Dynamika samoorganizujących się zespołów – perspektywa psychologiczna Wojciech Busiel Grupa Szkoleniowa Halibut

Wstępne założenia i podstawowe pojęcia (1) Ludzie są jednocześnie racjonalni i emocjonalni Działamy za sprawą świadomych i nieświadomych motywów. Ludzie oddziałują na siebie nawzajem za sprawą rozumu i emocji oraz własnych świadomych i nieświadomych motywów.

Wstępne założenia i podstawowe pojęcia (2) Przeniesienie – nieświadoma reakcja emocjonalna skierowana do autorytetu, wpływająca na zniekształcenie rzeczywistości. Przeciwprzeniesienie – pojawiające się myśli i emocje (u osoby będącej w pozycji autorytetu) jako odpowiedź na reakcję przeniesieniową.

Wstępne założenia i podstawowe pojęcia (3) Jaki zbiór ludzi stanowi grupę? 3 i więcej osób mających świadomość przynależności do grupy. Zadanie lub cel, dla którego została stworzona. Obecność lidera, pełniącego funkcję autorytetu.

Wstępne założenia i podstawowe pojęcia (4) W grupie występują podobne mechanizmy oddziaływania co między jednostkami. Poziom świadomy Poziom nieświadomy Skład grupy Proces grupowy Funkcje grupowe Role grupowe Cele jawne Cele ukryte Normy jawne Normy ukryte

Wstępne założenia i podstawowe pojęcia (5) Proces grupowy – dynamika grupy Nieświadomy proces dotyczący wzajemnych relacji poznawczych i emocjonalnych w grupie. Proces wpływający na sposób przeżywania przez członków siebie samych, grupy i lidera. Proces zmienny w czasie i jednocześnie powtarzalny. Silniejszy niż działania pojedynczych jednostek.

Fazy rozwoju grupy – etapy procesu grupowego. 1. Orientacja i zależność 2. Różnicowanie 3. Kryzys odpowiedzialności 4. Atak na lidera Częsty rozpad grupy 5. Omnipotencja grupy 6. Realne możliwości 7. Kończenie i rozstawanie.

1. Faza orientacji i zależności Niepewność, lęk, konformizm Nadzieja vs lęk Bierność, wycofanie, milczenie, powierzchownie, wyczekiwanie, szukanie akceptacji i wspólnych cech W przeżyciu lidera: Nie są zmotywowani, są tu z przymusu, chyba im nie zależy, muszę ich zaangażować, nie będzie tak łatwo, chyba sobie z nimi nie poradzę,

1. Faza orientacji i zależności Czego unikać? Wymagania kreatywności i inicjatywy Ekspozycji społecznej na ważne tematy Oceny i krytyki zachowania Co robić? Zapewniać strukturę, normy, zasady Dawać szansę się poznać, wypowiedzieć wszystkim Określać swoją rolę, wartości, zadania Określać oczekiwania

2. Faza różnicowania Dowcip, lęk, demonstrowana „niezależność”, agresja nie wprost Rywalizacja i indywidualizm, kto lepszy Dynamicznie, głośno, w zrywach, konfrontowanie się ze sobą nawzajem, przepychanki; Pojawiają się „role grupowe” W przeżyciu lidera: Jestem nieważny; to jest przeciwko mnie; chcą mi odebrać rolę, kierowanie; tak dłużej być nie może; w ogóle się ze mną nie liczą; trzeba to przerwać; banda dzieciaków

2. Faza różnicowania Czego unikać? Uciszania, upominania, pouczania. Walki i konfrontacji Skomplikowanych zadań, precyzyjnych rezultatów. Co robić? Dać się „wyszaleć” – przeczekać sytuację. Podłączyć się do „konwencji” – pośmiać się razem. Modelować konstruktywną komunikację. Doceniać prorozwojowe zachowania. Umożliwiać komunikacje między ludźmi.

3. Faza kryzys odpowiedzialności Marudzenie i narzekanie, opór, bierna agresja, pasywność Zrzucanie odpowiedzialność poza siebie; nadzieja, że lider pomoże, oczekiwanie na rozwiązanie trudności Trzymanie się nadziei, że zmiany możliwe są bez wysiłku i zaangażowania. W przeżyciu lidera: Są niedojrzali; nic im się nie chce; tylko by żądali; roszczeniowa grupa; chyba im się nie podoba współpraca; muszę się więcej starać; muszę dać im coś więcej bo inaczej się grupa rozpadnie.

3. Faza kryzys odpowiedzialności Czego unikać? Krytykowania i pouczania. Matkowania – czyli wyręczania w myśleniu i zaangażowaniu. Wspólnego narzekania. Co robić? Dać się wygadać. Pokazywać strefę wpływu – odbierać iluzję. Konfrontować z odpowiedzialnością. Szykować się na atak na siebie.

4. Faza Atak na lidera Złość, rozczarowanie, sprzeciw, oskarżenia Walka z autorytetem wprost, zarzucenie niekompetencji, pretensje do lidera, przypisywanie złych intencji, jawna konfrontacja Czy złość jest możliwa w naszej grupie? W przeżyciu lidera: Jestem niekompetentny; nie udało mi się; straciłem autorytet; oni uważają, że się nie nadaję; ja im pokaże, nie to nie niech se sami pracują

4. Faza Atak na lidera Czego unikać? Kontrataków na grupę. Wyciągania konsekwencji wobec grupy. Podporządkowywania się żądaniom i oczekiwaniom grupy. Rezygnacji z roli. Co robić? Wysłuchać do końca. Dopytać o zdanie całej grupy. Docenić szczerość i otwartość. Przerzucić odpowiedzialność.

5. Faza Omnipotencja grupy Energia, radość, euforia, kreatywność Duża ulga i zadowolenie z wyjątkowości grupy, poczucie bycia ze sobą na dobre i na złe; wrażenie, że można góry przenosić Wszystko się uda, teraz nic nie jest straszne; idealizacja grupy i odsunięcie lidera; dominacja relacji W przeżyciu lidera: Jestem niepotrzebny, po co ja tutaj, sami sobie dobrze radzą, czy nie mogli tak od razu,

5. Faza Omnipotencja grupy Czego unikać? Stopowania grupy. Odbierania im satysfakcji. Co robić? Dać się grupie nacieszyć. Przypominać cel grupy. Podrzucać ambitne pomysły.

6. Faza realnych możliwości grupy Wzajemne zaufanie, współpraca, poczucie bezpieczeństwa i przynależności Czerpanie z różnic pomiędzy ludźmi, to co nasz różni jest naszym atutem; chęć wzajemnej współpracy i przebywania ze sobą; wspólna historia Możemy osiągnąć coś razem, możemy realizować siebie i wspólne cele. Lider jest jednym z nas, taki jak my, ale ma specyficzną rolę. W przeżyciu lidera: Mogę być sobą, moje rady są cenne, nie muszę być uważny i nieomylny, pomogą mi, sami pracują. Czy jestem potrzebny?

6. Faza realnych możliwości grupy Czego unikać? Nadmiernego wtrącania się. Zachowań narzucających strukturę, normy. Nadmiernej kontroli. Co robić? Zostawić decyzyjność w sprawach zadań. Wciągać w decyzyjność w sprawie funkcjonowania zespołu. Dzielić się własnymi opiniami. Doceniać osiągnięcia i traktować partnersko.

7. Faza kończenie pracy i rozstawanie się Podsumowania, refleksje, wdzięczność, satysfakcja, smutek, strata Grupa konfrontuje się z rozstaniem, z końcem pracy. Uaktywniają się różne sposoby przeżywania rozstania. Możliwa regresja do fazy wcześniejszej. Bagatelizowanie grupy, odcinanie się i/lub trudność z rozstaniem, smutek. W przeżyciu lidera: Może jeszcze coś trzeba by im było dać? Powinniśmy się dalej spotykać. Kończymy i do domu. Jak mogą być tak niewdzięczni?

7. Faza kończenie pracy i rozstawanie się Czego unikać? Nie ulec presji grupy na szybkie kończenie bez podsumowania. Podtrzymywania iluzji dalszej współpracy. Co robić? Dawać szansę na podsumowanie i refleksję. Samemu podsumowywać pracę. Pogodzić się z końcem grupy.

7. Faza kończenie pracy i rozstawanie się Czego unikać? Nie ulec presji grupy na szybkie kończenie bez podsumowania. Podtrzymywania iluzji dalszej współpracy. Co robić? Dawać szansę na podsumowanie i refleksję. Samemu podsumowywać pracę. Pogodzić się z końcem grupy.

Literatura z której korzystałem: Poniżej znajdziecie kilka pozycji teoretycznych, z których korzystałem opracowując wykład. Są to głownie książki specjalistyczne dla psychologów i trenerów, ale możecie znaleźć tam fragmenty odnośnie procesu grupowego: „Trening interpersonalny” Krzysztof Jedliński „Psychoterapia analityczna” Jerzy Pawlik „Uczenie się na podstawie doświadczenia” Wilfred Bion „Prowadzenie warsztatów szkoleniowych” Jarosław Holwek „Psychoterapia grupowa” Irvin Yalom, Molyn Leszcz

Polecając się na przyszłość Zawodowo zajmuję się prowadzeniem warsztatów i szkoleń doskonalących umiejętności interpersonalne. Zależy mi na promowaniu mojej/naszej firmy, co pozwolę sobie zrobić poniżej. Jeżeli uznacie, że warto byłoby polecić mnie czy nas, będę wdzięczny. Jeżeli będziecie mieli pytania lub będziecie chcieli się skontaktować to śmiało zapraszam. Wojciech Busiel tel. 606 915 141 wojciech.busiel@halibut.pl Halibut Grupa Szkoleniowa www.halibut.pl