Opracowała: NATALIA KONARSKA Kl. VI B TECHNIKI GRAFICZNE Opracowała: NATALIA KONARSKA Kl. VI B

Grafika — jeden z podstawowych obok malarstwa i rzeźby działów sztuk plastycznych. Obejmuje techniki pozwalające na powielanie rysunku na papierze lub tkaninie z uprzednio przygotowanej formy. Zależnie od funkcji rozróżniamy grafikę artystyczną zwaną też warsztatową oraz grafikę użytkową zwaną też stosowaną. Grafika artystyczna (warsztatowa) wyróżnia się skupieniem w rękach artysty całego procesu twórczego od projektu przez wykonanie matrycy do wykonania odbitek — rycin, które mają wartość oryginalnych dzieł sztuki. Ilość odbitek uzyskanych z jednej płyty zależy od techniki. Grafika użytkowa to dziedzina grafiki i drukarstwa artystycznego służąca celom użytkowym. Związana jest z rynkiem wydawniczym i reklamą. Grafika użytkowa obejmuje plakat, ilustracje, druki okolicznościowe, magazyny, gazety, znaczki pocztowe, banknoty, ekslibrisy i liternictwo.

Podział technik graficznych druk wypukły druk wklęsły druk płaski druk sitowy

Druk wypukły, wypukłodruk – jedna z podstawowych technik graficznych, w której odbitka powstaje poprzez odbicie farby nałożonej na częściach wypukłych matrycy. Jest to najstarsza technika graficzna.

DRUK WYPUKŁY

Niektóre z wybranych technik wypukłych, warsztatowych: Drzeworyt Technika graficzna należąca do druku wypukłego. Drzeworytem nazywa się również odbitkę uzyskaną tą techniką. W technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Pozostawione wypukłe miejsca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze.

Przykład drzeworytu Władysław Skoczylas „W murowanej piwnicy”1929r.

Linoryt Linoryt podobny jest do drzeworytu wzdłużnego (langowego) z tą różnicą, że rysunek zamiast w drewnie żłobi się w linoleum. Do opracowania matrycy używa się dłut, noży i innych narzędzi umożliwiających cięcie materiału. Odbitki wykonuje się na prasie ręcznej lub za pomocą kostki introligatorskiej.

Przykład linorytu

Gipsoryt Technika graficzna druku wypukłego, w której matryca wykonana jest z gipsu; także odbitka wykonana tą techniką. Płytę gipsową odlewa się na szklanej płycie. Ze względu na miękkość materiału opracowanie matrycy jest dosyć łatwe. Rysunek wycinany jest rylcem, dłutem, nożem, chwiejakiem i innymi narzędziami stosowanymi w grafice. Ze względu na znaczną kruchość płyty gipsowej odbitki wykonuje się bez użycia prasy.

Przykład gipsorytu

Metaloryt Technika graficzna druku wypukłego, w której forma drukowa wykonana jest z płyty metalowej.

Przykład metalorytu Albrecht Dürer

DRUK WKLĘSŁY

Druk wklęsły Druk wklęsły polega na tym, że miejsca drukujące są położone poniżej miejsc niedrukujących. Farba drukowa pokrywa najpierw całą formę drukową, po czym z miejsc niedrukujących jest zabierana raklem, a następnie farba pozostawiona w zagłębieniach jest przenoszona na podłoże drukowe.

Techniki druku wklęsłego Warsztatowe (artystyczne): akwaforta, akwatinta, heliograwiura, mezzotinta, miedzioryt, sucha igła. miękki werniks, odprysk, staloryt, Przemysłowe (użytkowe): rotograwiura, tampondruk.

Niektóry z wybranych technik wklęsłych, warsztatowych: Akwaforta Akwaforta, kwasoryt (wł. acquaforte – mocna woda czyli kwas azotowy) – technika graficzna wklęsła, także odbitka otrzymana tą techniką. Polega na wykonaniu metalowej formy drukowej z rysunkiem uzyskanym za pomocą trawienia (działania kwasem). Płytę miedzianą lub cynkową pokrywa się nierozpuszczalnym w kwasie werniksem akwafortowym i następnie wykonuje się rysunek stalową igłą odsłaniając powierzchnię metalu. Przez zanurzenie płyty w kwasie następuje wytrawienie wgłębnego rysunku na płycie. W celu pogłębienia kresek w partiach ciemnych rysunku proces ten powtarza się kilkakrotnie. Po ostatnim trawieniu i usunięciu werniksu w płytę wciera się farbę drukową, która zatrzymuje się tylko w wytrawionych zagłębieniach. Wciśnięta w wytrawione zagłębienia płyty farba przeniesiona zostaje pod naciskiem w prasie wklęsłodrukowej na papier.

Józef Pankiewicz "Port w Fecamp", 1907, Muzeum Narodowe w Warszawie Przykład akwaforty Józef Pankiewicz "Port w Fecamp", 1907, Muzeum Narodowe w Warszawie

Akwatinta Wykonanie formy drukowej w tej metodzie polega na pokryciu płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które podgrzane topią się i przylegają do niej, naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu werniksem, a następnie trawieniu odsłoniętego metalu kwasem azotowym. Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny. W wyniku powielania czynności w coraz mniejszych obszarach obrazu uzyskuje się zróżnicowanie głębokości wytrawionych miejsc, a przez to możliwość waloryzowania koloru farby drukowej, czyli możliwość uzyskiwania półtonów.

Goya, akwatinta z serii „Kaprysy‘” Przykład akwatinty Goya, akwatinta z serii „Kaprysy‘”

Miedzioryt Miedzioryt (dawne nazwy sztych, kopersztych, łac. cuprum - miedź ) to technika graficzna wklęsła, najstarsza technika graficzna na metalu, stosowana już w 1. połowie XV wieku. Wywodzi się prawdopodobnie z próbnych odbitek otrzymywanych przy stosowaniu złotniczej techniki niella. Tradycyjnie przypisuje się ten wynalazek florenckiemu złotnikowi Tommasowi Finiguerra. Rysunek wykonuje się rylcem na wypolerowanej płycie miedzianej, z tym że najpierw wycinane są ogólne kontury, później wypełniane modelunkiem. Płytę pokrywa się farbą, po czym usuwa się jej nadmiar tak, że farba pozostaje jedynie w wyżłobionych rowkach. Następnie rycinę odbija się na prasie. Odbitka z takiej matrycy charakteryzuje się cienką ostro zakończoną kreską i nazywana jest również miedziorytem. W XVI-XVIII w. ryciny miedziorytnicze pełniły funkcję ilustracji książkowej oraz planszy kartograficznej. Specjalnym rodzajem miedziorytu jest miedzioryt punktowany, który powstaje przez zastosowanie zamiast rylca, punc o jednym lub kilku ostrych końcach.

Przykład miedziorytu Albrecht Dürer "Melancholia"

Sucha igła Sucha igła (suchoryt, fr. pointe sèche) — technika graficzna druku wklęsłego, w której formę drukową tworzy się za pomocą stalowej igły na wypolerowanej płycie miedzianej, cynkowej lub mosiężnej. Igła, zagłębiając się w powierzchnię płyty, pozostawia rowek oraz wystający wiórek metalowy, zatrzymujące farbę. Tak powstały rysunek daje efekt tzw. dymka obok głównej kreski. Na odbitce daje to efekt szkicu ołówkowego. Otrzymaną formę drukową powleka się farbą drukową i czyści jak w miedziorycie, a następnie odbija na zwilżonym papierze, stosując minimalny nacisk prasy. Matryca ulega szybkiemu zniszczeniu ze względu na ścieranie i rozgniatanie wiórków zatrzymujących farbę, więc liczba dobrych odbitek jest niewielka. Próby zwiększenia trwałości matrycy m.in. przez galwaniczne niklowanie (zwł. w Niemczech w XIX w.) prowadziły do zatracenia swobodnego, rysunkowego charakteru odbitek i zostały zarzucone. Sucha igła jest techniką często uzupełniającą inne techniki graficzne jak akwaforta, akwatinta czy miękki werniks.

„Osa” - sucha igła

Niektóry z technik wklęsłych, przemysłowych- użytkowych: Rotograwiura Rotograwiura – przemysłowa odmiana druku wklęsłego, stosowana do druku najwyższych nakładów – szczególnie kolorowych czasopism bogato ilustrowanych oraz opakowań. Formą drukową jest tutaj cylinder z wygrawerowanym mechanicznie lub wykonanym techniką adresową obrazem, farba wklęsłodrukowa gromadzi się w wykonanych zagłębieniach (kałamarzykach). Forma drukarska (cylinder) zanurzona jest w kałamarzu z farbą. W trakcie obracania się nadmiar farby jest zbierany (za pomocą noża zbierającego – tzw. rakla) z powierzchni niedrukującej zanim podłoże drukowe zetknie się z cylindrem i przyjmie farbę z wgłębień. Podłoże na którym ma odbić się drukowany obraz dociskane jest do cylindra za pomocą presera. Cylindry wklęsłodrukowe wykonane są z miedzi lub są to cylindry stalowe. Tych ostatnich używa się przy druku banknotów, znaczków pocztowych i druków biurowych.

Rotograwiura

Tampondruk Tampondruk – technika druku pośredniego, zaliczana do pochodnych druku wklęsłego, polegająca na nakładaniu farby drukarskiej za pomocą miękkiego gładkiego stempla zwanego tamponem. Za pomocą tamponu o odpowiednim kształcie wykonywany jest nadruk na nierównych i nieregularnych powierzchniach. Przez dobranie odpowiedniej farby możliwe jest drukowanie na podłożach takich jak tworzywa sztuczne, guma, szkło, metal itp.

Tampondruk na długopisach

DRUK PŁASKI

Druk płaski Druk płaski – jest to jedna z podstawowych technik druku. Forma drukowa w druku płaskim charakteryzuje się tym, że jest właśnie płaska, tzn. miejsca drukujące i niedrukujące znajdują się na tym samym poziomie. Ogólnie techniki druku płaskiego dzieli się na dwa rodzaje: metoda bezpośrednia (np. litografia, światłodruk) – w której forma drukowa styka się bezpośrednio z podłożem drukowym; metoda pośrednia (np. offset) – w której obraz drukowy przenoszony jest z formy drukowej na element pośredniczący, a dopiero z niego w drugiej czynności na podłoże drukowe.

Niektóre z wybranych z technik płaskich: Litografia W klasycznej litografii rysunek nanosi się zatłuszczającą kredką lub tuszem litograficznym na kamień — gładko wypolerowany lub przetarty ostrym piaskiem, co daje efekt gruboziarnistej faktury na odbitce. Po wykonaniu rysunku powierzchnia kamienia jest zakwaszana słabym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej. Wtedy właśnie rysunek zwilża się wodą, po czym nanosi się na niego farbę drukarską, którą przyjmują tylko —zatłuszczone wcześniej kredką lub tuszem — fragmenty. Odbitki wykonuje się przykładając zwilżony papier do kamienia stanowiącego matrycę i odbijając na prasie litograficznej.

Kamień litograficzny pokryty rysunkiem.

Prasa litograficzna

Litografia Stanisław Wyspiański „Dziewczynka za oknem”

DRUK SITOWY

Druk sitowy - sitodruk Druk sitowy, sitodruk, serigrafia – technika druku, w której formą drukową jest szablon nałożony na drobną siatkę tkaną, metalową lub wykonaną z włókien syntetycznych. Wykonanie odbitki polega na przetłaczaniu farby przez matrycę.

SCHEMAT DRUKU SITOWEGO A – farba, B – rakiel, C – odkryta część siatki przepuszczająca farbę, D – część siatki zakryta szablonem, E – rama siatki, F – odbitka graficzna

Sitodruk Andy Warhol „Marlin Monero”

Z RÓŻNYCH STRONY INTERNETOWYCH DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ! DO WYKONANIA PREZENTACJI WYKORZYSTANO MATERIAŁY Z RÓŻNYCH STRONY INTERNETOWYCH m.in. WIKIPEDIA.PL