określić spójnych relacji między wzorcami zachowań przywódczych a efektywnością grupy Powód: zmienność wyników w różnych warunkach Nie wzięto pod uwagę czynników sytuacyjnych (np. Martin Luther King Jr., Lech Wałęsa, Donald Trump)

Teorie uwarunkowań Przewidywanie zachowań przywódcy zdaje się być bardziej złożone aniżeli wyróżnienie kilku cech lub zachowań Zależność między stylami przywództwa a efektywnością sugeruje, że w różnych sytuacjach menedżerowie stosują różne style Czym charakteryzują się te sytuacje?

Najbardziej znane teorie sytuacyjne Teoria Freda Fiedlera 1971 Teoria drogi do celu Roberta House 1971, 1996 Teoria uczestnictwa przywódcy Vroom, Yetton, Jago, 1973, 1988

Model Fiedlera Zakłada, że skuteczność grupy zależy od dostosowania stylu współpracy przywódcy z podwładnymi do tego, w jakim stopniu sytuacja pozostaje w zasięgu kontroli i wpływu przywódcy Trzy kryteria sytuacyjne Stosunki między przywódcą a członkami grupy Struktura zadaniowa Siła władzy Kwestionariusz LPC (NPP) – ocenia czy dana osoba jest zorietowana na zadania czy na relacje

Model Fiedlera cd. Na podstawie kwiestionariusza można stwierdzić jaki jest podstawowy styl przywództwa Wysoki wynik w skali LPC oznacza zorientowanie na relacje; niski – na zadania Fiedler uważał, że styl przywództwa jest wrodzony – nie można zmienić stylu, aby dopasować się do sytuacji, należy zmienić sytuację Trudno wykorzystać ten model w praktyce

Teoria drogi-do-celu Roberta House’a Czerpie z badań uniwersytetu Ohio i motywacyjnej teorii oczekiwań Zadaniem przywódcy jest wspieranie podwładnych w osiąganiu celów, wskazywanie kierunków, zapewnienie zgodności celów indywidualnych z ogólnymi dążeniami grupy lub organizacji Zachowanie przywódcy jest akceptowane, o ile pracownicy widzą w nim bezpośrednie źródło zadowolenia

Cztery typy zachowań wg House’a Dyrektywny Wspomagający Uczestniczący Zorientowany na osiągnięcia W przeciwieństwie do Fiedlera, House zakłada, że przywódcy są elastyczni i wykazują jeden lub wszystkie typy zachowań w zależności od sytuacji

Model Uczestnictwa Przywódcy Victor Vroom i Phillip Yetton Zachowania przywódcze ściśle łączą się z udziałem podwładnych w podejmowaniu decyzji Zachowanie przywódcy winno być dostoswane do struktury zadań Model normatywny – hierarchiczny zbiór zasad, których należy przestrzegać, ustalając formę i zakres uczestnictwa w podejmowaniu decyzji w zależności od różnych typów sytuacji Model ma postać dendrytu – odpowiedzi “tak”, “nie” - ścieżka decyzyjna 5 stylów: od samodzielnie podejmującego decyzje do wypracowującego wspólne decyzje Zbyt złożony by stosować go w codziennej praktyce

Współczesne teorie cech Przywództwo transformacyjne Przywódca transformacyjny: inspiruje podwładnych do podporządkowania własnych interesów celom organizacji; potrafi wywierać głęboki wpływ na ludzi, siłą osobistego talentu przemienia podwładnych, budzi poczucie wartości i znaczenia wykonywanych zadanich

Główne atrybuty przywódców transformacyjnych Wiara w siebie Wizja Silne przekonanie do własnej wizji Zachowanie pełne pasji Wizerunek agenta zmiany

Przywództwo zepołowe Dla dobra zespołu należy pozbyć się dominującego stylu Należy nauczyć się cierpliwości w dzieleniu się informacjami Obdarzania innych zaufaniem Rezygnowania ze swoich uprawnień Interweniowania w odpowiednim momencie

Dwa priorytety przywódców zespołu Opanowanie zewnętrznych granic zespołu Zapewnienie łączności z czynnikami zewnętrznymi Reprezentowanie swojego zespołu Rozwiązywanie problemów Wspomaganie procesu zespołowego Działanie jako rozjemca Funkcjonowanie jak nauczyciel i zapewnienie wsparcia

Czy mężczyźni i kobiety rządzą inaczej? Istnieje więcej podobieństw między stylami kierowania kobiet i mężczyzn, aniżeli różnic Dlaczego? Prawie wszystkie badania traktują przywództwo jako synonim stanowisk kierowniczych Zatem na stanowiska przywódcze w organizacjach wybierane są osoby posiadające cechy przywódcze jak inteligencja, pewność siebie, towarzyskość – niezależnie od płci Badania wskazują, że kobiety kierują bardziej demokratycznie i/lub transparentnie, mężczyźni częściej wybierają styl dyrektywny i/lub makiaweliczny

Podsumowanie W teoriach przywództwa dominują koncepcje zorientowania na zadania I zorienotawne na dobrostan pracowników Czy te orientacje stanowią dwa krańce kontinuum czy są od siebie niezależne? Wkład cech i zachowań przywódczych w wariancję skuteczności przywództwa nie jest zbyt duży Z kolei wpływ zachowania przywódców na zadowolonie pracowników jest znaczący Skuteczni menedżerowie muszą dzisiaj utrzymywać ze swoimi pracownikami relacje oparte na zaufaniu

Bibliografia Stephen P. Robins i Timothy A. Judge (2011), “Zachowania w Organizacji”, wyd. III, Warszawa: PWE Ricky W. Griffin (2010), “Podstawy Zarządzania Organizacjami”, wyd II, Warszawa: PWN