Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Gorlicach Kształtowanie się rozwoju mowy u dziecka – niepokojące symptomy Sesja logopedyczna 21.03.2014 r. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Gorlicach

BEZWZGLĘDNE WSKAZANIA KONSULTACJI U LOGOPEDY Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka:   Występujące u dziecka wady rozwojowe ( np. Zespół Downa, Mózgowe Porażenie Dziecięce lub inne choroby przewlekłe opóźniające ogólny rozwój psychoruchowy dziecka). Nieprawidłowości w budowie narządów mowy dziecka widoczne bez specjalistycznego badania ( np. rozszczepy podniebienia). Trudności z żuciem, połykaniem, nieprawidłowy sposób oddychania ( dziecko oddycha ustami)

Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka: Brak reakcji na odgłosy płynące z otoczenia. Zaburzenia rozumienia mowy oraz brak rozumienia prostych poleceń słownych. Brak kontaktu wzrokowego, dziecko nie zwraca uwagi na ludzi, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego. Brak mowy czynnej do drugiego roku życia oraz brak zainteresowania mową ( dziecko nie przejawia chęci powtarzania , czy też naśladowania dźwięków mowy).

Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka: Powtarzanie bez zrozumienia wyrazów, wyrażeń lub zdań wypowiadanych przez inną osobę ( tzw. echolalie). Odpowiadanie pytaniem na pytanie. Niepłynność mowy występujące u dziecka nagle np. po urazach psychicznych czy fizycznych. Nagłe wycofywanie się z kontaktów werbalnych.

Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka: BEZWZGLĘDNE WSKAZANIA KONSULTACJI U LOGOPEDY Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka: Międzyzębowa artykulacja głosek [s,z,c,dz] (przy wymowie tych głosek język wchodzi miedzy zęby , brzmienie głosek jest zdeformowane). Ubezdźwięczniane tj. zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne u dziecka powyżej trzeciego roku życia. Dziecko wymawia zamiast: domek - tomek woda – fota buda – puta zupa – supa

Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka: Dziecko w wieku czterech, pięciu lat nieprawidłowo wymawia wiele głosek co powoduje, że mowa jest niezrozumiała dla otoczenia. Dziecko w wieku pięciu, sześciu lat zastępuje głoski [sz,ż,cz,dż] głoskami s,z,c,dz lub[ś,ź,ć,dź] . Dziecko w wieku sześciu lat nie wymawia prawidłowo głoski [r] . Powyższe etapy rozwoju mowy opracowano w oparciu o następującą bibliografię: * Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna , Kraków 2008, Wydawnictwo Edukacyjne * Demel G. , Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa , 1998 WSiP, * Emiluta –Rozya D. ,Wspomaganie rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. CMPPP Warszawa 2006, * Moje dziecko nie słyszy. Praca zbiorowa pod red. J. Kobosko, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa 1999,

Kształtowanie rozwoju mowy dziecka od urodzenia do 6 roku życia- niepokojące symptomy. Kształtowanie się umiejętności językowych u dziecka jest jednym z największych fenomenów w rozwoju jednostki ludzkiej. Prawidłowy rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się osobowości w ogóle. Dzięki rozumieniu mowy poznaje ono otaczający go świat. Dzięki umiejętności mówienia jest w stanie wyrażać swoje uczucia i spostrzeżenia oraz komunikować swoje doznania i potrzeby. Mowa słusznie nazywana jest „ narzędziem myślenia” bo w słowach krystalizuje się myśl ludzka. Mowa wywiera wpływ na kształtowanie się takich umiejętności umysłowych jak: spostrzeganie, wyobrażenie, porównywanie i wnioskowanie.

Umiejętność nabywania języka Umiejętność nabywania języka uwarunkowana jest zarówno biologicznie (genetycznie) jak i środowiskowo. Dziecko przychodząc na świat posiada pewne określone predyspozycje, które pozwalają mu pod wpływem czynników środowiskowych nabyć i przyswoić określone struktury językowe.

Rozwój języka rozpoczyna się z chwilą narodzin, a nawet wcześniej, jeżeli weźmiemy pod uwagę konieczne uwarunkowania genetyczne oraz pierwsze doświadczenia słuchowe i czuciowe płodu (pierwsze zjawiska jakie odbiera płód i rejestruje w swojej pamięci to zjawiska rytmiczne: chód matki, bicie jej serca także jej głos). Od pierwszych prób ssania oraz pierwszego dźwięku wydanego przez dziecko w postaci krzyku rozpoczyna się długa i skomplikowana droga prowadząca do zdobycia narzędzia pozwalającego poznawać otaczającą rzeczywistość oraz wchodzić w relacje z innymi ludźmi.

Jak ważne jest to narzędzie pokazują przykłady osób dla których naturalna droga rozwijania mowy została z różnych przyczyn zamknięta np. z powodu dużych uszkodzeń określonych funkcji (np. słuchowych) lub z powodu zaniedbań czy błędów edukacyjnych i wymagali oni działań celowych, aby osiągnąć sprawność komunikacyjną.

Warto zatem poznać etapy rozwoju systemu językowego zdrowego dziecka, gdyż ich pojawianie się następuje w określonej kolejności zgodnie z poglądami Jakobsona od struktur prymarnych do sekundarnych. Znajomość tych etapów pozwala na podjęcie wczesnej stymulacji rozwoju mowy w i uniknięcie nieprawidłowości rozwojowych nie tylko w sferze językowej ale również w poznawczej, społecznej i emocjonalnej.

Etapy rozwoju mowy dziecka od urodzenia do szóstego roku życia WIEK W MIESIACACH ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA 0 -1 miesiąc Początkowo dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą płaczu; Poprzez płacz komunikuje swoje potrzeby; Płacz jest również ćwiczeniem narządu oddechowego; 2 -3 miesiąc Pojawiają się wokalizacje pierwszych samogłosek, oraz dźwięki „gardłowe” „k,g”( tzw. głużenie) nie przypominają one jeszcze ludzkiej mowy, towarzyszą im nieskoordynowane ruchy kończyn i całego ciała. Jest to nieświadomy trening narządów artykulacyjnych , w mózgu powstają pierwsze skojarzenia między wydawanymi dźwiękami a ruchami aparatu artykulacyjnego. Około 2 miesiąca życia dziecko odpowiada uśmiechem na uśmiech. Uspokaja się na głos matki lub ojca. Śpiąc w cichym pomieszczeniu porusza się lub budzi przy głośnych dźwiękach.

Zwraca się w kierunku źródła dźwięku. WIEK W MIESIACACH ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA 5- 6 miesiąc Dziecko zaczyna realizować sylaby zbudowane z samogłosek i prymarnych spółgłosek „p,b,m” potem „t,g,d”, z których potem będzie budowało pierwsze proste wyrazy ( jak: mama, baba, tata) Pojawia się gaworzenie samonaśladowcze , dziecko słuchając własnych realizacji zaczyna je powtarzać( brak takich zachowań może wskazywać na zaburzenia rozwoju mowy w tym uszkodzenia słuchu). Zwraca się w kierunku źródła dźwięku. Lubi grzechotki, pozytywki i zabawki dźwiękowe, Jest wrażliwe na melodię i intonację głosu osoby dorosłej

Pojawienie się gestu wskazywania palcem WIEK W MIESIACACH ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA 9 -10 miesiąc Naśladuje, powtarza oraz samodzielnie wokalizuje ciągi sylaby , które nie maja jeszcze znaczenia. Reaguje na swoje imię oraz rozumie proste wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym poparte gestem ( np. brawo) Kieruje głowę w kierunku osób mówiących , włącza swoje gaworzenie do rozmowy. Pojawienie się gestu wskazywania palcem Początki kształtowania się pola wspólnej uwagi.

Samodzielnie wypowiada kilka prostych wyrazów. WIEK W MIESIACACH ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA 11 -12 miesiąc Zaczyna wypowiadać pierwsze słowa zbudowane z sylab otwartych ( mama. tata, baba, am, da, nie). Rozumie znaczenie prostych słów np. nazwy osób z najbliższego otoczenia, niektórych przedmiotów. Rozumie proste polecenia np. daj, zakaz „ nie wolno). Samodzielnie wypowiada kilka prostych wyrazów. Powtarza sylaby i słowa wypowiadane przez dorosłego. Używa własnych określeń nazywając przedmioty Używa słów dźwiękonaśladowczych.

ROZWÓJ MOWY W DRUGIM ROKU ŻYCIA WIEK W MIESIĄCACH ROZWÓJ MOWY W DRUGIM ROKU ŻYCIA 13-16 miesiąc Używa coraz większej ilości znaczących słów. Posługuje się nazwami przedmiotów , czynności dotyczących najbliższego otoczenia Wypowiada wyrazy zbudowane głównie z sylab otwartych Upraszcza słowa wymawiając pierwszą lub końcowa sylabę Słowo zastępuje całe zdanie. Doskonalą się zdolności dzielenia uwagi dorosłymi. 18 miesiąc Obserwuje się dalszy rozwój słownictwa. Nadal przeważają wypowiedzi jednowyrazowe, wyrażenia dźwiękonaśladowcze. Używa własnych tworów językowych dla określenia rzeczy lub sytuacji , Rozumie proste zdania ( głównie polecenia i zakazy).

ROZWÓJ MOWY W DRUGIM ROKU ŻYCIA WIEK W MIESIĄCACH ROZWÓJ MOWY W DRUGIM ROKU ŻYCIA 24 miesiąc Stały wzrost słownictwa ( głównie są to rzeczowniki, czasowniki Pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe. Wzrasta poziom rozumienia wypowiedzi dorosłych Na polecenie pokazuje znane sobie przedmioty( np. zabawki, zwierzęta, ubrania, części ciała) oraz czynności Nazywa to czego potrzebuje lub co go interesuje. Wymawia wszystkie samogłoski oraz następujące spółgłoski „m,p,b,f w,t,d,n,k,g, ś,ź,ć” Dziecko o sobie mówi w trzeciej osobie Miesza formy gramatyczne i części mowy. Mówi często do siebie lub swoich zabawek.

ROZWÓJ MOWY W TRZECIM ROKU ŻYCIA WIEK W LATACH ROZWÓJ MOWY W TRZECIM ROKU ŻYCIA 3 rok życia Obserwuje się wzrost zasobu słownikowego Wypowiada proste zdania, które stopniowo staja się coraz dłuższe. Potrafi zadawać pytania. Nadal używa tworów językowych, czyli neologizmów, upraszcza słowa. Wypowiada wszystkie głoski z poprzedniego okresu pojawia się głoska „l” czasami mogą pojawić się głoski s,z,c,dz Stopniowo zanika język dziecięcy. Wzrasta sprawność komunikacyjna i społeczna.  

ROZWÓJ MOWY W CZWARTYM ROKU ŻYCIA WIEK W LATACH ROZWÓJ MOWY W CZWARTYM ROKU ŻYCIA 4 rok życia Stały wzrost słownictwa powoduje, że wypowiedzi są coraz dłuższe Buduje zdania rozwinięte i złożone. Używa wyrazów nazywających cech ( przymiotniki, przysłówki), pojawiają się wyrazy mające zabarwienie emocjonalne ( np. niesamowite, jak wspaniale). Obserwuje się spadek neologizmów dziecięcych oraz błędów gramatycznych. Lawinowo wzrasta liczba pytań – pojawia się pytanie dlaczego?. Potrafi opowiedzieć krótką bajkę lub zdarzenie. Poprawnie wypowiada głoski s,z,c,dz. Mogą pojawić się głoski „sz,ż,czdz”. Mowa jest zrozumiała dla obcego otoczenia.

ROZWÓJ MOWY W PIĄTYM , SZÓSTYM ROKU ŻYCIA WIEK W LATACH ROZWÓJ MOWY W PIĄTYM , SZÓSTYM ROKU ŻYCIA 5,6 rok życia W pełni ukształtowany jest system fonetyczno – fonologiczny tzn. dziecko powinno prawidłowo wypowiadać wszystkie głoski języka polskiego w tym również te najtrudniejsze (sz, ż, cz, dż) oraz głoskę „r” Swobodne nazywa relacje przestrzenne wyrażeniami przyimkowymi ( na, w, pod, za, obok, itp.) Znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej. Wzrost zdolności opowiadania, opisywania rzeczywistości w sposób werbalny Swobodne operowanie elementami słownikowymi i gramatycznymi systemu językowego . Wypowiedzi powinny być poprawne pod względem logicznym i gramatycznym

Dziękuję za uwagę Opracowanie: Edyta Romaszko