Wojny ze Szwecją Wojny z Turcją Powstanie Chmielnickiego Wojny z Rosją WOJNY XVII -wieczne Wojny ze Szwecją Wojny z Turcją Powstanie Chmielnickiego Wojny z Rosją

Wojny XVII-wieczne W wieku XVII Rzeczypospolita toczyła wojny z Turcją, Rosją i Szwecją Miało również miejsce powstanie Kozaków – poddanych Rzeczypospolitej Wojny przypadają na okres panowania władców: Zygmunt III WAZA – 1587 - 1632 Władysław IV WAZA – 1632 – 1648 Jan Kazimierz WAZA – 1648 - 1668 Michał Korybut Wiśniowiecki 1669 - 1673 Jan III Sobieski – 1674 - 1696

Wojny XVII - wieczne czas trwania wojen XVII - wiecznych 1600-1635 1655-1660 Szwecja 1609-1634 1654-1667 Rosja Turcja 1620-1621 1672-1676 1610 1620 1630 1640 1650 1660 1670 1680 1690 1700

I wojna ze Szwecją

I wojna ze Szwecją

I wojna ze Szwecją

II wojna ze Szwecją

II wojna ze Szwecją W momencie, gdy Szwedzi byli u szczytu powodzenia, stojący na czele klasztoru jasnogórskiego ojciec Augustyn Kordecki zdecydował się 7 listopada uznać władzę Karola Gustawa, szukając jednocześnie pomocy u Jana Kazimierza i polskich wojskowych. Kordecki otrzymał od Szwedów list żelazny, czyli tzw. „salwagwardię”, gwarantujący bezpieczeństwo twierdzy. Pomimo tego nie dowierzano Szwedom i cudowną ikonę oraz najcenniejsze precjoza wywieziono z klasztoru. Pomimo wcześniejszych obietnic Szwedzi zażądali wpuszczenia do twierdzy swego garnizonu (pretekstem miała być pacyfikacja pogranicza śląskiego), jednak paulini stanowczo odmówili. Niewpuszczenie Szwedów do klasztoru oznaczało początek oblężenia, trwającego od 18 listopada do nocy z 26 na 27 grudnia 1655 roku. 29 grudnia, na wieść o zwycięskiej obronie Jasnej Góry, zawiązała się konfederacja tyszowiecka przeciwko Szwedom.

Traktat w Radnot – zawarty w Radnot (w Siedmiogrodzie) 6 grudnia 1656 r. w czasie wojny polsko-szwedzkiej przez przedstawicieli Karola X Gustawa i Jerzego II Rakoczego. Traktat dotyczył sojuszu szwedzko-siedmiogrodzkiego i dodatkowo przewidywał rozbiór Rzeczypospolitej, w którym wziąć mieli udział: Karol X Gustaw Fryderyk Wilhelm Hohenzollern Jerzy II Rakoczy Bogusław Radziwiłł Bohdan Chmielnicki II wojna ze Szwecją TRAKTATY WELAWSKO-BYDGOSKIE Traktaty welawsko-bydgoskie – dwa traktaty z 1657 roku, których głównym postanowieniem było zerwanie zależności lennych pomiędzy Rzecząpospolitą a Prusami Książęcymi i uzyskanie suwerenności dynastii Hohenzollernów na tym terytorium. Polska utraciła wpływ na politykę Prus i oddała im w lenno ziemię lęborsko-bytowską.

II wojna ze Szwecją

I wojna z Turcją

I wojna z Turcją Przez wiele wieków Rzeczpospolita unikała poważniejszych konfliktów z Imperium Osmańskim, które w XVI w. wyrosło na mocarstwo i zaczęło zagrażać chrześcijańskiej Europie. Od kiedy Turcja zmusiła Hospodarstwo Mołdawskie by złożyło mu hołd, Rzeczpospolita i Turcja zaczęły mieć wspólną granicę. Początkowo utrzymywano przyjazne stosunki. Kryzys nastąpił na początku XVII wieku, kiedy to starły się interesy polskich magnatów mających majątki na południowo-wschodnich kresach Rzeczypospolitej z interesami Turcji w Mołdawii, a także w samej Turcji. Kozacy splądrowali między innymi Warnę, Kaffę, Trapezunt, Eupatorię, a nawet przedmieścia Stambułu. Turcy ograniczyli się do wysyłania skarg na Kozaków do króla. Oficjalnym powodem wojny była tzw. „I odsiecz Wiedeńska”, kiedy to Lisowczycy, najemni żołnierze, którzy po kampanii Moskiewskiej nie mieli zajęcia i łupili własnych rodaków, zostali wysłani do Siedmiogrodu.

I wojna z Turcją 1621 początek ofensywy tureckiej na ziemie polskie oblężenie Chocimia - Turkom nie udało się zdobyć twierdzy bronionej przez Jana Karola Chodkiewicza pod murami twierdzy w Chocimiu podpisano pokój obydwie strony zobowiązały się do powstrzymania wzajemnych najazdów (tatarskich na ziemie Rzeczypospolitej i kozackich na ziemie imperium osmańskiego) ustalono przebieg turecko-polskiej granicy wzdłuż Dniestru

II wojna z Turcją

II wojna z Turcją Turcy wykorzystując wewnętrzne problemy Polski zaatakowali w sile 80 tysięcy żołnierzy i po zdobyciu twierdzy w Kamieńcu Podolskim w dniu 27 sierpnia zajęli Podole, a następnie 20 września oblegli Lwów. Ówczesny król Polski Michał Korybut Wiśniowiecki nie mogąc zwołać armii, która mogłaby się przeciwstawić Turkom, oraz przestraszywszy się ich potęgi, oddał województwa podolskie, bracławskie i południową część prawobrzeżnego województwa kijowskiego i zgodził się płacić haracz w wysokości 22 000 talarów rocznie w zamian za pokój. Płacenie go miało ustanowić Polskę w równym rzędzie z lennikami tureckimi takimi jak Chanat Krymski czy Wołoszczyzna.

II wojna z Turcją

Odsiecz wiedeńska Imperium Osmańskie od chwili swojego powstania opierało się na podbojach. Na przestrzeni wieków kolejne państwa były najeżdżane i podbijane przez sułtanat turecki. W połowie XIV wieku Turcy podjęli planowy podbój Bałkanów opanowując Bizancjum, Bułgarię, Albanię i Serbię. W roku 1541 interweniowali na Węgrzech odbierając im stolicę i środkową część kraju. Jednocześnie Turcy zmusili do uznania swojej zwierzchności księstwa naddunajskie – Wołoszczyznę i Mołdawię. W 1672 roku uderzyli na Polskę osłabioną wojnami ze Szwecją, Rosją i Kozakami. Zdobyli wówczas Kamieniec Podolski i zajęli Podole. Turkom nie udało się jednak pokonać Habsburgów i opanować pozostałej części Węgier. W 1682 roku, w należącej do Austrii części Węgier (obecnej Słowacji), wybuchło powstanie antyhabsburskie. Turcy, zajmujący pozostałą część Węgier, starali się je wykorzystać. Zagrożony najazdem cesarz Leopold I zwrócił się do Polski z propozycją zawarcia zaczepno- obronnego przymierza przeciw Turcji.

Odsiecz wiedeńska Ostatecznie 1 kwietnia 1683 roku zawarto przymierze przeciwko Osmanom. Gwarantem traktatu został papież Innocenty XI. W traktacie ustalono: w obliczu zagrożenia któregokolwiek z miast (Kraków albo Wiedeń), druga strona pośpieszy na pomoc; na utrzymanie wojsk polskich cesarz i papież wyasygnują subsydia pieniężne. Kara Mustafa zamierzał zaskoczyć przeciwnika. Do ostatniej chwili nie było jasne, czy uderzenie zostanie skierowane przeciwko Polsce, czy Austrii. Do armii tureckiej dołączyli Tatarzy, którzy wcześniej obozowali pod Kamieńcem Podolskim, szachując Rzeczpospolitą. Wielki wezyr szybkim marszem ruszył w głąb Austrii.

Odsiecz wiedeńska Wiedeńska odsiecz, wyprawa wojenna króla Jana III Sobieskiego podjęta w 1683 w celu udzielenia pomocy wojskowej oblężonemu przez Turków Wiedniowi. Była ona konsekwencją sojuszu polsko-austriackiego skierowanego przeciwko Turcji, zawartego w kwietniu 1683 przez Jana III Sobieskiego i cesarza Leopolda I. Król polski wyruszył na czele 25-tysięcznej armii koronnej złożonej z jazdy, piechoty i artylerii. Po połączeniu z wojskami austriackimi i posiłkami z innych państw armia sojusznicza, która dotarła pod Wiedeń, liczyła 70 tys. żołnierzy. Dowództwo nad całością sił powierzono Janowi III Sobieskiemu, który przygotował plan uderzenia na obóz nieprzyjacielski. Turcy dysponowali ponad 100-tysięczną armią dowodzoną przez wielkiego wezyra Kara Mustafę. Decydująca bitwa rozegrała się 12 września 1683. Szczególną rolę w ataku na obóz turecki odegrała husaria, uderzająca ze wzgórza Kahlenberg. W bitwie wyróżniła się także polska artyleria.

I wojna z Rosją

I wojna z Rosją Dymitriady – nazwa interwencji zbrojnych części polskiej i litewskiej magnaterii w wewnętrzne sprawy Carstwa Rosyjskiego w czasie wielkiej smuty w latach 1604-1610, w celu osadzenia na tronie moskiewskim pretendentów podających się za syna Iwana Groźnego. Dymitriady były jedną z przyczyn wybuchu wojny polsko-rosyjskiej 1609-1618. W 1609 r. wybuchła wojna Rzeczypospolitej z Rosją. Na początku 1610 r. bojarowie, niezadowoleni z rządów cara Wasyla Szujskiego, ofiarowali koronę carską Władysławowi. Hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski zawarł w imieniu królewicza odpowiedni układ z bojarami i zaprzysiągł warunki elekcji pod Moskwą w dniu 27 sierpnia 1610 r. Koronacja Władysława na cara miała przypieczętować unię Rzeczypospolitej i Rosji. Jednak niechęć Zygmunta III wobec przyjęcia przez syna prawosławia – co było warunkiem bojarów rosyjskich do objęcia tronu cara Rosji – przekreśliła te plany, bowiem Zygmunt III zablokował objęcie tronu przez Władysława IV. Wojna polsko-rosyjska trwała jeszcze kilka lat.

I wojna z Rosją

Powstanie Chmielnickiego

Powstanie Chmielnickiego

II wojna z Rosją

II wojna z Rosją Ugoda perejasławska – umowa zawarta 18 stycznia 1654 w Perejasławiu pomiędzy Bohdanem Chmielnickim a pełnomocnikiem cara Rosji Aleksego I, na mocy której Ukraina została poddana władzy cara Rosji. Oryginał dokumentu zaginął i przynajmniej w części jego treść jest sporna. Ugoda perejasławska była podstawą dla Aleksego I do rozpoczęcia wojny przeciwko Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1654. Wynikało to z faktu, że jeden z punktów ugody przewidywał wprowadzenie garnizonu wojsk rosyjskich do Kijowa – a więc na terytorium Korony (co zostało bezzwłocznie przez Moskwę wykonane – stolicą hetmanatu był od roku 1654 Czehryń). Wojna Rosji z Rzecząpospolitą trwała z przerwami (rozejm w Niemieży, 1656) do zawarcia rozejmu w Andruszowie w roku 1667, a została ostatecznie zakończona traktatem pokojowym w 1686.

II wojna z Rosją W toczącej się od maja 1654 r. wojnie wojska rosyjskie, wspomagane przez Kozaków zaporoskich, osiągnęły znaczne sukcesy. Bohdan Chmielnicki, wspomagany przez Rosjan, zajął Lublin i dotarł aż do Puław. Sytuacja Rzeczypospolitej broniącej się od lipca 1655 r. przed najazdem szwedzkim była bardzo trudna. Sukcesy Szwedów, spowodowały, że car zahamował swoją ofensywę na Litwie jesienią 1655 r., nie przekraczając Niemna. Obawa przed całkowitym triumfem Szwedów, co spowodowałoby zagrożenie również dla interesów Rosji, skłoniła cara do podjęcia negocjacji. Przedłużające się rokowania, w trakcie których nie prowadzono regularnych działań wojennych między Polską a Moskwą, dały możliwość zwrócenia praktycznie całych sił militarnych Rzeczypospolitej przeciwko Szwedom i odniesienie na tym froncie znacznych sukcesów. Komisarze polscy zgodzili się na elekcję cara Aleksego jeszcze za życia Jana Kazimierza i koronację na króla po jego śmierci obie strony porozumiały się co do wspólnej walki ze Szwecją i Rosja nasiliła swoje działania przeciwko niej w Inflantach. Roszczenia terytorialne cara pozostały nierozstrzygnięte

II wojna z Rosją

Skutki terytorialne wojen Data zawarcia Nazwa Druga strona Ustalenia 1619 rozejm w Dywilinie Rosja ziemia smoleńska, siewierska, czernihowska pozostały przy Rzeczypospolitej; Władysław IV zrzekł się roszczeń do korony carskiej 1621 pokój chocimski Turcja Rzeczpospolita zrezygnowała ze zwierzchnictwa nad hospodarstwem mołdawskim, ustalono przebieg granicy polsko-tureckiej wzdłuż Dniestru 1629 rozejm w Starym Targu Szwecja opanowanie przez Szwedów portów pruskich (cła dla Szwecji); Gdańsk zobowiązany do płacenia podatku od ceł 1634 pokój w Polanowie potwierdzenie ustaleń rozejmu w Dywilinie 1635 rozejm w Sztumskiej Wsi wojska szwedzkie wycofały się z portów; zaprzestanie poboru ceł i podatków przez Szwedów; nabytki terytorialne Szwecji w Inflanach 1667 rozejm w Andruszowie Rosja otrzymała lewobrzeżną Ukrainę z Kijowem i Zaporoże; Rosja odzyskała ziemie utracone na mocy rozejmu w Dywilinie 1657 traktaty welawsko-bydgoskie Prusy Książęce całkowite uniezależnienie się Prus Książęcych od Polski 1660 pokój w Oliwie obie strony zachowują stan posiadanie; potwierdzenie zdobyczy szwedzkich w Inflanach 1672 traktat w Buczaczu Turcja uzyskała część Ukrainy i Podola; Polska miała płacić roczny haracz 1686 Pokój Grzymułtowskiego Potwierdzenie ustaleń rozejmu w Andruszowie 1699 pokój w Karłowicach Polska odzyskuje Kamieniec z Podolem oraz tereny utracone w województwach kijowskim i bracławskim

Skutki wojen XVII-wiecznych - poważne szkody materialne, których sprawcami były nie tylko obce wojska, ale i własne oddziały, - utrata silnej pozycji Rzeczpospolitej w Europie. - przeszło trzydziestoprocentowy ubytek ludności i zmniejszenie gęstości zaludnienia, w wyniku działań wojennych i epidemii, - migracje ludności do bezpieczniejszych obszarów, głównie do Prus Książęcych i na Śląsk, - zmniejszenie się terytorium Polski, z 990 000 km2 w 1634 roku, do 733 500 km2 w 1667 roku, - upadek rolnictwa, zniszczenie pól i upraw, powrót do mniej wydajnych, ale tańszych i łatwiejszych metod uprawiania, utrata domów i gospodarstw przez wielu chłopów,

Skutki wojen XVII-wiecznych - zniszczenie inwestycji rolnych, np. wałów przeciwpowodziowych na terenie Żuław nadwiślańskich, młynów wodnych, - osłabienie powiązań gospodarczych i komunikacyjnych z Gdańskiem, - spadek zapotrzebowania na polskie towary i zastój w handlu z innymi państwami, - obniżenie dochodów państwa, - kryzys monetarny po wojnach szwedzkich - wybicie niepełnowartościowych monet a sumę 20 milionów złotych wywołało powszechną dewaluację, - zaległości w wypłacaniu żołdu, brak funduszy na dofinansowanie wojska, spadek możliwości mobilizacyjnych, - zła sytuacja wewnętrzna w państwie polskim, - częste zrywanie sejmików ziemskich przy pomocy liberum veto, rozpowszechnienie korupcji,

Skutki wojen XVII-wiecznych - zwiększenie wpływów magnaterii, decentralizacja władzy, osłabienie systemu skarbowego, - zmiana mentalności Polaków, - zmniejszenie się tolerancji religijnej, spowodowane tym, że główni wrogowie Polski byli luteranami (Szwedzi), muzułmanami (Turcy) i wyznawcami prawosławia (Rosjanie), nasiliła się kontrreformacja, wzrósł poziom ksenofobii, - upadek szkolnictwa, wykształceni ludzie stawali się rzadkością, - procesy o czary, ateizm, herezje, idące w parze z ciemnotą i biedotą społeczeństwa, - straty w dziedzinie kultury, zniszczenie kościołów, pałaców, utrata dzieł sztuki, licznych zbiorów bibliotecznych, drogocennych mebli i wielu kosztowności.