Sądownictwo polubowne Opracowała Dominika Dyrka

Każdy arbitraż prowadzony na terytorium Polski, tj Każdy arbitraż prowadzony na terytorium Polski, tj. gdy miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się w Polsce, jest arbitrażem krajowym, niezależnie od tego, czy występują w nim jakiekolwiek elementy zagraniczne. Przepisy Części piątej KPC znajdują wówczas zastosowanie w całości. Jeżeli natomiast miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się za granicą lub nie jest oznaczone, zastosowanie znajdują jedynie następujące przepisy Części piątej: 1) art. 1155 KPC (określenie miejsca postępowania), 2) art. 1156 KPC (zakres jurysdykcji krajowej sądów polskich), 3) art. 1165 KPC (zapis na sąd polubowny jako względna negatywna przeszkoda procesowa; dopuszczalność rozpoznania sprawy przez sąd polubowny, pomimo jej równoległego wniesienia do sądu państwowego), 4) art. 1166 KPC (zabezpieczenie roszczeń dochodzonych przed sądem polubownym przez sąd państwowy), 5) art. 1192 KPC (pomoc prawna sądu państwowego co do czynności, których sąd polubowny nie może wykonać), 6) art. 1215 i 1216 KPC (uznanie albo stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym za granicą) oraz niektóre inne przepisy Tytułu VIII (zgodnie z art. 1212 § 2 KPC, wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta podlegają uznaniu albo stwierdzeniu wykonalności na zasadach określonych w tym tytule, niezależnie od tego, w jakim państwie zostały wydane. Właściwość miejscowa

Wskazanie miejsca na terytorium danego państwa prowadzi, co do zasady, do stosowania obowiązującego tam prawa procesowego, w tym przepisów dotyczących kontroli nad postępowaniem arbitrażowym przez sądy państwowe w obrębie danej jurysdykcji (lex arbitri). O miejscu postępowania przed sądem polubownym decydują w pierwszej kolejności strony. Dopiero gdy strony nie uzgodnią miejsca postępowania (niekoniecznie w samym zapisie na sąd polubowny), decyduje o nim sąd arbitrażowy, który powinien uwzględnić przedmiot postępowania, okoliczności sprawy i dogodność dla stron. Określenie miejsca postępowania przed sądem polubownym nie jest w zasadzie konieczne. Jeżeli nie zostało ono wskazane ani przez strony, ani przez sąd polubowny, dla jego ustalenia miarodajne jest miejsce wydania orzeczenia kończącego postępowania w sprawie. Jeżeli miejsce to znajduje się w Polsce, to – zgodnie z art. 1155 § 2 KPC – również miejsce postępowania przed sądem polubownym znajdowało się w Polsce. Miejsce postępowania

Z uwagi na to, że sąd polubowny jest sądem prywatnym, uznaje się, że zagadnienie jurysdykcji krajowej w ogóle go nie dotyczy. Ma ono natomiast istotne znaczenie dla sądów państwowych w zakresie pełnionych przez nie funkcji związanych z postępowaniami arbitrażowymi. Jeżeli miejsce postępowania przed sądem polubownym nie znajduje się na terytorium Polski (strony lub sąd polubowny wskazały je zagranicą (art. 1155 § 1 KPC) albo nie zostało w ogóle oznaczone i brak podstaw do przyjęcia, że znajduje się w Polsce na podstawie art. 1155 § 2 KPC), sądom polskim przysługuje jurysdykcja krajowa wyłącznie w związku z następującymi czynnościami sądu: 1) odrzuceniem pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego w razie podniesienia przez pozwanego lub uczestnika zarzutu zapisu na sąd polubowny (art. 1165 § 4 w zw. z art. 1165 § 1 KPC); 2) zabezpieczeniem roszczeń dochodzonych przed sądem polubownym (art. 1166 § 2 w zw. z art. 1166 § 1 KPC); 3) przeprowadzeniem dowodu lub wykonaniem innej czynności, której sąd polubowny nie może wykonać (art. 1192 § 2 w zw. z art. 1192 § 1 KPC); 4) uznaniem lub stwierdzeniem wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej (przepisy Tytułu VIII, stosownie do art. 1212 § 2 KPC). Jurysdykcja krajowa

Art. 1157 kpc granice tzw. zdatności arbitrażowej, tj Art. 1157 kpc granice tzw. zdatności arbitrażowej, tj. określa jakie spory mogą zostać poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego (przedmiotowy zakres dopuszczalności arbitrażu). Koncepcja ścisłego powiązania zdatności arbitrażowej ze zdatnością ugodową - pod rozstrzygnięcie sądu polubownego mogą być poddawane tylko takie spory, które mogłyby być przedmiotem ugody sądowej. Zdatność ugodowa sporu ma być oceniana w sposób abstrakcyjny, oderwany od konkretnych okoliczności i uwarunkowań prawnych oraz od rozważań, czy ewentualna ugoda byłaby in casu dopuszczalna. Przed sądem polubownym nie mogą być rozpoznawane sprawy wyłączone z drogi sądowej. Brak zdatności arbitrażowej stanowi przesłankę uchylenia wyroku sądu polubownego oraz odmowy uznania lub stwierdzenia wykonalności wyroku lub ugody, którą sąd państwowy bierze pod uwagę z urzędu. Zakres przedmiotowy

Pojęcie "sąd” (bez żadnych dodatkowych określeń) w Części piątej KPC pozostaje zarezerwowane dla sądu powszechnego, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny, z zastrzeżeniem art. 1192 § 1 KPC. Sądy polubowne (arbitrażowe) dzielą się na: instytucjonalne (stałe) i ad hoc (powoływane do rozstrzygnięcia poszczególnych sporów). Stały sąd polubowny określa się tradycyjnie jako trwale istniejący zespół osób, z którego powołuje się zespoły do rozpoznawania określonych spraw. Stałe sądy polubowne są tworzone na czas nieokreślony, prowadzą listy własnych arbitrów, posiadają własną administrację i organy, a także regulamin określający zasady postępowania. Sądy arbitrażowe ad hoc są natomiast ustanawiane do rozstrzygania indywidualnych spraw wynikających z oznaczonego zapisu na sąd polubowny. Ze względu na doraźny charakter arbitrażu tego rodzaju, strony muszą we własnym zakresie określić różne kwestie dotyczące jego organizacji. Pojęcie sądu

Ograniczenie ingerencji Zgodnie z art. 1159 § 1 kpc sądy państwowe mogą podejmować czynności w zakresie uregulowanym przepisami Części piątej KPC, tylko wtedy, gdy przewiduje to ustawa. Takie rozwiązanie ma na celu ochronę autonomii sądownictwa polubownego przed nieuzasadnioną ingerencją sądów państwowych. W Części piątej KPC przewidziano cztery sytuacje, w których na postanowienie sądu przysługuje zażalenie: 1) art. 1179 § 3 KPC, dotyczący określenia przez sąd wynagrodzenia arbitra, 2) art. 1180 § 3 in fine KPC, dotyczący stwierdzenia właściwości sądu polubownego, 3) art. 1210 zd. 2 KPC, dotyczący wstrzymania wykonania wyroku sądu polubownego w razie wniesienia skargi o jego uchylenie, 4) art. 1214 § 1 zd. 2 KPC, dotyczący uznania wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej. Skróceniu czasu trwania postępowań ma służyć również dopuszczenie do orzekania w sprawach wskazanych w § 3 na posiedzeniach niejawnych. Odrębnie ustawodawca wspomina o posiedzeniu niejawnym w odniesieniu do wstrzymania wykonania wyroku sądu polubownego (art. 1210 zd. 1 KPC) oraz uznania wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, nienadających się do wykonania w drodze egzekucji (art. 1214 § 1 zd. 1 KPC). Ograniczenie ingerencji

Zawarcie umowy arbitrażowej jest niezbędne dla uruchomienia arbitrażu w danej sprawie. Dopuszczalne jest zarówno zawarcie umowy o poddanie pod rozstrzygnięcie sądu polubownego sporu już istniejącego (umowa taka jest nazywana kompromisem), jak i spory, który dopiero może powstać w przyszłości. W tym drugim przypadku zapis na sąd polubowny przybiera postać klauzuli zawartej w umowie materialnoprawnej albo w odrębnej umowie z nią związanej czy też klauzuli przewidującej, że spory mogące wyniknąć w związku z tą umową będą rozstrzygane przez sąd polubowny (tzw. klauzula arbitrażowa). Przepisy, nie regulują dopuszczalności zawarcia zapisu na sąd polubowny w ujęciu podmiotowym (tzw. zdolności arbitrażowej). Zdolność arbitrażowa cechuje nie tylko osoby fizyczne, ale również osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 331 KC). 1. Zapis na sąd polubowny

Natura zapisu na sąd polubowny budzi kontrowersje w polskiej i zagranicznej doktrynie i judykaturze. Zapis bywa uznawany za umowę materialnoprawną, procesową, mieszaną lub sui generis. Zwolennicy prawnoprocesowej teorii zapisu na sąd polubowny uważają zapis za szeroko rozumianą czynność procesową lub przedprocesową. Podkreślają, że jego zawarcie powoduje przede wszystkim (albo wyłącznie) skutki procesowe. Ograniczenie jurysdykcji sądów powszechnych nie mogłoby być przedmiotem umowy prawa materialnego. Zapis na sąd polubowny jest pod wieloma względami podobny do umowy o jurysdykcję krajową i umowy o właściwość sądu. Autorzy popierający materialnoprawną teorię zapisu na sąd polubowny argumentują m.in., że do jego zawarcia dochodzi poza procesem i pomiędzy osobami niebędącymi stronami procesowymi oraz że nie wywiera on bezpośrednich skutków w stosunku do konkretnego procesu. Poza teoriami materialnoprawną i prawnoprocesową, w doktrynie są reprezentowane dwie inne koncepcje: mieszana lub materialnoprocesowa oraz sui generis. 2. Zapis na sąd polubowny

W świetle art. 1161 § 1 KPC możliwe jest wyróżnienie obligatoryjnych elementów zapisu na sąd polubowny. Zapis musi wskazywać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć, a przede wszystkim wyrażać wolę poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądowi polubownemu. Niedopuszczalne jest objęcie zapisem na sąd polubowny wszystkich spraw, jakie mogłyby wyniknąć pomiędzy danymi stronami w przyszłości, bez oznaczenia konkretnego stosunku prawnego. Nie ulega wątpliwości, że przedmiotem sporu mogą być albo cały stosunek prawny, albo tylko niektóre wynikające z niego kwestie. W doktrynie uznaje się, że przedmiotem zapisu na sąd polubowny może być spór o prawo (spór prawny), a nie spór o same tylko fakty. W uzupełnieniu elementów koniecznych, zapis na sąd polubowny może zawierać różne postanowienia fakultatywne. 3. Zapis na sąd polubowny

Mimo nieważności jednego z postanowień zapisu pozostaje on w mocy w dalszej części, jeśli nie ma podstaw do stwierdzenia, że bez postanowienia dotkniętego nieważnością umowa o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego w ogóle nie doszłaby do skutku. Dokonanie zapisu na sąd polubowny może powodować istotne skutki zarówno na płaszczyźnie prawa procesowego jak i materialnego. Skutki procesowe - zapis przyznaje sądowi polubownemu kompetencję do rozstrzygnięcia sporu (skutek pozytywny) i wyklucza rozpoznanie sprawy przez sąd państwowy (skutek negatywny). Rozszerzenie zakresu podmiotowego skutków zapisu na sąd polubowny w wypadku następstwa prawnego nie budzi obecnie wątpliwości. 4. Zapis na sąd polubowny

Ustawodawca nie pozostawił wątpliwości, że sprzeczne z zasadą równości stron byłoby uprawnienie tylko jednej ze stron do wytoczenia powództwa przed sądem polubownym przewidzianym w zapisie albo przed sądem powszechnym. Niedopuszczalne – jako naruszające zasadę równości stron – są również postanowienia zapisu przyznające jednej ze stron więcej uprawnień przy powołaniu sądu polubownego, a także w zakresie przedstawiania własnych twierdzeń i dowodów na ich poparcie. Przez wskazanie w treści zapisu stałego sądu polubownego jako właściwego do rozstrzygnięcia sporu, strony zostają związane regulaminem tego sądu obowiązującym w dacie zawarcia zapisu, o ile nie postanowią odmiennie w samym zapisie. 5. Zapis na sąd polubowny

Wymóg zachowania formy pisemnej w odniesieniu do zapisu na sąd polubowny pozostaje obowiązującym standardem zarówno w prawie polskim (art. 1162 § 1 KPC) jak i obcym. Dopuszczalne jest zawarcie umowy arbitrażowej w drodze wymiany dokumentów. Od czasu wprowadzenia do polskiego prawa instytucji podpisu elektronicznego, zapisu na sąd polubowny można dokonać przez wymianę oświadczeń złożonych w postaci elektronicznej, o ile są opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, o którym mowa w art. 78 § 2 KC. Nowością w polskim prawie jest natomiast możliwość dokonania zapisu na sąd polubowny przez wymianę pism lub oświadczeń złożonych za pomocą środków porozumienia się na odległość, które nie zostały opatrzone podpisem własnoręcznym ani bezpiecznym podpisem elektronicznym. Może chodzić o wymianę telegramów lub telefaksów, jak również ich nowocześniejszych odpowiedników, pod warunkiem, że pozwalają utrwalić treść umowy. 1. Forma zapisu

Artykuł 1162 § 2 zd. 2 KPC przewiduje natomiast możliwość dokonania zapisu na sąd polubowny przez odesłanie. Forma określona w art. 1162 KPC jest wystarczająca, nawet gdy spór wynika z umowy materialnoprawnej, dla której ważności wymagana jest forma szczególna. W polskiej doktrynie i judykaturze przeważa stanowisko, zgodnie z którym zapis na sąd polubowny sporządzony bez zachowania wymagań formalnych nie wywołuje żadnych skutków prawnych, tzn. jest dotknięty nieważnością. Zmiana lub uzupełnienie zapisu są dopuszczalne zarówno przed rozpoczęciem postępowania przed sąd polubownym, jak i w każdym jego stadium. W świetle ogólnej reguły wyrażonej w art. 77 § 1 KC konieczne jest jednak w każdym przypadku zachowanie formy wymaganej w art. 1162 KPC. Przepisu art. 1162 § 2 KPC nie stosuje się w odniesieniu do zapisu na sąd polubowny obejmujący spory z zakresu prawa pracy. 2. Forma zapisu

Każdy wspólnik przystępując do spółki poddaje się obowiązującej w jej ramach regulacji, która może obejmować rozstrzyganie sporów ze stosunku spółki w drodze arbitrażu. W braku omawianego przepisu, każda zmiana w gronie wspólników powodowałaby, co do zasady, konieczność dokonywania na nowo zapisu na sąd polubowny. Nawet w przypadku utraty statusu wspólnika (spółdzielcy lub członka stowarzyszenia) zapis na sąd polubowny nie traci mocy w stosunku do danej osoby, jeżeli jest ona stroną sporu ze stosunku spółki. O ile zamieszczony w umowie (statucie) spółki zapis na sąd polubowny wiąże spółkę oraz jej wspólników, w świetle omawianego przepisu skutek ten zdaje się nie dotyczyć członków organów spółki. Moc wiążąca

Spory z zakresu prawa pracy Pod pojęciem "spory z zakresu prawa pracy" należy rozumieć "sprawy z zakresu prawa pracy" w znaczeniu przyjętym w treści art. 476 § 1 KPC. Art. 476 § 5 pkt 1 KPC definiuje pojęcie pracownika. Zgodnie z brzmieniem art. 1164 zd. 1 KPC, umowa arbitrażowa pomiędzy pracodawcą a pracownikiem może być sporządzona tylko i wyłącznie po powstaniu sporu. W konsekwencji niedopuszczalne będzie zatem zawarcie zapisu na sąd polubowny w treści umowy o pracę. Odnosząc się do momentu dokonania zapisu na sąd polubowny dotyczącego sporów z zakresu prawa pracy w piśmiennictwie podkreśla się, że musi on zostać zawarty nie tylko po dokonaniu umowy (umowy o pracę), z której w przyszłości może wyniknąć spór, ale także już po powstaniu (konkretnego) sporu na jej tle. Na zasadzie art. 1164 zd. 1 in fine KPC, zapis na sąd polubowny dotyczący sporów z zakresu prawa pracy, może być dokonany wyłącznie w formie pisemnej. Na zasadzie art. 1164 zd. 2 KPC, w odniesieniu do zapisu na sąd polubowny obejmującego spory z zakresu prawa pracy, nie mają zastosowania złagodzenia rygoru pisemności określone w treści art. 1162 § 2 KPC. Spory z zakresu prawa pracy

Wymogi zapisu w sporze z konsumentem Na zasadzie art. 11641 KPC, zapis na sąd polubowny dokonywany z udziałem konsumenta może zostać zawarty tylko i wyłącznie po powstaniu sporu i wymaga zachowania formy pisemnej. Artykuł 11641 § 1 odpowiada w swej treści brzmieniu art. 1164 KPC. Zapis na sąd polubowny dokonywany z udziałem konsumenta, nie może zostać zawarty w umowie, z której w przyszłości może wyniknąć spór. Musi zostać zawarty później – nie tylko po zawarciu samej umowy, ale także po powstaniu (konkretnego) sporu na jej tle. Zapis na sąd polubowny odnoszący się do sporów konsumenckich będzie musiał przybrać postać kompromisu. Zgodnie z treścią art. 11641 § 1 zd. 1 in fine KPC, zapis na sąd polubowny dotyczący sporów wynikających z umów, których stroną jest konsument, może być dokonany wyłącznie w formie pisemnej. W odniesieniu do zapisu na sąd polubowny obejmującego spory z umów, których stroną jest konsument, nie mają zastosowania złagodzenia rygoru pisemności określone w treści art. 1162 § 2 KPC. Skoro ustawodawca w treści analizowanego przepisu przewiduje rygor nieważności, to wydaje się, że wiedzy stron co do skutków umowy arbitrażowej nie sposób będzie domniemywać – umieszczona w treści zapisu na sąd polubowny wzmianka w przedmiotowym zakresie będzie musiała być zatem wyraźna i jednoznaczna. Wymóg umieszczenia w treści zapisu na sąd polubowny dokonywanego z udziałem konsumenta informacji odnośnie do świadomości stron w zakresie skutków wywoływanych przez przedmiotową umowę, należy zaliczyć do obligatoryjnych elementów (essentialia negotii) umowy arbitrażowej dokonywanej na zasadzie art. 11641 KPC. Wymogi zapisu w sporze z konsumentem

1. Wniesienie sprawy do sądu Dokonanie zapisu na sąd polubowny nie wywołuje niedopuszczalności drogi sądowej. Każda ze stron zapisu na sąd polubowny może wnieść pozew albo wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego do sądu powszechnego w sprawie objętej zapisem na sąd polubowny. Od drugiej strony zależy, czy podniesie zarzut właściwości sądu polubownego. Jeżeli tak się stanie i zarzut zostanie uwzględniony, sąd odrzuci pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego. Jeżeli natomiast taki zarzut w ogóle nie zostanie zgłoszony, to – pomimo istnienia zapisu – sprawę rozpozna sąd powszechny. Zarzut zapisu na sąd polubowny może zostać podniesiony wyłącznie przez pozwanego albo uczestnika postępowania nieprocesowego. Wykluczone jest wydanie przez sąd postanowienia o odrzuceniu pozwu z urzędu. W doktrynie postępowania cywilnego przyjmuje się, że zapis na sąd polubowny stanowi ujemną przesłankę procesową o charakterze względnym. Sąd powszechny nie może pozwu odrzucić bez wdrożenia postępowania, chociażby było dla niego wiadome, że strony dokonały zapisu na sąd polubowny. Zarzut zapisu na sąd polubowny musi zostać zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Termin do podniesienia zarzutu na sąd polubowny ma charakter prekluzyjny, tzn. uchybienie mu powoduje utratę możliwości skorzystania z tego zarzutu w dalszym toku postępowania. Wniesienie sprawy do sądu powszechnego nie stanowi przeszkody do rozpoznania sprawy przez sąd polubowny. 1. Wniesienie sprawy do sądu

2. Wniesienie sprawy do sądu Zgodnie z art. 1206 § 1 pkt 1 KPC, wyrok sądu polubownego może zostać uchylony z czterech powodów dotyczących wadliwości zapisu na sąd polubowny: braku zapisu, jego nieważności, bezskuteczności albo utraty mocy. Wady te mogą dotyczyć zarówno klauzuli arbitrażowej, jak i kompromisu. Brak zapisu na sąd polubowny oznacza, iż strony, których dotyczy wyrok, nie złożyły zgodnych oświadczeń woli o poddaniu sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Przesłanka braku zapisu na sąd polubowny musi zostać odróżniona od innej sytuacji, wskazanej w art. 1206 § 1 pkt 3 KPC, w której chociaż zapis został zawarty, to wyrok dotyczy sporu nieobjętego zapisem albo wykracza poza zakres zapisu. Zapis na sąd polubowny może się okazać nieważny ze względu na brak odpowiedniej treści (gdy nie wskazuje przedmiotu sporu ani stosunku prawnego, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć) lub formy. Nieważność zapisu może również wynikać z przepisów prawa cywilnego (np. brak zdolności do czynności prawnych i wady oświadczenia woli). Odrębną podstawą uchylenia wyroku jest sytuacja, gdy zapis na sąd polubowny dotyczy sporu, który nie może być przedmiotem postępowania przed sądem polubownym (brak zdatności arbitrażowej), np. sprawy o alimenty. Bezskuteczność zapisu należy odróżnić od sytuacji, w której bezskuteczne są jedynie jego poszczególne postanowienia: zastrzeżenia naruszające zasadę równości stron, w szczególności przyznające jednej ze stron więcej uprawnień przy powołaniu sądu polubownego, bądź ograniczające możliwość wystąpienia z wnioskiem o wyłączenie arbitra do sądu powszechnego. Bezskuteczność może dotyczyć także takiego zapisu na sąd polubowny, który znalazł się w umowie konsumenckiej stanowiąc niedozwolone postanowienie umowne. Art. 1180 kpc – orzeczenie sądu polubownego o swojej niewłaściwości. 2. Wniesienie sprawy do sądu

3. Wniesienie sprawy do sądu Jeżeli przy wydawaniu wyroku nie można osiągnąć wymaganej jednomyślności lub większości głosów co do rozstrzygnięcia o całości lub o części przedmiotu sporu, zapis na sąd polubowny w tym zakresie traci moc. Jeżeli osoba wyznaczona w zapisie na sąd polubowny jako arbiter lub arbiter przewodniczący odmawia pełnienia tej funkcji lub gdy pełnienie przez nią tej funkcji okaże się z innych przyczyn niemożliwe, zapis na sąd polubowny traci moc, chyba że strony postanowiły inaczej. Art. 1168 § 1 KPC reguluje tylko takie sytuacje, w których arbiter lub arbiter przewodniczący został imiennie wyznaczony w zapisie. Skoro wspólny zamiar stron poddania sporu pod rozstrzygnięcie określonej osobie nie może zostać zrealizowany, umowa o arbitraż traci moc. Skutek ten nastąpi, nawet gdy problem dotyczy tylko jednego z kilku arbitrów wspólnie powołanych do rozstrzygnięcia sporu. W braku odmiennej umowy stron, zapis na sąd polubowny traci moc, w przypadku gdy sąd polubowny wskazany w tym zapisie nie przyjął sprawy do rozpoznania lub gdy rozpoznanie sprawy w ramach tego sądu okazało się z innych przyczyn niemożliwe. Chodzi tu o przyczyny inne niż brak zgody zainteresowanego. Nie powinno ulegać wątpliwości, że zapis na sąd polubowny utraci moc w przypadku śmierci osoby wyznaczonej w nim jako arbiter. Wg art. 1177 KPC opóźnianie się przez arbitra z wykonywaniem jego obowiązków nie prowadzi do wygaśnięcia mocy zapisu, lecz otwiera możliwość odwołania arbitra. 3. Wniesienie sprawy do sądu

Zabezpieczenie roszczeń i pełnomocnictwo Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego nie wyłącza możliwości ich zabezpieczenia przez sąd powszechny. W świetle art. 730 KPC strony nie mogą poprzez zapis na sąd polubowny wyłączyć kompetencji sądu powszechnego do wydawania zarządzeń tymczasowych. Sąd powszechny może udzielić zabezpieczenia roszczeń dochodzonych w postępowaniu arbitrażowym także wtedy, gdy miejsce postępowania przed sądem polubownym znajduje się za granicą albo nie zostało oznaczone Zapis na sąd polubowny nie jest czynnością ściśle osobistą i może zostać sporządzony poprzez pełnomocnika. Udzielone przez przedsiębiorcę pełnomocnictwo do dokonania czynności materialnoprawnej obejmuje umocowanie do sporządzenia zapisu na sąd polubowny w zakresie sporów wynikających z tej czynności prawnej. A contrario, skutek ten zdaje się nie dotyczyć pełnomocnictw udzielonych przez innych uczestników obrotu prawnego niż przedsiębiorcy. W ich przypadku, umocowanie do sporządzenia zapisu na sąd polubowny musi zatem wynikać bezpośrednio ze złożonych przez nich oświadczeń o udzieleniu pełnomocnictwa. Zabezpieczenie roszczeń i pełnomocnictwo

Strony mogą w umowie określić liczbę sędziów sądu polubownego (arbitrów). W braku takiego określenia powołuje się sąd polubowny w składzie trzech arbitrów. Postanowienia umowy przyznające jednej ze stron więcej uprawnień przy powołaniu sądu polubownego są bezskuteczne. Arbitrem może być osoba fizyczna bez względu na obywatelstwo, mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Arbitrem nie może być sędzia państwowy. Nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku. Jeżeli przepis ustawy nie stanowi inaczej, strony mogą uzgodnić zasady i sposób postępowania przed sądem polubownym. Strony mogą uzgodnić sposób powołania arbitrów. W braku takiego uzgodnienia arbitrów powołuje się w sposób uregulowany w art. 1171 § 2 KPC Strona lub strony mogą powołać także arbitra zastępczego na wypadek śmierci, ustąpienia, odwołania (wygaśnięcia powołania) arbitra przez nie wyznaczonego. W braku odmiennego uzgodnienia stron, sąd polubowny może, z zastrzeżeniem przepisów ustawy, prowadzić postępowanie w taki sposób, jaki uzna za właściwy. Sąd polubowny nie jest związany przepisami o postępowaniu przed sądem. Arbiter

Marszałkowska-Krześ E. (red. ), Kodeks Postępowania Cywilnego Marszałkowska-Krześ E. (red.), Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa 2017, Legalis BeckOnline. Bibliografia