Seminarium: „Dziecko w potrzebie” Poznań 2014.04.25 „Granica interwencji” czyli doświadczenia praktyków w sytuacjach podejmowania decyzji o odbiorze dziecka z rodziny” Justyna Piekarska - kurator rodzinny Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu III Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej ds. Rodzinnych

Konwencja o prawach dziecka Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20.11.1989 w art. 9 ust. 1 podkreśla, że Państwa – Strony zapewniają, aby dziecko nie zostało oddzielone od swoich rodziców wbrew ich woli, z wyłączeniem przypadków, gdy kompetentne władze, podlegające nadzorowi sądowemu, stwierdzą że takie oddzielenie jest konieczne ze względu na najlepiej pojęte interesy dziecka (szczególnie w przypadkach nadużyć lub zaniedbań ze strony rodziców, gdy każde z rodziców mieszka oddzielnie, a należy podjąć decyzję odnośnie do miejsca pobytu lub zamieszkania dziecka).

Ustawa z dnia 09 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. 2013, Nr 0, Poz.135) W Polsce w/w ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w pierwszej kolejności określa zasady i formy wspierania rodziny przeżywające trudności w pełnieniu funkcji opiekuńczo – wychowawczych, a dopiero jeśli te formy pomocy okażą się nieskuteczne wymienia zasady i formy pieczy zastępczej.

Ustawa z dnia 09 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. 2013, Nr 0, Poz.135) Stosując ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, należy mieć na względzie: podmiotowość dziecka i rodziny; prawo dziecka m.in. do: wychowania w rodzinie, a w razie konieczności wychowywania dziecka poza rodziną — do opieki i wychowania w rodzinnych formach pieczy zastępczej (jeśli jest to zgodne z dobrem dziecka), powrotu do rodziny, utrzymywania osobistych kontaktów z rodzicami (z wyjątkiem przypadków, w których sąd zakazał takich kontaktów), stabilnego środowiska wychowawczego, ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie dziecka, ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem,

Kodeks rodzinny i opiekuńczy Zgodnie z art.100 k.r.o. każde z rodziców może się zwrócić do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osobę nieuprawnioną, a sąd i inne ograny władzy publicznej są obowiązane udzielać pomocy rodzicom, jeśli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. Sąd rozpatrując taki wniosek musi jednak uwzględniać dobro dziecka i interes społeczny zgodnie z zapisami art.95§3 k.r.o. Ochrona praw rodziców i ich interes ma w tym postępowaniu charakter drugorzędny. Jeśli sąd rozpoznając sprawę uzna, że powrót dziecka do rodzica domagającego się ochrony swoich praw jest sprzeczne z dobrem dziecka, wówczas sąd nie przychyli się do takiego wniosku

Postępowanie o przymusowe odebranie osoby Postępowanie o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej (osoba małoletnia do 18 r.ż, która nie zawarła związku małżeńskiego) lub osoby pozostającej pod opieką (osoba ubezwłasnowolniona całkowicie) toczy się w oparciu o zapisy wprowadzone do kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 19 lipca 2001 (art.5981-59813).

Postępowanie o przymusowe odebranie osoby Sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub osoby pozostającej pod opieką nie mogą być wszczęte z urzędu (art.5981§3 k.p.c), a jedynie na wniosek osoby uprawnionej (każdy rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska albo któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka).

Postępowanie o odebranie osoby - fazy postępowania faza rozstrzygająca (rozpoznawczą), która może przebiegać w samodzielnym postępowaniu wg. przepisów art.5981-5985 lub stanowić część innego postępowania rozpoznawczego np. w sprawach o zmianę rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej, rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa – cel: rozpoznanie sprawy i wydanie orzeczenia (określenie zobowiązanego, uprawnionego, terminu); faza wykonawcza (realizacyjną), która zawsze przebiega wg. przepisów art.5986-59813 – cel: wykonanie orzeczenia nakładającego obowiązek wydania osoby.

Postępowanie o odebranie osoby – faza wykonawcza Postępowanie wykonawcze (art.5986-59813) rozpoczyna się z chwilą zlecenia przez sąd (w postaci postanowienia) kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką na wniosek osoby uprawnionej, jeżeli zobowiązany do oddania w/w osoby nie zastosuje się do postanowienia (w tym momencie kurator staje się głównym organem wykonawczym prowadzącym postępowanie o odebranie osoby: zorganizowanie odbioru, koordynowanie wykonania, ustalanie terminu odebrania, zawiadomienie o tym uprawnionego, faktyczne odebranie i oddanie osoby uprawnionemu w miejscu wykonywanych czynności.

Postępowanie o odebranie osoby – faza wykonawcza Do sytuacji mogących doprowadzić do zlecenia kuratorowi przymusowego odbioru dziecka należy: uprowadzenie dziecka tzw. „porwania rodzicielskie”; zatrzymanie lub przetrzymanie dziecka przez osobę nieuprawnioną;

Działania kuratora podczas realizacji odebrania osoby Kurator jest uprawniony do odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką od każdej osoby, u której ona się znajduje; Przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką i oddanie jej uprawnionemu może nastąpić tylko w obecności uprawnionego albo osoby lub przedstawiciela instytucji przez niego upoważnionej. Przy odbieraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką kurator sądowy powinien zachować szczególną ostrożność, aby dobro tej osoby nie zostało naruszone - w szczególności, aby osoba ta nie doznała krzywdy fizycznej lub moralnej. Jeżeli wskutek wykonania orzeczenia miałoby doznać uszczerbku dobro osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, kurator sądowy wstrzyma się z wykonaniem orzeczenia do czasu ustania zagrożenia, chyba że wstrzymanie wykonania orzeczenia stwarza poważniejsze zagrożenie dla tej osoby.

Działania kuratora podczas realizacji odebrania osoby W razie potrzeby kurator może żądać od Policji, organów pomocy społecznej lub innych instytucji pomocy przy czynnościach związanych z przymusowym odebraniem (wątpliwości i spory kompetencyjne). Na żądanie kuratora Policja powinna usunąć osoby przeszkadzające w wykonaniu orzeczenia . Poza tym pomoc Policji może polegać na zapewnieniu porządku w miejscu wykonywanych czynności, bezpieczeństwa kuratorowi i odbieranej osobie oraz udzielaniu innej niezbędnej pomocy na żądanie kuratora. W przypadkach ukrycia osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką lub innych czynności podejmowanych w celu udaremnienia wykonania orzeczenia kurator zawiadomi prokuratora Jeśli zobowiązany ukrywa miejsce pobytu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką kurator występuje z wnioskiem do sądu o zarządzenie przymusowego sprowadzenia zobowiązanego celem złożenia oświadczenia o miejscu pobytu tej osoby (oświadczenie to pod względem skutków karnych jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem).

Odebranie dziecka w celu umieszczenia w placówce lub rodzinie zastępczej Przepisy art. 5986–59812 stosuje się również w przypadkach konieczności odebrania dziecka z dotychczasowego środowiska w celu wykonania orzeczeń: wydanych w przypadkach nagłych na zasadzie art.569§2 k.p.c., o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w rodzinie zastępczej na podstawie art.109§2 pkt.5 k.r.o.

Statystyki – okręg działania Sądu Okręgowego w Poznaniu Rok Ilość odbiorów w trybie art. 5986 kpc Liczba etatów kuratorów rodzinnych 2013 86 111 2012 66 110 2011 106 105 2010 75

Etyczne aspekty pracy kuratora – ocena moralna odbioru dziecka przez kuratora Kryterium normy – działania kuratora są dobre są zgodne z przepisami Kryterium intencji – intencją kuratora jest ochrona dobra dziecka Kryterium sposobu realizacji - działania kuratora są dobre, jeśli realizacja zadania jest dobrze przygotowana i przeprowadzona Kryterium skutku – jeśli skutek jest dobry to postępowanie było moralnie dobre (skutek rozłożony w czasie) Kryterium cnót osobistych – czy działanie jest dobre zależy od tego kto je wykonuje – jeśli kurator jest dobrym człowiekiem dysponującym wieloma cnotami to musi postępować moralnie

Dziękuję za uwagę Justyna Piekarska