Baron-Cohen o mózgu żeńskim i męskim Renata Ziemińska

Literatura Simon Baron-Cohen, The Essential Difference. Men, women and the extreme male brain, London: Penguin Books 2004. Baron-Cohen S, Knickmeyer RC, Belmonte MK. (2005) Sex differences in the brain: implications for explaining autism. Science 310: 819-823 Anne Fausto-Sterling, Myths of Gender. Biological Theories about Women and Men, New York: Basic Books, 1992. Cordelia Fine, The Real Science Behind Sex Differences. Delusions of Gender. London: Icon Books 2010. Daphna Joel, Zohar Berman, Ido Tavor, Nadav Wexler, Olga Gaber, Yaniv Stein, Nisan Shefi, Jared Pools, Sebastian Urchs, Daniel S. Margulies, Franziskus Liem, Jurgen Hanggi, Lutz Jancke and Yaniv Assaf, Sex beyond the genitalia: The human brain mosaic, PNAS 2015.

Mózg uzdolniony do empatii Mózg kobiecy jest uformowany w sposób potrzebny do empatii, a mózg męski do rozumienia i budowania systemów (2004, s.1). Kobiety spontanicznie i w większym stopniu niż mężczyźni posługują się empatią. Mowa jest tutaj o przeciętnej kobiecie w porównaniu do przeciętnego mężczyzny, a nie o wszystkich kobietach i wszystkich mężczyznach. Empatia jest zdolnością jak zdolności muzyczne i cechą jak wysokość (2004, s.2). Mózg typu E to mózg uzdolniony do empatii.

Mózg uzdolniony do systematyzowania Systematyzowanie to skłonność do analizowania i konstruowania systemu. Systematyk intuicyjnie odkrywa, jak rzeczy działają, odkrywa reguły rządzące zachowaniem systemu i jest w stanie skonstruować nowy system. Przeciętnie mężczyźni spontanicznie systematyzują w większym stopniu niż kobiety i w tym sensie mają mózg typu S. Mowa jest o przeciętym mężczyźnie, a nie o wszystkich, są też wyjątki. Mózg typu S to mózg uzdolniony do systematyzowania.

Empatia i systematyzowanie Empatia jest zdolnością do przewidywania i odpowiadania na zachowanie podmiotów (ludzkich i innych gatunków żywych) poprzez wywnioskowanie ich stanów umysłu i odpowiedzi odpowiednią emocją (2005, s.819). Empatia zakłada, że umiem rozpoznać, że mam do czynienia nie z przedmiotem, ale z podmiotem, który ma uczucia i te uczucia mnie poruszają. Systematyzowanie to zdolność przewidywania i odpowiadania na zachowania nie podmiotowych systemów poprzez analizowanie relacji wkład-działanie-wynik i wywnioskowanie reguł rządzących takimi systemami. Przeciętnie kobiety maja silniejszą empatię, a mężczyźni większą zdolność systematyzowania (819).

Doreen Kimura – ocena jej wyników „Kimura jest dobrym przykładem tradycyjnego badacza” (2004, s.6), który twierdzi, że język to domena kobiet, wyobraźnia przestrzenna to domena mężczyzn. Zdolności te stanowią ważną różnicę pomiędzy płciami, ale Kimura zlekceważyła zdolność do empatii i zdolność systematyzowania (s.6). Zdolności językowe mogą być skutkiem większej zdolności do empatii, a zdolności przestrzenne skutkiem większej zdolności do systematzowania.

Niuanse Każdy ma zdolność i do empatii i do systematyzowania. Chodzi o to, ile jest tych zdolności. Wśród ludzi można wyróżnić tych, u których zdolność do empatii jest bardziej rozwinięta niż zdolność systematyzowania. E>S. Osoby takie mają kobiecy mózg typu E, niezależnie od swojej płci (2004, s. 6). Podobnie, można zdefiniować ludzi o bardziej rozwiniętej zdolności do systematyzowania, z mózgiem typu S. Są też ludzie, u których S=E, mózg typu B czyli mózg zbalansowany. Stereotypy redukują ludzi do średniej, nauka rozumie, co to jest średnia (2004, s.9).

Empatia Empatia to spontaniczne i naturalne nakierowanie na myśli i uczucia innej osoby. To nie jest tylko reagowanie na niewiele emocji u innych, takich jak smutek czy ból. To jest zdolność odczytywania emocjonalnej atmosfery między ludźmi, umiejętność łatwego postawienia się w sytuacji tej osoby, wrażliwego negocjowania interakcji, tak aby jej nie zranić, nie obrazić, troszczenie się o jej uczucia. Dobry empatysta odróżnia odcienie uczuć, np. 50 odcieni hostility (contempt, cruelty, condescension, superciliousness), 412 osobnych emocji, por. s.24.

Empatia 2 Empatia nie pozwala ci zrobić czegoś, co zrani uczucia kogoś drugiego, powoduje, że raczej ugryziesz się w język niż powiesz coś, co urazi go, spowoduje, że poczuje się zraniony lub odrzucony. Empatia powstrzymuje przed zadawaniem bólu osobie lub zwierzęciu, s.25. Empatia umożliwia komunikację. Empatia jest klejem relacji społecznych. Empatia buduje moralne zasady i prowadzi do przepisów prawa.

Przykład braku empatii Konrad Lorenz, naukowiec i doskonały logik, noblista, doskonały obserwator i mistrz pomiaru zachowań zwierząt, odkrywca imprintu u ptaków, założyciel etologii jako nauki o zachowaniu zwierząt. „był niezdolny zobaczyć, że polityczna ideologia czystki etnicznej w Niemczech w latach 1940-tych, kiedy pracował i jego własne poglądy eugeniczne, były okrutne i niebezpieczne” (2004, s.27).

Komponenty empatii Komponent kognitywny – rozumienie cudzych uczuć i zdolność przejęcia ich perspektywy (theory of mind lub mindreading) Komponent afektywny – emocjonalna odpowiedź na cudze emocje Komponent poznawczy polega na odsunięciu na bok swojej perspektywy poznawczej, przypisaniu drugiemu stanu mentalnego, wywnioskowaniu treści tego stanu, a to pozwala przewidzieć zachowanie tej osoby. M-Reprezentacja to reprezentacja tego cudzego stanu mentalnego. Komponent afektywny, odpowiedź emocjonalna na ból to współczucie, pragnienie ulżenia w cierpieniu. Nie muszą za tym iść czyny.

Przykład odpowiedzi emocjonalnej Widok osoby bezdomnej w zimie wywołuje pragnienie pomocy, nawet jeśli nie dajesz jej swoich rękawic. Czujesz złość na system społeczny, strach, że ta osoba jest w niebezpieczeństwie, winę z powodu nieumiejętności udzielenia pomocy. Te uczucia są oparte na empatii. Natomiast odczuwanie przyjemności lub nienawiści do bezdomnej osoby, nie jest oparte na empatii, ponieważ te emocje nie pasują do emocji tej osoby.

Obserwacje zwierząt U małpowatych samce więcej walczą dla zabawy niż samice. Podobnie chłopcy. Można to interpretować męskością polegająca na mniejszej empatii, zmniejszonej wrażliwości dla drugich, skłonności do wykazania siły i statusu społecznego, a nie ostrożnego dreptania wokół uczuć innych ludzi. Samce szczurów łatwiej (szybciej i przy mniejszej ilości błędów) niż samice znajdują drogę w labiryncie. Labirynt jest testem na zdolności przestrzenne, ale jest także systemem. Zarówno badanie szczurów jak i ludzi wykazało, że samce dominują przy geometrycznych wskazówkach, a samice polegają na punktach orientacyjnych w otoczeniu. Samicom, którym wstrzyknięto testosteron przy urodzeniu, szybciej znajdowały drogę w labiryncie, niż inne samice. Wykastrowane samce polegały na punktach orientacyjnych (2004, s.102).

Empatia zależy od hormonów Ciężarnym samicom rezusa wstrzyknięto testosteron. Córki tych samic były genetycznie samicami XX, ale genitalnie samcami. Przejawiały też męskie formy zabawy w formie walki, co można uznać za przejaw niskiej empatii. Osobom transpłciowym m/k podawano estrogeny w efekcie czego były mnie agresywne fizycznie, a rozwijały agresję zaoczną, typową dla kobiet. Osoby transpłciowe typu k/m po kuracji androgenowej lepiej rozwiązywały testy na wyobraźnię przestrzenną s.105. Dziewczynki z CAH mają zwiększone zdolności systematyzowania w porównaniu do ich sióstr. S.104.

Prawa półkula i systematyzowanie U męskich płodów z wyższym poziomem testosteronu prawa półkula rozwija się szybciej. Prawa półkula związana jest ze zdolnościami przestrzennymi, którym towarzyszy zdolność do systematyzowania. U samców szczurów prawa półkula ma grubszą korę (s.110).

Ciała migdałowate Para ciał o kształcie migdałów znajduje się z tyłu płata skroniowego w obszarze podkorowym jako części układu limbicznego. Ma znaczenie dla przypisywania ludziom emocji (także przypisywanie bodźcom znaczenia emocjonalnego). Ciała migdałowate staja się aktywne, kiedy ktoś odpowiada na emocjonalny wyraz twarzy, będąc w skanerze. Uszkodzenie tego obszaru skutkuje utratą zdolności do empatii u ludzi i zwierząt. Chłopcy patrzący w skanerze fMRI na fotografie przestraszonych twarzy mają inny wzorzec pobudzenia niż dziewczeta. (2004, 111)

Eksperymenty na ciałach migdałowatych Wstrzyknięcie testosteronu do ciała migdałowatego samicy szczura zaraz po urodzeniu, jej zabawy przypominają samców. Samiec szczura ma większy region ciała migdałowatego (MePD posterodorsal nucleus of the medial amugdala). Po wykastrowaniu dorosłego samca szczura w ciągu 4 tygodni MePD kurczy się do rozmiarów jaki ma u samicy. Wstrzykniecie samicy szczura testosteronu powoduje powiększenie się MePD do rozmiarów samczych. Uszkodzenie ciał migdałowaych u szczurów powodowało zaburzenia społeczne.

Kora przedczołowa Dwie części kory przedczołowej ważne dla empatii to orbito- i medial- frontal (często po lewej stronie). Obszary te stają się aktywne, kiedy osoby w skanerze wyobrażają sobie, co inni myślą lub zamierzają. Uszkodzenie tego obszaru skutkują niezdolnością do takich wyobrażeń (2004, 112)

Kora skroniowa Bruzda superior temporal sulcus (STS) znajdująca się w płatach skroniowych obu półkul, zawiera komórki, które reagują na sytuację, gdy osoba lub zwierzę patrzą na mnie. Kiedy ja patrzę w czyjeś oczy, próbując odkryć, czy są agresywne, przyjazne, flirtujące czy zainteresowane mną, aktywują się połączenia między STS i ciałami migdałowatymi (2004, 112). Aktywacja polega na zwiększonym przepływie krwi. Grafika komputerowa zaznacza to w formie „podświetlenia” danego obszaru.

Spoidło wielkie i inne Kobiety mają większą jego tylną część, zwaną splenium. Inne badania wskazują na spoidło przednie. Także mężczyźni homoseksualni mają większe spoidło wielkości typowej dla kobiet. Massa intermedia łącząca wzgórze jest u mężczyzn mniejsza lub nie ma jej wcale. Większy wymiar spoideł polega na większej ilości włókien nerwowych łączących obie półkule. Ma to pozytywny wpływ na szybki przesył informacji dobry dla komunikacji i empatii. Kobiety, które miały większe splenium w spoidle lepiej wykonywały zadania z fluencji słownej (2004, 113)

Samokontrola Samokontrola jest kluczowa dla empatii. W czasie empatii nie wyłączamy swoich uczuć, ponieważ są potrzebne do właściwej odpowiedzi na emocje drugiego, ale musimy własne cele na chwilę odstawić na bok, aby przyjrzeć się sytuacji drugiego. Badania wykazały, że chłopcy przed ukończeniem roku dłużej poszukiwali ukrytego przedmiotu niż dziewczynki, co tłumaczy się opóźnieniem rozwoju kory przedczołowej, odpowiedzialnej za planowanie sekwencji działania. Dziewczynki też szybciej uczą się korzystania z toalety. W zadaniu polegającym na jak najdłuższym utrzymaniu cukierka na języku lepsze były dziewczynki (2004, 113)

Więcej komórek nerwowych Większy męski mózg zawiera więcej neuronów i to może być powodem zwiększonej uwagi co do szczegółów i lepszego systematyzowania. Ceną za zwiększoną uwagę do szczegółów, jest wolniejsze uchwytywane całego obrazu. 114

Planum parietale w korze ciemieniowej Z tyłu płata ciemieniowego znajduje się planum parietale. To które jest po prawej stronie jest większe niż lewe, przy czym różnica ta jest większa u mężczyzn. U osób praworęcznych lewe planum parietale zaangażowane jest w czynności językowe i ruchy prawej ręki, a prawe planum parietale zaangażowane jest w zdolności przestrzenne. U osób leworęcznych jest odwrotnie. Czy wielkość planum parietale zależy od prenatalnego poziomu testosteronu? 114

Hipokamp Hipokamp u samców szczurów jest większy niż u samic. Zniszczenie hipokampu powoduje, że szczury trudniej znajdują drogę w labiryncie. To świadczy, że hipokamp ma znaczenie dla systematyzowania. Ptaki, które chowają pokarm i potrzebują dobrej pamięci przestrzennej, aby zapamiętać miejsce schowania, mają większy hipokamp niż inne ptaki. Im więcej prenatalnego testosteronu, tym większy hipokamp. U ludzi nie odkryto zależności wielkości hipokampa od płci.

Podwzgórze U samców szczurów fragment podwzgórza w obszarze przedwzrokowym (POA), jest większy niż u samic. Dlatego nazywany jest obszarem płciowo dymorficznym (SDN-POA). Im więcej samiec szczura miał prenatalnego testosteronu, tym większy ten obszar. Ludzkim odpowiednikiem jest INAH (interstitial nuclei of the anterior of the hypothalamus). INAH2 i INA3 są większe u mężczyzn niż u kobiet.114

Geny wpływają na wydzielanie hormonów Dziewczynki z syndromem Turnera mają zwykle chromosom X od matki, ale niekiedy od ojca i te mają lepsze zdolności społeczne. Tymczasem chłopcy mają zawsze chromosom X od matki. Co może przesądzać słabsze zdolności społeczne, s.115. Bliźnięta jednojajowe maja podobny poziom zdolności do empatii niż dwujajowe. Może to świadczyć o wrodzoności tej zdolności. Dzieci cierpiące na dyskalkulię mają normalną inteligencję, zdolności społeczne, a nie potrafią systematyzować z powodów genetycznych, są urodzone do nieliczenia, s.116.

Autyzm - ekstremalnie męski mózg Osoby ze spektrum autyzmu mają problemy z empatią, a jednocześnie dobre a nawet ponadprzeciętne systematyzowanie. Jak wykazują testy mają problemy z rozpoznawaniem emocji, nawiązywaniem relacji i wrażliwością społeczną. Inne testy wykazują dobrą uwagę do szczegółów, uchwytywanie relacji między figurami, obsesje wobec systemów zasad, np. rozkład pociągów, powtarzane zachowania, obszary wąskich zainteresowań.

Mózg autystyczny to mózg zmaskulinizowany Polaczenia długie słabe, a krótkie zwiększone. Empatia wymaga ogarnięcia rożnych informacji, tymczasem w mózgu autystycznym długie polaczenia przebiegają bardzo wolno. Te krótkie polaczenia są dobre dla systematyzowania, które wymaga skupienia na lokalnych informacjach. Spoidło wielkie jest zredukowane. Małe dzieci mają powiększoną głowę i większa ilość substancji białej, a także powiększone ciała migdałowate (2005, s. 821). Wraz z dojrzewaniem, to powiększenie znika, ciała migdałowate są nietypowo małe.