GERMANIZACJA KRZYSZTOF MALESZAK PAWEŁ STELMACH KL. VII

Przymusowa germanizacja na ziemiach polskich – polegała na narzucaniu rdzennym mieszkańcom ziem polskich języka niemieckiego oraz kultury I sztuki niemieckiej wbrew ich woli. Prowadzona była szczególnie w okresie rozbiorów polski przez królestwo Prus. Szczególnym zwolennikiem germanizacji ziem polskich w ramach kulturkampfu był Otto von Bismarck. Germanizacja- proces wynaradawiania, poprzez nakłanianie lub zmuszanie ludności rdzennej do przyswojenia kultury, zwyczajów i języka niemieckiego. Po upadku powstania styczniowego nastąpiły masowe aresztowania Polaków. Germanizacja przyśpieszyła po zjednoczeniu Niemiec. Zlikwidowano całkowicie język polski w administracji w sądownictwie i szkołach oraz zakazano odprawiania mszy w języku polskim. Każdy ksiądz, który nie zgodził się prowadzić mszy w języku niemieckim był usuwany z urzędu, a polskie kościoły były zamykane. Nazwy polskich miejscowości zastąpiono nazwami niemieckimi. Urzędników polskich zastąpiono urzędnikami niemieckimi. Usunięto język niemiecki ze szkół. Wobec dzieci, które używały języka polskiego w szkole stosowane były kary cielesne, a rodzice byli szykanowani. W 1886 roku rząd niemiecki utworzył Komisję kolonizacyjną, której zadaniem był wykup ziemi od Polaków mieszkających w Wielkopolsce i Pomorzu Gdańskim. W zamian na tych ziemiach osiedlano niemieckich chłopów sprowadzonych z głębi Rzeszy. W 1894r. Utworzono tzw. Związek Marchii Wschodnich, przez Polaków zwaną Hekatą. Była to organizacja zrzeszająca niemieckich nacjonalistów prowadząca ostrą kampanię polską. Otto von Bismarck

Cały proces germanizacji ziem polskich był powolny i odbywał się przez stulecia pod różnymi postaciami, a powstawanie niemieckiej mniejszości narodowej na zachodnich ziemiach polskich było jego bezpośrednią konsekwencją, świadomie podejmowaną przez władze pruskie. Nowożytna niemiecka świadoma polityka germanizacyjna ludności polskiej rozpoczęła się jeszcze (pomijając procesy germanizacji w średniowieczu) na długo przed rozbiorami państwa polskiego, a dokładnie od zajęcia w 1740 roku przez króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego niemal całości obszaru ziem Górnego Śląska. W momencie wkraczania wojsk pruskich na te tereny przeważała na nich znacząco ludność polsko języczna, świadczą o tym chociażby zapiski urzędników pruskich, którzy notowali panujące ówcześnie na tym obszarze warunki językowo-obyczajowe. Już w 1744 roku zaprowadzono na terenie Śląska zakaz stosowania języka polskiego w sądownictwie. W 1754 roku wprowadzono zakaz zatrudniania w szkołach nauczycieli bez znajomości języka niemieckiego, a w 1763r. powszechny obowiązek nauczania tego języka we wszystkich szkołach podstawowych, rok później zwolniono wszystkich nauczycieli, którzy nie rozumieli mowy niemieckiej. Ważną rolę w germanizacji Górnego Śląska odegrała także akcja osadnicza, tak zwana kolonizacja fryderycjańska. W samym tylko roku 1763 osiedlono na Górnym Śląsku 61 tysięcy, zaś przez następne 40 lat około Niemców. Fryderyk II Wielki

Germanizacja w zaborze pruskim przechodziła różne fazy. Po okresie liberalnego kursu wobec ludności polskiej (1815–1830) nastąpiło zaostrzenie germanizacji w Wielkim Księstwie Poznańskim przez Edwarda Flottwella (1830–1840). W latach 1841– 1849 proces ten uległ zahamowaniu, by znów wystąpić w okresie rządów reakcji (1850–1870). Wśród aktów prawnych obowiązujących na terenie całego państwa pruskiego charakter germanizacyjny miało rozporządzenie z 1819 roku, które stanowiło, że „we wszystkich bez wyjątku szkołach obcojęzycznych musi się udzielać uczniom pełnej nauki w języku niemieckim i nie wolno zabronić żadnemu nauczycielowi ani uczniowi posługiwania się tym językiem w obrębie szkoły”. Edward Flottwell

Objęcie stanowiska kanclerza Rzeszy przez Ottona von Bismarcka spowodowało kolejne zaostrzenie polityki germanizacyjnej na polskich ziemiach. Skierowana ona była przeciw polskiemu szkolnictwu i Kościołowi (tzw. Kulturkampf, czyli walka o czystość kultury niemieckiej, rozpoczęta w 1871 roku). W latach 1872–1874 prawie całkowicie wyrugowano język polski ze szkół. Nauczycieli Polaków usuwano, a na ich miejsce zatrudniano Niemców. W 1876 roku wycofano ostatecznie język polski z sądownictwa i urzędów na całym obszarze ziem zaboru pruskiego. Walka przeciw Kościołowi miała za zadanie osłabienie jego wpływu na społeczeństwo. Arcybiskup Mieczysław Ledóchowski starał się nie dopuścić do pogorszenia stosunków z władzami niemieckimi. Na skutek prześladowań duchowieństwa doszło jednak do konfliktu. Ledóchowskiego uwięziono (1874), ponieważ sprzeciwił się ustawie z 1873 roku uzależniającej Kościół od państwa. W 1885 roku rozpoczęto tzw. rugi pruskie, zarządzenia polecające opuszczenie wschodnich prowincji państwa wszystkim Polakom, nie posiadającym obywatelstwa niemieckiego. Dotknęły ogólnie około 26 tys. osób, przede wszystkim robotników i rzemieślników, w tym około 8 tysięcy z Górnego Śląska

Po dymisji Bismarcka nastąpiło przejściowe złagodzenie polityki antypolskiej (tzw. era Capriviego, 1890–1894). Germanizacja wzmogła się znów po 1894, przybrała postać tzw. hakatyzmu i trwała do I wojny światowej. Od 1885 miały miejsce rugi pruskie – przymusowe wysiedlenie z Wielkopolski 26 tys. Polaków niemających pruskiego obywatelstwa. Władze niemieckie stopniowo starały się wypierać język polski z życia publicznego, w tym ze szkół. W 1887 władze pruskie usunęły język polski jako osobny przedmiot, ale gdy nakazano również naukę religii po niemiecku w szkole we Wrześni w 1901, 118 uczniów się zbuntowało. Wybuchł strajk dzieci wrzesińskich. Szkoła i dzieci we Wrześni.

W 1904 weszła w życie, wymierzona w Polaków, ustawa budowlana o osadnictwie (bez zgody władz niemieckich nie wolno było budować stałych budynków – zgody takiej odmawiano Polakom m.in. Michałowi Drzymale). Drzymała zamieszkał w wozie, który codziennie przestawiał w inne miejsce. W 1908 niemiecki parlament przegłosował ustawę (tzw. ustawa kagańcowa), która w pkt. 12 zakazywała używania na spotkaniach języka polskiego w miejscowościach, w których znajdowało się mniej niż 60% Polaków. Wóz Drzymały

W 1908 parlament niemiecki przegłosował „ustawę wywłaszczeniową” o przymusowym wykupie ziemi od Polaków (nie weszła jednak w życie wskutek protestów opinii międzynarodowej). Proces germanizacji odcisnął także piętno na polskich nazwiskach. W samym tylko Gdańsku w okresie od 1874 do 1944 roku urzędowo zmieniono nazwisk polskich. Praktyka ta polegała m.in. na wyrażaniu nazwisk polskich za pomocą niemieckich odpowiedników (tłumaczenie), zapisywaniu fonetyki polskiej zgodnie z zasadami pisowni niemieckiej oraz zmianie elementu nazwiska, np. przyrostka. Dlatego nie każde obco brzmiące nazwisko jest jednoznacznym dowodem, że dana rodzina ma cudzoziemskie korzenie.

WIELKIE KSIĘSTWO POZNAŃSKIE Liczny udział Polaków z zaboru pruskiego w powstaniu listopadowym pokazał władzom pruskim, że nie uda się z nich uczynić „ Prusaków mówiących po polsku” 1. Likwidacja urzędu namiestnika – wprowadzenie naczelnego prezesa 2. Powierzenie funkcji prezesa Eduardowi Flottwellowi – „Noc flottwellowska” więzienie uczestników i wspierających powstanie grzywny i konfiskaty majątków germanizacja urzędów, szkół, sądów germanizacja rekrutów z wykorzystaniem poboru do wojska ( 3 lata) kasata polskich zakonów katolickich akcja osiedlania Niemców przekształcanie systemu prawnego i administracyjnego na wzór pruski 3. Odwilż poflottwellowska nowy król Fryderyk Wilhelm IV odwołanie Flottwella legalna działalność polityczna złagodzenie cenzury język polski w szkołach, sądach i urzędach

Mimo licznych prób wynaradawiania od średniowiecza aż do końca drugiej wojny światowej zaborcom nie udało się zniszczyć kultury, języka i jedności narodowej dzięki współpracy wielu pokoleń Polaków w różnym wieku.

PRACA ORGANICZNA W WIELKIM KSIĘSTWIE POZNAŃSKIM Praca organiczna – legalne przedsięwzięcia gospodarcze, naukowe i kulturalne Gustaw Potworowski – 1835 – tzw. Kasyno w Gostyniu – rozwój oświaty, nowe idee gospodarcze Dezydery Chłapowski – propagowanie nowoczesnego rolnictwa (na bazie studiów agrotechnicznych w Anglii) wprowadzanie płodozmianu hodowla wyspecjalizowanych gatunków zwierząt upowszechnianie wiedzy wśród okolicznych ziemian Dezydery Chłapowski Budynek poznańskiego Bazaru

PRACA ORGANICZNA- OBRONA PRZED GERMANIZACJĄ Karol Marcinkowski – „lekarz ubogich” – twórca „Bazaru” 1841 – restauracje, hotel, kasyno, siedziby polskich firm handlowych miejsce dyskusji o sprawach narodowych, gospodarczych i społecznych Hipolit Cegielski zwolniony z posady nauczyciela w 1846 – za działalność patriotyczną założyciel fabryki narzędzi rolniczych Konstanty Żupański – kolekcja Działyńskich Maksymilian Jackowski – Centralne Towarzystwo Gospodarcze – Kółka rolnicze Ksiądz Piotr Wawrzyniak – Związek Spółek Zarobkowych Mieczysław Łyskowski – Towarzystwo Pożyczkowe w Poznaniu Krzysztof Mrongowiusz – obrona języka polskiego na Mazurach Gustaw Gizewiusz – pastor z Ostródy walka przeciwko niemczeniu szkół wydanie pierwszego polskiego pisma na Mazurach „Przyjaciel Ludu Łecki” Wojciech Kętrzyński – obrona polskości na Mazurach Józef Lompa – obrona polskości na Śląsku Karol Marcinkowski Hipolit Cegielski

ZABÓR AUSTRIACKI – GALICJA – POZBAWIONA AUTONOMII PO Kontynuacja germanizacji gubernatorzy i starostowie pochodzenia niemieckiego i czeskiego sejm stanowy ograniczony do funkcji doradczych ostra cenzura, a życie publiczne kontrolowane przez policję kary dla uczestników ruchów konspiracyjnych 2. Zacofanie gospodarcze i społeczne poddaństwo chłopów skonfliktowanie szlachty i chłopstwa

RZECZPOSPOLITA KRAKOWSKA ograniczanie kompetencji polskich organów autonomicznych – Senatu i Izby Reprezentantów konwencja w Minchengratz 1833 – współpraca państw zaborczych w zwalczaniu polskich działań narodowych wprowadzenie wojsk zaborczych do Krakowa

Dziękujemy za uwagę.