co to jest kultura popularna? socjologia kultury popularnej wykład 1

Dwa cele wykładu Określenie, w jaki sposób definiowano kulturę popularną Prezentacja definicji kultury popularnej leżącej u podstaw cyklu wykładów

Co to jest kultura popularna? (1) Określenie jest złożeniem dwu kategorii: kultura i popularny Kultura (Raymond Williams, 1976)- to specyficzny dla człowieka sposób życia. Popularny- (Ł. populus-lud)- to tyle, co ludowy, dla ludu Kultura popularna to specyficzny dla ludu sposób życia

Co to jest kultura popularna? (2) John Storey (Inventing Popular Culture, 2003) zwraca uwagę na dwie ważne kwestie: Nasz sposób rozumienia kultury popularnej zależy od tego, jak rozumiemy słowo „lud”, jaką rolę mu przypisujemy w życiu społeczeństw Kategoria kultury popularnej została stworzona nie przez lud ale intelektualistów (problematyczność ludu/ budowanie nowych podziałów społecznych)

Jak definiowano kulturę popularną?(1) Pierwotne znaczenie kategorii kultura popularna (David Oswell, Culture and Society, 2006): XIX wiek, Europa Kultura popularna jako kultura ludowa (folklor) Skąd się wzięło ówczesne zainteresowanie kulturą ludową/ folklorem? Romantyzm- kult natury, sprzeciw wobec procesów modernizacyjnych; mistycyzm Nacjonalizm: lud jako najważniejszy element wspólnoty narodowej, nośnik tożsamości narodowej i uzasadnienie dla odrębności budowanych wspólnot narodowych. Lud i kultura ludowa jako środek ukrywania procesów kulturowej homogenizacji i wykorzenienia. Kultura popularna jako kultura ludowa to forma przechwycenia wybranych sposobów życia ludu jako środków budowania nowoczesnych narodów

Jak definiowano kulturę popularną?(2) Drugi sposób rozumienia kultury popularnej- rodzi się w końcu XIX wieku Kultura popularna jako kultura ludu (a więc specyficzny sposób życia ludu) Lud to niewykształcone jednostki napływające do miast- niewykształcony motłoch, groźny dla porządku i rosnący w siłę Lud to efekt procesów modernizacyjnych (przede wszystkim urbanizacji i industrializacji, ale też demokratyzacji życia) Kultura ludu jest antykulturą, a więc sam lud nie powinien rościć sobie pretensji do sprawowania władzy, zaś jego niska pozycja jest w pełni zasadna. To zdeprecjonowanie kultury popularnej jako kultury ludu ma swoje korzenie w: a. strachu przed masami, b. narodzinach kultury prawomocnej c. modernizmie

Jak definiowano kulturę popularną?(3) Trzecie rozumienie (lata 30-40-ste XX wieku; Adorno i Horkheimer, Macdonald) Kultura popularna jako kultura masowa Lud w tym rozumieniu zostaje utożsamiony z masą (bierne, wykorzenione, zatomizowane jednostki, podatne na manipulacje, oddziaływanie mediów i demagogów, pozbawione własnego zdania) Kultura masowa- wulgarna, prosta rozrywka, produkowana przemysłowo, nieautonomiczna, ale żerująca na prawdziwej kulturze. Kultura masowa- kultura, którą karmione są masy, by były bardziej efektywnymi pracownikami i lojalnymi konsumentami. Kultura masowa jest podwójnie groźna: wypiera i niszczy prawdziwą kulturę oraz jest środkiem panowania nad masami.

Jak definiowano kulturę popularną?(4) Czwarty sposób rozumienia kultury popularnej (lata 60-70 XX wieku, Brytyjskie Studia Kulturowe- Hall, Fiske, Williams i inni) Kultura popularna jako kultura wytwarzana przez lud Lud rozumiany jako ci, którzy są podporządkowani, pozbawieni władzy (robotnicy, kobiety, mniejszości etniczne, rasowe, seksualne) Lud jest traktowany jako zróżnicowany, aktywny, twórczy, suwerenny Kultura popularna jest kulturą oporu Kultura popularna to nie dzieła, ale opozycyjne wobec dominujących praktyki kulturowe i odczytania dóbr kultury Kultura popularna to kultura żerująca na kulturze masowej

Jak definiowano kulturę popularną?(5) Ujęcie antropologiczne (lata 80-90 XX wieku)- lud to my, obywatele, suwerenne podmioty życia społecznego. Kultura popularna to kultura nasza, swojska, najbliższa codzienności, praktykowana w każdym momencie naszego życia. Kultura popularna jako opozycja kultury oficjalnej, narodowej, akademickiej, intelektualnej

Jak definiowano kulturę popularną?(6) Dotychczasowe sposoby definiowania kultury popularnej nie są formami jej opisu, ale wytwarzania. Historia tego pojęcia odzwierciedla: zmieniający się sposób pojmowania ludu i ewolucję ładu obecnego w zachodnich społeczeństwach postawy intelektualistów wobec ludu Dotychczasowe definicje kultury popularnej są więc silnie zideologizowane oraz projektują miejsce ludu w życiu społecznym.

Propozycja definicji kultury popularnej (1) Odrzucenie prób zdefiniowania kultury popularnej poprzez kategorię „lud”, Próba zdefiniowania kultury popularnej przez kategorię „popularność” Popularne to tyle, co powszechnie znane, rozpoznawane, aprobowane, uznawane.

Co jest dziś popularne? Prostota: Łatwe i proste w treści Powszechność: Rozpowszechnione na dużą skalę; wszystko o czym się mówi; coś, co jest modne/ wszystko z czym spotykamy się na co dzień Pewne zachowania, postawy, obiekty, przekazy: Facebook, talent show, Justin Biber, Zmierzch, Harry Potter, filmy w 3D; ulepszenia w oglądaniu TV; zdrowe odżywianie; posiadanie najnowszego sprzętu elektronicznego (iPhone; iPad); portale internetowe; amerykańskie seriale TV; prasa tabloidowa; czytanie dzienników w Internecie; festiwale muzyczne; kabarety; galeria handlowe, studiowanie; fast-foody „dobra zabawa”, imprezowanie ; bycie towarzyskim i posiadanie przyjaciół (również w sieci); To co niszowe, alternatywne; bycie poza systemem (nie zwalczanie go); Czerpanie wielu przyjemności z życia na raz i bycie częścią większej całości; Bycie popularnym Skończyły się czasy dominacji jednego trendu ; trudno powiedzieć

Co nie jest dziś popularne? Dystrakcja: Coś, co jest mało prowokacyjne, nie wywołuje skrajnych emocji Brak możliwości personalizacji: Coś, z czym ludzie nie mogą się identyfikować Przestarzałe: To, co było popularne kilka lat temu (ale to i tak powrócić w latach późniejszych); coś, co popularne nie było kiedyś; muzyczne gwiazdki jednego sezonu; formy slangu, którymi porozumiewają się młodzi ludzie; wszystko to, co nie podoba się nastolatkom Konkretne dobra i trendy: nie bycie proekologicznym; nie dbanie o zdrowie, niepodążanie za modą; podążanie za modą zbyt daleko posunięte (tipsy; solarium, botoks); słuchanie muzyki w miejscach publicznych; „nasza klasa”; wolny tryb życia; czytanie książek; czytanie gazet; palenie papierosów; głosowanie na PiS wśród młodzieży; wyższa kultura; niskobudżetowe filmy i kino niekomercyjne; chodzenie do kościoła; disco- polo Trudno odpowiedzieć na to pytanie- dla kogo?

Co sprawia, iż coś staje się popularne? Powszechność: Dobrze wypromowane, nagłośnione; dobry marketing, reklama i promocja; łatwy dostęp ; obecność tego elementu w wielu miejscach Dystrakcja: Coś, co zwraca uwagę/ Coś co jest nowe; niepowtarzalne, świeże Specyficzne cechy przekazu: Coś, co przemawia do dużej liczby osób, trafienie w gusta publiczności, łatwość w odbiorze; ogólnodostępne; nie wymaga wysiłku; coś, co zaciekawi ludzi; coś, co jest masowe; coś, co sprawia radość i przyjemność wszystkim; odpowiedź na określone pragnienia i potrzeby; dobrze by było, gdyby to była wysoka wartość artystyczna Prosumpcja/ sieci: Ludzie sprawiają, iż coś jest popularne ; rekomendacje innych osób; rozpowszechnienie przez portale społecznościowe; wszystko, co związane z Internetem Uniwersalność: Coś co jest związane z potrzebami fizjologicznymi, które trzeba zaspokajać.

Propozycja definicji kultury popularnej (2) Warunki popularności: Popularne jest to, co powszechnie znane/ rozpoznawane (zależność od mediów komunikacyjnych) To z czego korzystamy w sposób dobrowolny (warunkiem istnienia kultury popularnej jest: a. wolność wyboru oraz b.dostępność obiektów spośród których można wybierać) Polifunkcjonalność (polisemia i otwarcie na różnorodne sposoby wykorzystywania) To, co jest na tyle uniwersalne, że umożliwia zakomunikowanie innym odrębności jednostki To, co dostarcza zróżnicowanych przyjemności (satysfakcja- przyjemność - rozkosz)

Co sprawia Państwu przyjemność? Czynności odbiorcze: słuchanie muzyki; chodzenie na koncerty; Oglądanie dobrych filmów; czytanie książek; oglądanie TV; siedzenie przy kominku i czytanie; oglądanie śmiesznych programów Interakcje: Spotkania z ludźmi (których lubię, którzy są ciekawi), wspólne gotowanie, jedzenie; dobre jedzenie z przyjaciółmi, rodziną; czas spędzany z rodziną; spędzanie czasu z ważnymi dla mnie osobami; Czas spędzony z przyjaciółmi, rozmowa Czynności zmysłowe: seks (daje bliskość), przyjemności fizyczne- seks, jedzenie, dobra strawa i trunek; jedzenie ulubionych potraw; używki: picie kawy, palenie papierosów, alkohol (jestem wtedy innym człowiekiem) Mobilność: spacery nocą; spacerowanie z psem; podróże; jazda samochodem; spacery po Poznaniu; jazda tramwajem; podróż autostopem; sport; jazda konna Zakupy: robienie zakupów (szczególnie obuwniczych) Tworzenie: malowanie; zabawa kamerą i montażem; pisanie Bierność: sen; spokojne siedzenie przy kominku Praca: praca w charakterze wolontariusza; moja praca, która jest moją pasją (snowboarding i fotografia); sprzątanie

Czy istnieje coś, co sprawia przyjemność wszystkim? Zluzowanie: coś, co nie wymaga wysiłku, może być zrobione najmniejszym nakładem sił (leżenie, relaksowanie się; sen; długi sen w ciepłym łóżku; odpoczynek Przyjemności fizyczne: przyjemności fizyczne, dobra strawa i trunek; jedzenie (o ile osoby nie mają zaburzeń związanych z jedzeniem), seks Przyjemności społeczne: stany psychiczne (uczucia- miłość, spełnienie, osiągnięcie celu) ; drobnostki poprawiające humor; bycie docenionym przez innych; kontakty z bliskimi osobami /rozmowa Muzyka: słuchanie muzyki (nie znam nikogo, dla kogo nie byłoby to przyjemne) Egotyzm: mówienie o sobie Nie ma czegoś takiego: Nie istnieje cos takiego, ludzie są zbyt różnorodni; nie można mieć takiej pewności; każdemu sprawia przyjemność coś innego

Propozycja definicji kultury popularnej (3) Kultura popularna to taki rodzaj kultury, którego istotą jest dostarczanie zróżnicowanych przyjemności zróżnicowanym pod względem istotnych cech społecznych jednostkom. Warunkiem ich dostarczania jest powszechna rozpoznawalność i polifunkcjonalność dóbr, a także swoboda w korzystaniu z nich i możliwość ich użycia dla wyrażenie siebie w sposób zrozumiały dla innych.

Zagadnienia do egzaminu Od czego według Storey’a zależy nasz sposób rozumienia kultury popularnej? Kultura popularna jako kultura ludowa, kultura ludu i dla ludu. Na czym polega różnica pomiędzy kulturą popularną a masową? Scharakteryzuj pokrótce pięć podstawowych warunków popularności? Podaj oraz omów pokrótce proponowaną podczas wykładu definicję kultury popularnej.

Sugerowane lektury Fiske J., Zrozumieć kulturę popularną, Kraków, 2010, str. 23-110 Krajewski M., Kultury kultury popularnej, Poznań, 2005, str. 15-43 Oswell D., Culture and Society: An Introduction to Cultural Studies, Londyn, 2006, str. 74-103 Storey J., Inventing Popular Culture: From Folklore to Globalization, Londyn, 2003