Przygotowywanie i przekazywanie informacji o leku pacjentowi. Dr n. med. Melania Mikołajczyk-Solińska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klinicznej UM w Łodzi

Przygotowywanie i przekazywanie informacji o leku pacjentowi. Język informacji – zrozumiały dla osoby bez wykształcenia medycznego Sposób przekazania pacjentowi informacji o leku Merytoryczna treść przekazanej informacji o leku

Ad. 3 Mechanizm działania Wskazania, przeciwwskazania (sprawdzenia siebie czy dokonałem właściwego wyboru leku) Dawkowanie z uwzględnieniem pory dnia, posiłku Długość terapii Działania niepożądane Interakcje, używki Informacja na temat postępowania w przypadku pominięcia dawki/przyjęcia podwójnej dawki Wpływ leku na funkcje poznawcze i behawioralne, zdolność prowadzenia pojazdów Ciąża, karmienie piersią Sposób monitorowania terapii

Ćwiczenie 1. Pacjentka 23 letnia po paciorkowcowym zapaleniu gardła powikłanym gorączką reumatyczną, wymagała wszczepieniu sztucznej zastawki mitralnej. Po zabiegu włączono chorej acenokumarol.

Mechanizm działania acenokumarol należy do grupy pochodnych kumaryny, blokuje przemiany witaminy K i produkowane w wątrobie czynniki krzepnięcia zależne od witaminy K (cz. II, V, VII, X);

Wskazania 1. Profilaktyka choroby zakrzepowo-zatorowej ( migotanie przedsionków, sztuczne zastawki serca, trombofilie itd.) 2. Leczenie choroby zakrzepowo-zatorowej

Przeciwwskazania Nadwrażliwość na acenokumarol, związki o podobnej budowie lub którąkolwiek z substancji pomocniczych produktu. Ciąża. Stosowanie u osób, z którymi ograniczona jest możliwość kontaktu (np. pozbawieni opieki i nadzoru pacjenci w podeszłym wieku, pacjenci z chorobą alkoholową, osoby z zaburzeniami psychicznymi). Przypadki, w których ryzyko wystąpienia krwotoku jest większe od przewidywanej korzyści po zastosowaniu produktu leczniczego: skazy krwotoczne na krótko przed zabiegiem lub po zabiegu chirurgicznym ośrodkowego układu nerwowego, a także operacji oczu i rozległych zabiegach chirurgicznych; choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy lub krwotoki z przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego lub oddechowego, a także krwotoki mózgowe, ostre zapalenie osierdzia i wysięk osierdziowy, zapalenie wsierdzia wywołane przez czynniki zakaźne; ciężkie nadciśnienie tętnicze, ciężka niewydolność wątroby lub nerek; zwiększona aktywność fibrynolityczna, która zdarza się po operacjach płuc, gruczołu krokowego, macicy itp.

Dawkowanie Długość terapii Lek powinien być przyjmowany raz na dobę, zawsze o tej samej porze dnia, niezależnie od posiłku Długość terapii Do końca życia

Działania niepożądane Często: krwawienia Rzadko: nudności, wymioty, brak apetytu gorzki smak w ustach osutka łysienie krwotoczna martwica skóry reakcje alergiczne wzrost aktywności aminotransferaz

Interakcje -leki m.in. doustne środki WPŁYW HAMUJĄCY → INR SKRÓCONY WPŁYW POTĘGUJĄCY → INR WYDŁUŻONY -leki m.in. doustne środki antykoncepcyjne, kortykosteroidy, leki przeciwdrgawkowe -dieta bogata w wit. K, gł. rośliny zielone (szpinak, brokuły, rzepa) -leki m.in. NLPZy, przeciwarytmiczne, antybiotyki o szerokim spektrum działania, przeciwgrzybicze, przeciwlipemiczne, przeciwcukrzycowe, allopurinol -dieta uboga w wit.K

Używki Alkohol nasila działanie acenokumarolu i zwiększa ryzyko powikłań krwotocznych (szczególnie w przypadku zaburzeń czynności wątroby) Palenie tytoniu zwiększa ryzyko powikłań zakrzepowo- zatorowych

Przyjęcie podwójnej dawki Pominięcie dawki W razie pominięcia dawki, produkt powinien być przyjęty tego samego dnia tak szybko jak to możliwe. Nie należy podwajać kolejnej dawki w przypadku pominięcia dawki poprzedniego dnia. Przyjęcie podwójnej dawki Jednorazowe przyjęcie podwójnej dawki zwykle nie jest niebezpieczne i nie powoduje działań niepożądanych. W razie pojawienia się objawów skazy krwotocznej pilny kontakt z lekarzem.

Ciąża U kobiet ciężarnych i planujących zajście w ciążę acenokumarol jest przeciwwskazany, ponieważ przechodzi on przez barierę łożyskową i nawet małe jego dawki, dobrze znoszone przez ciężarną kobietę, mogą spowodować wystąpienie wad rozwojowych oraz krwawienia u płodu. Kobiety, które potencjalnie mogą zajść w ciążę, powinny podczas przyjmowania produktu stosować skuteczne metody antykoncepcji. Kategoria X wg FDA Laktacja Acenokumarol przenika do mleka kobiecego w ilościach tak małych, że nie wywiera to wpływu na dziecko karmione piersią. Mimo to, należy zachować ostrożność i w przypadku stosowania acenokumarolu przez kobietę karmiącą, dziecku należy podawać profilaktycznie 1 mg witaminy K1 na tydzień.

Wpływ leku na funkcje poznawcze i behawioralne, zdolność prowadzenia pojazdów Nie wpływa na funkcje poznawcze i behawioralne

Monitorowanie terapii INR terapeutyczny:< 2-3 > INR terapeutyczny u chorych -ze sztuczną zastawką, stentem -po przebytym incydencie zakrzepowo- zatorowym -z utrzymującą się skrzepliną w przedsionku : <2.5-3.5> Pomiar INR nie rzadziej niż co 4 tyg., a częściej, gdy wartość INR waha się i wykracza poza zakres terapeutyczny.

Monitorowanie INR w warunkach domowych

Ćwiczenie 2. Pacjentce 80 letniej ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2 włączono gliklazyd.

Mechanizm działania gliklazyd należy do grupy pochodnych sulfonylomocznika; lek stymuluje wydzielanie insuliny z komórek beta trzustki

Wskazania Leczenie cukrzycy typu 2

Przeciwwskazania Nadwrażliwość na gliklazyd lub na którąkolwiek substancję pomocniczą Cukrzyca typu 1 Stan przedśpiączkowy i śpiączka cukrzycowa, ketoza i kwasica cukrzycowa Ciężka niewydolność nerek lub wątroby

Przyjęcie podwójnej dawki Pominiecie dawki W przypadku pominięcia jednej dawki nie należy jej zwiększać w dniu następnym. Przyjęcie podwójnej dawki Częstsza kontrola glikemii w danym dniu

Działania niepożądane Często hipoglikemia (co to znaczy, jak się objawia, jakie jest postępowanie w sytuacji jej wystąpienia) Rzadko zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: wysypka, świąd, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, rumień, wykwity plamkowo-grudkowe, odczyny pęcherzowe (takie jak zespół Stevensa-Johnsona i martwica toksyczno rozpływna naskórka) zaburzenia krwi i układu chłonnego (niedokrwistość, leukopenię, małopłytkowość, granulocytopeni) zaburzenia wątroby i dróg żółciowych (zwiększona aktywność enzymów wątrobowych AspAT, AlAT, fosfatazy zasadowej), zapalenie wątroby przemijające zaburzenia widzenia

Interakcje OBNIŻENIE GLIKEMII WZROST GLIKEMII Mikonazol Fenylbutazon Inne leki przeciwcukrzycowe NLPZ Leki blokujące receptory adrenergiczne Flukonazol ACI H2 blokery Inhibitory MAO Sulfonamidy Klarytromycyna Danazol Chlorpromazyna Salbutamol VKA

Używki Alkohol – nasila działanie hipoglikemizujące (uwaga na opóźnione hipoglikemie!) Palenie tytoniu zwiększa ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych, brak bezpośredniego związku z lekiem

Dawkowanie Długość terapii Doustnie, jednorazowo, w porze śniadania. Tabletkę należy połykać w całości. Długość terapii Do końca życia

Ciąża Nie ma doświadczeń związanych ze stosowaniem gliklazydu u kobiet w ciąży. Lekiem z wyboru w leczeniu cukrzycy u kobiet w ciąży jest insulina. Laktacja Nie ustalono, czy gliklazyd lub jego metabolity przenikają do mleka. Zważywszy na niebezpieczeństwo wystąpienia hipoglikemii u noworodka stosowanie leku jest przeciwwskazane u kobiet karmiących piersią. *nie dotyczy omawianej pacjentki

Wpływ leku na funkcje poznawcze i behawioralne, zdolność prowadzenia pojazdów Nie wpływa na funkcje poznawcze i behawioralne Uwaga na większe ryzyko hipoglikemii !

Monitorowanie terapii Glikemia (w warunkach domowych) - raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i 2 h po głównych posiłkach), codziennie 1 badanie o różnych porach dnia HbA1c (w gabinecie POZ/diabetologa) – raz w roku u pacjentów ze stabilnym przebiegiem choroby (wg Zaleceń PTD, 2017)

Glukometr Dla 80 latki zaproponuj glukometr prosty w obsłudze, dodatkowo: dla osoby niedowidzącej z dużym wyświetlaczem dla osoby niedosłyszacej z funkcją głośnomówiącą

Ćwiczenie 3. Pacjent 50 letni, wieloletni palacz tytoniu, przebył zawał mięśnia sercowego leczony PCI z implantacją stentu. Po zawale chory otrzymał rosuwastatynę.

Mechanizm działania rozuwastatyna należy do grupy statyn, zmniejsza stężenie lipidów hamując enzym reduktazę 3- hydroksy-3 metylo-glutarylokoenzymu A (HMG-CoA).

Wskazania Leczenie hipercholesterolemii Zapobieganie zdarzeniom sercowo-naczyniowym

Przeciwwskazania u pacjentów z nadwrażliwością na rozuwastatynę lub na którąkolwiek substancję pomocniczą u pacjentów z czynną chorobą wątroby (ALT lub AST > 3 x ggn) u pacjentów z miopatią (CK > 5 x ggn) u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek (klirens kreatyniny <30 ml/min) u pacjentów jednocześnie leczonych cyklosporyną w okresie ciąży, karmienia piersią i u kobiet w wieku rozrodczym niestosujących skutecznych metod zapobiegania ciąży *przy dawce 40 mg więcej przeciwwskazań

Dawkowanie Długość terapii Doustnie, jednorazowo, z pokarmem lub bez, o stałej porze dnia, najlepiej wieczorem (wyjaśnij dlaczego) Długość terapii Do końca życia

Działania niepożądane Często Osłabienie, bóle mięśni, miopatia, rabdomioliza Ból w prawym podżebrzu, nietypowe zmęczenie , osłabienie, żółtaczka, zwiększenie aktywności aminotransferaz wątrobowych, zapalenie wątroby Bóle i zawroty głowy Zaparcia, nudności, bóle brzucha Świąd, wysypka, pokrzywka Cukrzyca Rzadko Zapalenie trzustki Krwiomocz, proteinuria Małopłytkowość Ginekomastia Neuropatia

Interakcje Inhibitory cyt. P450, gł. CYP3A4 Leki p.grzybicze (Flukonazol, Itrakonazol, Ketokonazol, Metronidazol) Wybrane antybiotyki (Ciprofloksacyna, Erytromycyna, Klarytromycyn) Wybrane leki kardiologiczne (Amiodaron, Werapamil, Diltiazem, Amlodypina) Fibraty (szczególnie gemfibrozil) Inne: cyklosporyna, danazol. inhibitory proteaz HIV Soki cytrusowe m.in. sok grejfrutowy

Używki Rozuwastatyna w połączeniu z alkoholem zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby Palenie tytoniu zwiększa ryzyko zdarzeń sercowo- naczyniowych

Przyjęcia podwójnej dawki Pominięcia dawki Niezwłoczne przyjęcie leku. W sytuacji odstępu czasu do przyjęcia kolejnej dawki poczekanie i przyjęcie leku o stałej porze Przyjęcia podwójnej dawki Obserwacja. W razie wystąpienia działań niepożądanych pilny kontakt z lekarzem.

Ciąża, karmienie piersią Stosowanie rozuwastatyny w ciąży i w okresie karmienia piersią jest przeciwwskazane. *Nie dotyczy omawianego pacjenta

Wpływ leku na funkcje poznawcze i behawioralne, zdolność prowadzenia pojazdów Nie wpływa na funkcje poznawcze i behawioralne Uwaga na możliwość wystąpienie bólów i zawrotów głowy !

Monitorowanie terapii Lipidogram (8 tygodni po rozpoczęciu leczeniu lub modyfikacji dawki, później raz w roku) ALT, AST (przed włączeniem leczenia, 8 tygodni po rozpoczęciu leczeniu lub modyfikacji dawki, później raz w roku) CK (przed włączeniem leczenia, w później tylko w sytuacji, gdyby wystąpiły działania niepożądane ze strony mięśni)

Interakcje leków o najważniejszym znaczeniu klinicznym Interakcje leków o najważniejszym znaczeniu klinicznym. Metody monitorowania farmakoterapii. Do przeczytania i nauki w domu

Interakcja zjawisko polegające na wzajemnym oddziaływaniu podanych równocześnie kilku leków, w wyniku czego zmienia się końcowy wynik działania niektórych z nich

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia interakcji polifarmakoterapia współistnienie innych chorób starszy lub bardzo młody wiek leczenie chorego przez kilku lekarzy i/lub niedokładnie zebrany wywiad dotyczący stosownych leków reklama leków w środkach masowego przekazu powszechna dostępność leków, zwłaszcza z grupy OTC propagowanie zjawiska samoleczenia się chorych

Interakcje leków a. Farmaceutyczne b. Farmakokinetyczne c. Farmakodynamiczne

a. Interakcje farmaceutyczne Inaktywacja lub zmiana działania leków w wyniku zachodzących pomiędzy nimi reakcji chemicznych w przygotowanych in vitro połączeniach

Przyczyny interakcji farmaceutycznych: niewłaściwy sposób przepisania lub przygotowania leku zastosowanie niewłaściwych substancji pomocniczych, rozpuszczalników, podłoży niewłaściwe łączenie leków we wlewach kroplowych, pompach infuzyjnych niewłaściwy sposób przechowywania leku (warunki) i niewłaściwe opakowanie

Interakcje farmaceutyczne-przykłady: Utrata działania bakteriobójczego przy łącznym stosowaniu: - penicyliny i aminoglikozydy - pefloksacyna i NaCl - tetracykliny i PWE

b. Interakcja farmakokinetyczna Związana z losami leku w organizmie Może prowadzić do istotnych zmian stężeń leku we krwi i w miejscu receptora farmakologicznego PODANA DAWKA PROCESY LADME STEŻENIE LEKU LEKU WE KRWI

Wchłanianie (A) Zmiana pH leki alkalizujące przyspieszają wchłanianie leków o charakterze słabych zasad, utrudniają wchłanianie słabych kwasów W środowisku o wyższym pH: -lepiej wchłania się warfaryna, acenokumarol, glipizyd, glibenklamid -gorzej wchłania się ketokonazol, penicilina, digoksyna, fenytoina, atenolol, propranolol, kaptopryl, preparaty żelaza

Tworzenie nierozpuszczalnych połączeń - jony Ca, Mg, Fe, Al hamują wchłanianie tetracyklin Stosowanie środków adsorbujących inne leki - węgiel leczniczy, żywice jonowymienne, smektyn dwuoktanościenny - mogą adsorbować salicylany, tetracykliny, propranolol Zmiana szybkości perystaltyki - metoklopramid hamuje wchłanianie cymetydyny, chinidyny i pochodnych kumaryny - cholinolityki mogą nasilać wchłanianie innych leków

Dystrybucja (D) Wypieranie leków z połączeń z białkami – dotyczy leków: - silnie wiążących się z białkami - o małej objętości dystrybucji - o wąskim indeksie terapeutycznym spadek pH → wzrost wiązania z białkami słabych kwasów wzrost pH → wzrost wiązania z białkami słabych zasad gorączka i hipoproteinemia → spadek zdolności wiązania z białkami

Wypieranie leków z połączeń z białkami: NLPZ wypierają: - sulfonamidy (wzrost aktywności, skrócenie czasu działania) - penicyliny (wzrost aktywności, skrócenie czasu działania) Sulfonamidy, NLPZ, amiodaron, werapamil wypierają: - bilirubinę (żółtaczka) - doustne leki przeciwkrzepliwe (krwawienia) - PSM (hipoglikemia)

ułatwianie dystrybucji glukozy i potasu przez insulinę leki hipotensyjne, antyarytmiczne, aminy presyjne → zmiana dynamiki krążenia → pośredni wpływ na dystrybucję innych równocześnie stosowanych leków glikozydy nasercowe → hamowanie ATP-azy błonowej → zwolnienie dokomórkowego transportu innych leków

Metabolizm (M) Indukcja enzymatyczna Inhibicja enzymatyczna

Wpływ leków na izoenzymy cytochromu P-450 Znaczenie kliniczne indukcji i inhibicji zmiana siły działania stosowanego induktora / inhibitora i innych stosowanych jednocześnie leków → osłabienie siły działania i skrócenie czasu działania w przypadku metabolitów nieaktywnych lub mniej aktywnych → wzrost siły działania w przypadku metabolitów bardziej aktywnych → możliwość działania toksycznego innych stosowanych jednocześnie leków w przypadku odstawienia induktora po uprzedniej korekcji ich dawki

Inhibitory cyt. P450 Induktory cyt. P450 Leki p.grzybicze (Flukonazol, Itrakonazol, Ketokonazol, Metronidazol) Ryfampicyna Wybrane antybiotyki (Ciprofloksacyna, Erytromycyna, Klarytromycyn) Fenytoina Fenobarbital Wybrane leki p.arytmiczne (Amiodaron, Werapamil, Diltiazem) Karbamazepina Omeprazol, Cymetydyna Alkohol, Nikotyna Soki cytrusowe m.in. sok grejfrutowy Wyciąg z dziurawca

Pytanie? Który inhibitor pompy protonowej zastosujesz u chorego obciążonego zwiększonym ryzykiem krwawienia z GOPP i leczonym klopidogrelem?

i zwiększeniem ryzyka ponownego zawału serca. " „Wśród pacjentów otrzymujących klopidogrel po ostrym zawale mięśnia sercowego jednoczesne stosowanie inhibitorów pompy protonowej innych niż pantoprazol wiązało się z utratą korzystnego działania klopidogrelu i zwiększeniem ryzyka ponownego zawału serca. " Juurlink DN, Gomes T, Ko DT,et all: Apopulation-based study of the drug interaction between proton pump inhibitors and clopidogrel. CMAJ. 2009 Mar 31;180(7):713-8.

Metabolizm-przykłady: amiodaron → hamowanie metabolizmu warfaryny, chinidyny cymetydyna → silne hamowanie metabolizmu teofiliny i warfaryny ciproflokasycyna, erytromycyna→ hamowanie metabolizmu teofiliny

Wydalanie (E) Zmiana pH moczu - zakwaszenie moczu (dieta mięsna) → wzrost wydalania zasad - alkalizacja moczu (NaHCO3, dieta jarska) → wzrost wydalania kwasów Zwiększenie filtracji kłębuszkowej - metyloksantyny (teoflina), diuretyki Konkurencja o systemy przenośnikowe w cewkach nerkowych - pochodne kumaryny hamują wydalanie PSM - probenecyd hamuje wydalanie penicyliny

c. Interakcja farmakodynamiczna Związane z mechanizmem działania leku. Efekt farmakologiczny jednego z leków (wrażliwość lub reaktywność tkanek i narządów docelowych) jest zwiększany lub hamowany przez lek jednocześnie stosowany, w stopniu większym niż można byłoby oczekiwać na podstawie znajomości ich działania farmakologicznego STĘŻENIE LEKU LEK ODPOWIEDŹ FARMAKOLOGICZNA WE KRWI RECEPTOR I KLINICZNA

Skutki interakcji leków Zmiana siły lub czasu działania: - nasilenie działania - osłabienie działania - wydłużenie działania - skrócenie działania Niepożądane niezamierzona szkodliwa zmiana działania leku Pożądane celowe wykorzystanie interakcji w terapii (antidotum w zatruciach)

Interakcje farmakodynamiczne Receptorowe, enzymatyczne, czynnościowe lub chemiczne Synergizm: addycyjny, hiperaddycyjny - swoisty - czynnościowy Antagonizm - czynnościowy (funkcjonalny) - konkurencyjny (kompetycyjny) - niekonkurencyjny (niekompetycyjny) - chemiczny

Synergizm korzystny-przykłady: Leki przeciwbólowe: np. - paracetamol z kodeiną - kwas acetylosalicylowy z kofeiną - paracetamol z tramadolem Leki hipotensyjne Leki przeciwcukrzycowe Łączenie leków o różnych mechanizmach działania !!!

Synergizm niekorzystny-przyklady: Połączenie dwóch leków z grupy NLPZ lub NLPZ i glikokortykosteroidów → wzrost ryzyka powikłań ze strony przewodu pokarmowego!!! Skojarzone stosowanie leków przeciwpłytkowych i doustnych antykoagulantów → wzrost ryzyka powikłań krwotocznych Skojarzone stosowanie propranolol i werapamil → Podobny wpływ na częstotliwość akcji serca, upośledzenie przewodzenia w mięśniu sercowym i działanie hipotensyjne → Zwiększenie ryzyka bradykardii, wystąpienia bloku przedsionkowo- komorowego oraz hipotensji → Zwiększenie częstości występowania zawrotów głowy oraz omdleń

Antagonizm Efekt działania jednocześnie stosowanych leków jest słabszy niż każdego z nich z osobna w odniesieniu do konkretnego efektu farmakologicznego

Antagonizm – przykłady: Osłabienie przez NLPZ efektu hipotensyjnego: - inhibitorów konwertazy angiotensysny - diuretyków - β – adrenolityków Odtrutki: heparyna- siarczan protaminy morfina – nalokson …

Interakcje – pozostałe przykłady nasilenie oto- i nefrotoksyczności aminoglikozydów przez diuretyki pętlowe nasilenie zwiotczenia mięśni po lekach zwiotczających przez aminogikozydy nasilenie toksyczności digoksyny przez leki sprzyjające hiperkalcemii i hipokaliemii wzrost ryzyka hiperkaliemii przy skojarzeniu inhibitorów konwertazy, sartanów i diuretyków oszczędzających potas

Monitorowanie terapii w praktyce lekarskiej

Terapia monitorowana wielokrotne pomiary skutków farmakologicznych wdrożonego leczenia cel: optymalizacja skuteczności i bezpieczeństwa leczenia

Metody monitorowania farmakoterapii Wywiad Ocena objawów klinicznych Badania dodatkowe - laboratoryjne (np.glikemia, INR, APTT, morfologia krwi, ALAT, ASPAT, CK, kreatynina) - obrazowe Terapeutyczne monitorowanie leków (TDM-terapeutic drug monitoring)

Pytanie: Pacjentce 60 letniej zdiagnozowano nadczynność tarczycy i włączono preparat tiamazolu. Czy terapia tyreostatykiem wymaga monitorowania?

Terapeutyczne monitorowanie leków (TDM) umożliwia: wykrycie niedodawkowania (tzw. „terapia pozorna”) wykrycie przedawkowania, często zanim wystąpią objawy kliniczne w zatruciach wykrycie niesubordynacji chorego tj niezgodnego z zaleceniami lekarza zażywania leku (zjawisko non-compliance) ocena parametrów kinetyki leków w różnych stanach patologicznych (niewydolność wątroby lub nerek), dostosowanie dawki do określonej sytuacji klinicznej bezpieczeństwo stosowania potencjalnie toksycznych dawek leków w profilaktyce i leczeniu uzależnień

Co charakteryzuje leki dla których stosuje się TDM? korelacja między stężeniem leku we krwi i w obrębie receptora farmakologicznego wąski wskaźnik terapeutycznym (niewielka rozpiętość między stężeniem terapeutycznym i toksycznym) silne działanie biologiczne, ale efekt kliniczny tego działania jest trudny do jednolitej interpretacji niebezpieczne działania toksyczne skłonność do interakcji z innymi lekami znaczne różnice osobnicze w zakresie farmakokinetyki istotne zmiany podstawowych parametrów kinetycznych w chorobach układu krążenia, nerek i wątroby farmakokinetyką nieliniowa (niewielkie zwiększenie dawki leku powoduje nieproporcjonalny wzrost jego stężenia we krwi)

Przykłady leków: glikozydy naparstnicy (digoksyna) aminoglikozydy (amikacyna, gentamycyna) wankomycyna leki przeciwpadaczkowe(fenytoina, karbamazepina, kwas walproinowy) metyloksantyny (teofilina) leki przeciwdepresyjne (sole litu) leki antyarytmiczne (chinidyna, lidokaina, propafenon) leki przeciwbólowe i NLPZ (paracetamol, ASA) leki immunosupresyjne (cyklosporyna) leki przeciwnowotworowe (metotreksat)

Terapeutyczne monitorowanie leków - zasady Nie rutynowo!!! ocena w stanie stacjonarnym niezbędne uwzględnienie: - interakcji pomiędzy lekami - stanu zdrowia chorego - wyników innych badań oznaczanie stężenia przed następna dawką (rano) wyjątek: - zatrucia - ciężki stan chorego znane są stężenia terapeutyczne i toksyczne dla danej metody oznaczenia stężenia leku w warunkach określonego laboratorium