Ukryty Internet dr Natalia Pamuła-Cieślak Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytet Mikołaja Kopernika Walne Zgromadzenie Federacji Bibliotek Kościelnych Toruń, 6 września 2017 r.

Spis treści 1. Ujęcie definicyjne; 2. Wstępnie o typologii zasobów; 3. Zmienność zjawiska; 4. Zasoby – problematyka baz danych, limitowania indeksowania i zasobów „niewidocznych”; 5. Mobilny i społecznościowy Ukryty Internet; 6. Czynniki kognitywne; 7. Akademicki Ukryty Internet; 8. Bibliotekarze wobec Ukrytego Internetu.

Ukryty Internet definicyjnie Zasoby udostępnione online lecz nieindeksowane (lub nieuwidocznione) przez wyszukiwarki internetowe ogólnego przeznaczenia. Dlaczego zasoby a nie zasoby informacyjne? Terminologia polska i anglojęzyczna. Dlaczego i dla kogo ważna jest terminologia? Deep Web versus Dark Web. Cechą charakterystyczną Ukrytego Internetu jest zmienność.

Ukryty Internet czyli czubek góry lodowej Źródło: http://coneyislanddreams.files.wordpress.com/2011/03/open-deep-web.jpg

I jeszcze jedna góra lodowa – typologia zasobów Źródło: Deep Web Technologies, https://www.deepwebtech.com/deepweb-not-darkweb/

Ukryty Internet jako zjawisko zmienne Zmienny jest świat sieci – danych, informacji i zasobów przybywa, niektóre są usuwane, archiwizowane, zmieniają lokalizację w przestrzeni sieciowej; Zmienne formaty; Zmienne technologie zapisu, udostępniania, przechowywania i archiwizacji. Nieindeksowane staje się indeksowane; Powstają nowe przestrzenie ukrytości, głębokości, „niewidzialności”.

Zasoby Bazy danych: Problem architektury baz danych; Brak indeksów w postaci unikalnych odnośników do rekordów; Komercyjny lub elitarny charakter; Typ zasobów i brak metadanych.

Zasoby Zasoby, których nie ma w indeksach wyszukiwarek ze względu na limitowanie indeksowania: parametr głębokości indeksowania; Złota rada dla webmasterów: zasoby istotne umieszczaj maksymalnie do trzeciego poziomu głębokości strony. limit indeksowania ilości danych z pojedynczej witryny; czynnik uznaniowy.

Zasoby Zasoby indeksowane w wyszukiwarce, ale niedostatecznie uwidocznione. Czynniki związane z tworzeniem, architekturą i wykorzystaniem listy odpowiedzi (SERP – Search Engine Ranking Page): pozycjonowanie; linearny, stronicowany ranking; zachowania informacyjne użytkowników; ranking szyty na miarę użytkownika (zjawisko bańki filtrującej) i urządzenia, z którego korzysta.

Linearny ranking i jego wykorzystanie Zrut ekranu z konferencji technologicznej Google online. Źródło: Escape Your Search Engine’s Filter Bubble by Duck Duck Go. Wersja archiwalna strony : http://web.archive.org/web/20160710062529/http://dontbubble.us

Rzeczywistość świata realnego i wirtualnego Źródło: Pariser Eli, Beware online “filter bubbles”, https://www.youtube.com/watch?v=B8ofWFx525s

Zaufanie do informacji w Sieci – wybrane aspekty Źródło: Pariser Eli, Beware online “filter bubbles”, https://www.youtube.com/watch?v=B8ofWFx525s

Rzeczywistość bańki filtrującej w praktyce wyszukiwawczej Źródło: Escape Your Search Engine’s Filter Bubble by Duck Duck Go. Wersja archiwalna strony : http://web.archive.org/web/20160710062529/http://dontbubble.us

Rzeczywistość bańki filtrującej w praktyce wyszukiwawczej Źródło: Escape Your Search Engine’s Filter Bubble by Duck Duck Go. Wersja archiwalna strony : http://web.archive.org/web/20160710062529/http://dontbubble.us

Ukryty Internet w środowisku mobilnym Zmiany w modelu dostępowym do sieci: nie tylko smarfony i tablety – co z danymi z IoT (Internet of Things – Internet Rzeczy); Użytkownicy: od zanurzenia po wykluczenie: 24 h; zadaniowość; alerty - nowy sposób pozyskiwania informacji; wykluczenie mobilne nie musi oznaczać wykluczenia cyfrowego; czy UI obu typów użytkowników się różni? Problem indeksowania zasobów dostępnych poprzez aplikacje; Inny indeks, inny SERP; Społeczności. Odsyłanie do treści. Źródło: opracowanie własne.

Wyszukiwanie aplikacji jako źródła informacji Metadane aplikacji - jak opisać aplikację, aby odszukać informacje i dane? Źródło: opracowanie własne

Mobilność a czynnik społecznościowy Czy media społecznościowe to sieć w sieci? Wpływ ekosystemów społecznościowych na wyszukiwanie. Rozproszenie czy koncentracja treści i odbiorców? Dlaczego to istotne? Wyszukiwanie dedykowane versus dążenie do powszechnego indeksowania i wyszukiwania treści.

Kognitywny Ukryty Internet Cognitive invisiblity (N. Ford, Y. Mansourian, 2006). Cognitive Invisible Web (J. Devine, F. Egger-Sider, 2014). Przywiązanie do jednej marki wyszukiwawczej; Dużo rezultatów by wykorzystać niewiele; Wyszukiwanie ma być proste i szybkie; Brak motywacji by sięgać po wiele skoro ma się wystarczająco. Problemem nie jest samo istnienie zasobów Ukrytego Internetu, lecz jest nim niewiedza użytkowników o kanałach dystrybucji informacji w Internecie, metodach docierania do nich i narzędziach ułatwiających ich wyszukiwanie. Przebieg wyszukiwania nie zależy wyłącznie od umiejętności wyszukiwawczych, ale także od poziomu wiedzy ogólnej, znajomości tematu wyszukiwania, a nawet światopoglądu (bańka filtrująca, narzędzia wykorzystujące semantykę).

Co jest istotne – Akademicki Ukryty Internet Część sieci WWW zawierająca wszystkie bazy danych i zbiory stosowne dla środowiska akademickiego, lecz nie wyszukiwane przez niewyspecjalizowane wyszukiwarki internetowe (D. Lewandowski, P. Mayr, 2006). niezwykle trudne jest określenie, która część Internetu o charakterze akademickim jest ukryta, a która powierzchniowa; należy upowszechniać wszelkiego rodzaju informację akademicką, nie próbując rozdzielać jej na zasoby powierzchniowe i ukryte.; zasoby te są istotne nie tylko dla środowiska akademickiego. Niezależnie od tego, w jak wielu źródłach danych udostępnione są metadane i pełen zasób – może on nie być dobrze „widzialny” w wyszukiwarkach ogólnych i wyspecjalizowanych. Nowe narzędzia, nowe technologie (np. Google Scholar versus Microsoft Academic Search).

Ukryty Internet a bibliotekarze Ukryty Internet nie jest zjawiskiem przyjaznym użytkownikowi: wiele rozproszonych zasobów; wiele różnych narzędzi, których należy użyć; wiele kroków by zdobyć informację, dane, obiekty. Rozwiązanie – zwrócić się do specjalisty.

Dziękuję za uwagę. Natalia Pamuła-Cieślak Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK ul. W. Bojarskiego 1, Toruń napa@umk.pl