Prawo cywilne - zobowiązania Bezpodstawne wzbogacenie Świadczenie nienależne Świadczenie niegodziwe

Bezpodstawne wzbogacenie pojęcie Uzyskanie korzyści bez podstawy prawnej na skutek działań Wzbogaconego Zubożonego Osoby trzeciej Zdarzeń nie związanych z ludzkim działaniem Generalny obowiązek zwrotu

Przesłanki Przesunięcie majątkowe (z A do B) Korzyść uzyskana przez A kosztem B A wzbogacony, B zubożony Istnieje związek między wzbogaceniem a zubożeniem Brak podstawy prawnej: Czy problem kauzy? Brak podstawy normatywnej przesunięcia

Zwrot Przedmiot Ograniczenie obowiązku zwrotu Zwrot korzyści w naturze (o ile możliwy) Zwrot wartości Ograniczenie obowiązku zwrotu Brak konieczności liczenia się z obowiązkiem zwrotu Przedmiot zwrotu zużyty/utracony Surogaty nie weszły do majątku

Świadczenie nienależne Przesłanki Wykonanie zobowiązania Korzyść uzyskana cudzym kosztem Brak podstawy prawnej świadczenia Istnieje obowiązek zwrotu Stosujemy przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu

Poszczególne przypadki Zobowiązanie Nie istnieje Istnieje, ale nie wobec wzbogaconego Zobowiązanie istniało Odpadła podstawa prawna (np. odstąpienie, zwrot zadatku) Cel nie został osiągnięty (pobranie zawyżonej ceny)

Poszczególne przypadki II Zobowiązanie z czynności prawnej Nieważne Spełnienie świadczenia nie konwaliduje czynności prawnej (darowizna bez zachowania formy aktu notarialnego)

Brak obowiązku zwrotu Świadome spełnienie świadczenia nienależnego, wyjątki: Nieważna czynność prawna Zastrzeżenie zwrotu Świadczenie zgodne z zasadami współżycia społecznego Świadczenie przedawnione Świadczenie przedwczesne

Świadczenie niegodziwe Świadczenie w celu zabronionym lub sprzecznym z dobrymi obyczajami Obowiązek zwrotu prowadzi do rezultatów niesprawiedliwych Zatrzymanie świadczenia również prowadzi do rezultatów niesprawiedliwych

Przykłady (P. Księżak) Niegodziwość Czyn zabroniony Opłata za rozwód, zdradę małżeńską, czynności prokreacyjne Opłata za zostanie kochanką (SN 1934 r.) Czyn zabroniony Handel ludźmi Utrudnianie praktyk religijnych Składanie fałszywych zeznań

Skutki prawne Przepadek świadczenia lub jego wartości Przepadek czy zwrot sine causa? Kazus: zwrot świadczenia w przypadku nieuczciwej „surogatki” – art. 5 czy świadczenie niegodziwe?

Postępowanie Legitymacja – prokurator Pozwane obie strony stosunku prawnego Sąd może także orzec przepadek w toku procesu pomiędzy stronami Zawiadomienie prokuratora możliwe Wyrok konstytutywny i kształtujący

Skutki Nabycie własności przez Skarb Państwa Nabycie pierwotne Wygasa obowiązek świadczenia Nie można orzec przepadku karnego.