Informatyka MTDI1 - Transport I stopień wykład 30 h lab. 30 h 2 sprawdziany wykładowe dr inż. Tomasz Bajorek http://tbajorek.prz.edu.pl Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Zakład Informatyki, Bud.L, pok.28

Wykład - skrót tematyki: Sieci komputerowe. Topologie. Media przesyłu. Urządzenia sieciowe. Hipertekst. Dokumenty HTML i ich struktura - CSS. Javascript. Zmienne i wyrażenia. Obliczanie – obiekt Math. Instrukcje proste, instrukcje strukturalne, iteracyjne. System unixowy. Podstawowe polecenia. Prawa dostępu. Matlab – obliczenia symboliczne. Języki programowania (składnia, semantyka). Idea programowania strukturalnego. Algorytmy i sposoby ich przedstawiania, schematy blokowe, pseudokod. Algorytmy sortowania, min i max, wyszukiwania danych. Program i jego składowe. Struktura prostego programu i jego analiza (Pascal). Stałe, zmienne. Proste typy danych, operatory arytmetyczne i logiczne. Zmienne łańcuchowe. Instrukcje definicje, przykłady zastosowań. Strukturalne typy danych: tablica, rekord, plik tekstowy i elementowy. Dynamiczne struktury danych: listy, tablicowe implementacje list, stos, kolejki, drzewa i ich reprezentacje Podprogramy - procedury, funkcje. Rekurencja i typy programów rekurencyjnych. Obiekty.

Literatura literatura dodatkowa: Krysiak K.: Sieci komputerowe : kompendium, Helion, 2003 Aho A. V., Hopcroft J. E., Ullman J. D., Algorytmy i struktury danych, Helion, Gliwice 2003. Mrozek B., Mrozek Z., Matlab 5.0 Lis M., JavaScript. Ćwiczenia praktyczne. Wydanie II Struzińska-Walczak A., Walczak K.: Nauka programowania dla początkujących: Turbo Pascal,1993. Wirth N., Algorytmy + struktury danych = programy. WNT, Warszawa 2001. literatura dodatkowa: Teixeira S., Pacheco X, Delphi: vademecum profesjonalisty, Helion. Reisdorph K. : Delphi dla każdego, Helion.

Materiały dydaktyczne zakładu http://tbajorek.prz.edu.pl Dostęp: Login: student Hasło: samoloty

Sieć - połączenie wielu komputerów w celu: WPROWADZENIE DO SIECI KOMPUTEROWYCH Sieć - połączenie wielu komputerów w celu: przesyłu i odbioru danych różnego typu żądań przetwarzania danych na innym komputerze, wykonania określonej usługi zdalnego administrowania odległym komputerem Połączenie to może być zrealizowane w różny sposób. Sposobów jest praktycznie tyle ile wyróżniamy typów sieci np. Ethernet, Token Ring, Token Bus, ATM, FDDI

Połączenia komputerów fizyczne oprogramowanie Połączenia komputerów (techniki połączenia) bezpośrednie sieciowe (telefoniczne) LAN MAN WAN   przewodowe modemowe komutowane stałe (dzierżawione) bezprzewodowe WI-FI WI-MAX

Cechy połączeń: Problemy: technika połączenia (hardware+protokoły) oprogramowanie (software) Problemy: szybkość transmisji koszt połączenia i oprogramowania

Możliwości sieci dostęp do wspólnych zasobów: dyski (pliki) drukarki procesory (zdalne przetwarzanie - praca na odległych komputerach o większej mocy obliczeniowej) rozproszone (wspólne) bazy danych strony internetowe statyczne (informacje, dane, reklama, udostępnienie plików) komunikacja: poczta elektroniczna strony internetowe dynamiczne (dialog, transakcje) przesyłanie danych, programów (download, upload) konwersacja tekstowa (chat) i głosowa (VoIP)

Rozwój sieci technologiczny – nowe technologie – media i urządzenia, wzrost pojemności i szybkości transferu konceptualny – na bazie technologii, powstawanie nowych obszarów wykorzystania

Rozwój technologii internetowych 1969 - ARPANET 1989-90 Berners-Lee – www, protokół http – Mosaic – pierwsza przeglądarka 1993 1994 PHP – Rasmus Lerdorf stworzył zbiór narzędzi do obsługi swojej strony domowej – mechanizm interpretacji zestawu makr; np.: książka gości, licznik odwiedzin (PHP – Personal Home Pages) – włączenie baz danych INTERAKCJA UŻYTKOWNIKÓW problemy i wojny przeglądarek- Microsoft, Netscape NAPSTER – Fanning (prawa do własności intelektualnej – Winamp, iTunes – Steve Jobs z Apple - za 99centów 1 utwór MP3) komunikacja – e-mail, ICQ a potem inne komunikatory (IRC, GG) Napster też umożliwiał dialog i wymianę poglądów

TWORZENIE SIECI PRZEZ SPOŁECZNOŚĆ digg.com (wykop) facebook.com (też twitter)- portal społecznościowy Zuckerberg – nowe myślenie społeczne (ponad 500 mln użytkowników) – sieć społeczna – graf społeczny – powiązania – 6 stopni i każdy zna każdego, Microsoft kupił za prawie 1 mld kilka % akcji youtube.com – upload plików– wykupione przez Google w 2006 blogi wikipedia – Jim Wales darmowe ogłoszenia – craiglist.org - koncepcja WEB 2.0 - tworzenie większości treści przez użytkowników. nieprzewidywalny rozwój

Portale społecznościowe – możliwości reklamowe nk.pl twitter.com Magnat prasowy Rupert Murdoch kupił za 580 mln dolarów internetowy serwis wspólnotowy MySpacecom w lipcu 2005 r. Wg CNN.money - cena reklamy na My Space kosztuje 750.000 dolarów dziennie. Yahoo!, który sprzedaje swoją home page za 1 mln dolarów dziennie. MySpace - z największych sukcesów internetu. Twitter - mikroblogowanie 250.000 nowych członków przybywa każdego dnia. Odsłony, MySpace jest drugim website na świecie po Yahoo!, przed MSN (Microsoft) i Google Facebook odrzucił ofertę kupna za 750 mln dolarów. Żąda 2 mld. facebook.com

CHARAKTERYSTYKA SIECI KOMPUTEROWYCH Podział ze względu na rozmiary (zasięg): * Małe sieci lokalne nazwane jako LAN (Local Area Network) - swym zasięgiem obejmują niewielki obszar bloku (bloków), najczęściej podłączone jest od kilku do kilkudziesięciu komputerów, firmy * Większe sieci obejmujące duży obszar - MAN (sieć miejska – Metropolitan Area Network), gdzie konieczna jest wymiana danych między komputerami odległymi od siebie o kilka, kilkanaście kilometrów * Duże sieci rozległe tzw. WAN (Wide Area Network) są to sieci obejmujące duże tereny. Inaczej mówiąc w takiej sieci WAN są połączone mniejsze LAN'y po przez odpowiednie urządzenia tzw. bramy -gateway.

Największa sieć jaką jest oczywiście Internet czyli sieć sieci. Internet łączy WAN'y

Aby sieć działała wymagane jest: odpowiednia konfiguracja (topologia) sieci - struktura sieci - sposób połączenia media przesyłowe – kable miedziane, światłowód, fale elektromagnetyczne urządzenia aktywne (wzmacniające, sterujące) protokoły - języki porozumiewania się, np. TCP/IP sieciowy system operacyjny np. Unix – zawiera serwer plików, poczty, www i inne Netware (Novell) w zasadzie tylko system plików Win-NT, WIN2003 Server Serwer – komputer umożliwiający dostarczenie usług

Każda sieć komputerowa musi być zbudowana w oparciu o pewną strukturę, zwaną inaczej topologią. Topologia sieci - definiuje zastosowanie danego medium transmisyjnego oraz ogólną budowę sieci. Ze względu na wybraną topologię stosuje się dany rodzaj złącz oraz urządzeń aktywnych, co warunkuje odpowiednią przepustowość sieci. 3 podstawowe topologie używane w sieciach kablowych : Topologia magistrali - szynowa (szeregowa) Topologia gwiazdy – "promienista" Topologia pierścienia

Topologia magistrali - szynowa Topologia szynowa polega na przyłączeniu wszystkich komputerów (węzłów) w sieci do jednego kabla, wspólnego dla wszystkich węzłów. Jeśli jakiś węzeł sieci chce nadać informację musi podać na jej początku adres odbiorcy. Każdy węzeł odbiera nadaną informację i dekoduje adres zawarty w jej nagłówku. Jeśli adres ten jest adresem danego węzła, to przejmuje on nadawane dane. Jeśli tak nie jest, węzeł ignoruje strumień danych w magistrali i oczekuje na kolejną „porcję” informacji lub rozpoczyna nadawanie jeśli magistrala jest wolna. Topologia szynowa używana jest najczęściej w sieciach Ethernet oraz LocalTalk.

Do łączenia stacji roboczych stosuje się kabel koncentryczny. Umożliwia uzyskanie maksymalnej przepustowości 10Mb/s (wystarcza do większości domowych zastosowań). Konieczne jest stosowanie adresowania urządzeń, aby wyeliminować konflikty pomiędzy nimi. Magistrala to urządzenie umożliwiające wymianę danych, adresów i sygnałów sterujących pomiędzy różnymi urządzeniami peryferyjnymi komputera. Standardy: Ethernet , LocalTalk, FDDI Terminator (ogranicznik) – na końcu magistrali

Zalety magistrali – oszczędność kabla Wady – niska przepustowość, podatna na uszkodzenia (awaria komputera w środku magistrali)

Topologia gwiazdy Każdy węzeł sieci przyłączony jest własnym przewodem do urządzenia łączącego - tak zwanego koncentratora (ang. HUB), przełącznika (SWITCH) lub routera

Gwiazda - jest najczęściej stosowaną dziś technologią. Maksymalna przepustowość wynosi do 1 Gb/s. (109 bit/s) Zalety gwiazdy Większa przepustowość. Gdy przestaje działać jeden komputer, cała sieć funkcjonuje dalej. Łatwa lokalizacja uszkodzeń ze względu na centralne sterowanie. Wydajność. Wady Duża liczba połączeń (duże zużycie kabli). Gdy awarii ulegnie centralny punkt (koncentrator lub przełącznik), to nie działa cała sieć.

Topologia pierścienia Wszystkie węzły sieci tworzą zamknięty pierścień. Każdy węzeł przetwarza aktywnie informacje aktualnie znajdujące się w magistrali. Typowym przykładem sieci opartej o topologię pierścieniową jest sieć światłowodowa FDDI.

Token Ring to druga pod względem popularności (po architekturze Ethernet) architektura sieciowa - podobna do sieci magistrali z tą różnicą, iż końcówki kabli nie są zakończone terminatorami lecz łączą się ze sobą tworząc wzór okręgu. Możliwe jest łączenie poszczególnych sieci oraz technologii sieciowych, niewiele z dzisiaj istniejących sieci posiada czystą topologię magistrali lub gwiazd (topologia drzewa, mieszana).

FDDI Fiber Distributed Data Interface - Token Ring zastosowanie topologii pierścienia FDDI Fiber Distributed Data Interface - Token Ring Przepływ danych 100Mb/s Nośnikiem w przypadku tej topologii jest światłowód Topologia ta współpracuje z dwiema fizycznymi topologiami : pierścieniową i gwiaździstą. Sieć ta zbudowana jest z dwóch pierścieni, po których dane są przesyłane w przeciwbieżne strony. Stacje robocze podłączone są do tych dwóch pierścieni. Zaleta = mimo uszkodzenia jednego pierścienia sieć jest nadal sprawna i można przesyłać dane. W przypadku uszkodzenia pierścienia stacje robocze automatycznie się rekonfigurują i zawracają dane do drugiego pierścienia, przez co inne stacje nie zauważają zaistniałej awarii.

Gdy sieć jest wolna dla przesyłu wtedy specjalna ramka danych (token), przechodzi przez pierścień od jednej stacji do drugiej. Kiedy stacja chce przekazywać dane, 'chwyta' token i w jego miejsce przekazuje ramkę danych. Stacja docelowa po jej odebraniu, sporządza kopię tej ramki i kontynuuje przesyłanie ramki po pierścieniu, ustalając bit FCI (potwierdzenie odbioru). Kiedy stacja, która pierwotnie wysłała ramkę odbierze ją ponownie, zakłada że wiadomość dotarła do celu. Usuwa wtedy ramkę z pierścienia i przekazuje token w jej miejsce. Rozmiar ramki (porcji informacji) w tej topologii może wynosić 4096 bajtów.

Swoją topologię posiadają także sieci radiowe tzw. WLAN (Wireless LAN) Swoją topologię posiadają także sieci radiowe tzw. WLAN (Wireless LAN). Tu komputery nie komunikują się za pomocą standardowego medium lecz poprzez fale radiowe wysyłane przez wyspecjalizowane urządzenia nadawczo odbiorcze. IBSS - (Independet Basic Service Set) - sieć niezależna charakteryzuje się tym, iż każda stacja nadawczo-odbiorcza ma ten sam priorytet i komunikuję się z innymi komputerami bezpośrednio, bez żadnych dodatkowych urządzeń aktywnych kierujących ruchem. BSS - (Basic Service Set) - sieć zależna; w tym przypadku ruchem w sieci kieruje tzw. HUB AP (access point)- wszystkie komputery należące do danej podsieci nie komunikują się już bezpośrednio ze sobą lecz za jego pomocą. ESS - (Extended Service Set) - sieć złożona; sieć ta powstaje przez połączenie ze sobą dwóch lub więcej struktur BSS.

Urządzenia sieciowe Składniki sieci Na każdą sieć składają się dwa rodzaje elementów: pasywne - są to kable, przewody, złączki, gniazda itp. aktywne - czyli karty sieciowe, urządzenia które transmitują sygnał (hub'y) lub go przełączają (switch'e) oraz takie które sygnał ten wzmacniają - wzmacniacze sygnałowe.

Media przesyłu Przewodowe Miedziane różne typy kabli koncentrycznych (gruby i cienki koncentryk) – już bardzo rzadko stosowane skrętka (UTP - Unshielded Twisted-Pair cable) – początkowo 4 żyły, potem 8 Optyczne światłowód (Fiber Optic Cable) Bezprzewodowe podczerwień (bez licencji) fale radiowe (licencja – przydział częstotliwości) - łączność ruchoma (medium jest atmosfera, przeszkody, chmury itp., także próżnia) – WI-FI, telefonia komórkowa światło lasera (wady – rośliny!)

Kabel miedziany - medium dla transmisji sygnałów na małe odległości. Zwykle pewne napięcie U+ reprezentuje binarną jedynkę, a U- binarne zero (bipolarność) Wyróżniamy rodzaje kabli miedzianych: • kable koncentryczne skrętka Kable mają możliwości transferu: - od 1Mbit/s dla starszych kabli koncentrycznych - do 1Gb/s dla skrętki 8-żyłowej

Kabel koncentryczny ("cienki" lub "gruby") ekranowany w celu odizolowania od zewnętrznych pól elektromagnetycznych - cienka siatka miedziana. Mało wrażliwy na zakłócenia ale łatwo ulega uszkodzeniom - trudnym do lokalizacji. Raczej już historia….

Kabel skrętkowy Skrętka w zależności od przepustowości 10Base-T, 100Base-T 1000Base-T wykonana ze skręconych nieekranowanych przewodów. Kabel skrętkowy tworzy tzw. linię zrównoważoną (symetryczną). UTP– skrętka nieekranowana. STP – skrętka ekranowana oplotem, FTP – skrętka foliowana, czyli skrętka miedziana ekranowana za pomocą folii (wraz z przewodem uziemiającym) FFTP– skrętka z folią na każdej parze przewodów i dodatkowa folia. SFTP– skrętka jak FFTP plus oplot. Segment do 100 m – FTP do 230m, FFTP do 300m.

Światłowód Transmisja na odległość powyżej 100 m - kabel światłowodowy. Do budowy światłowodu stosuje się wyłącznie szkło kwarcowe o dużej czystości – małe tłumienie Światłowód składa się z dwóch warstw: • wewnętrzna- rdzeń • zewnętrzna – płaszcz ochronny. dodatkowo powłoka zabezpieczająca – tworzywo sztuczne

teleinformatyka telekomunikacja 12 włókien

4 firmy produkują światłowody Światłowód (falowód optyczny – dielektryczny) – przenosi sygnały świetlne – fiber-optic cable  Zasada działania - wielokrotne wykorzystanie zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia (odbicie i załamanie fal) wiązki światła podążającej wzdłuż światłowodów (odbicie od płaszcza) – propagacja fali 4 firmy produkują światłowody tzw. mod – wiązka światła mody wpadają do światłowodu pod różnym kątem, skutkiem tego- pokonują różne odległości

Cechy światłowodu duża szerokość pasma – do 2.1014 Hz mała stratność mocy spowodowana rozpraszaniem – ok. 0,2 dB/km – Kao i Hockam przewidzieli 20 dB/km, a wcześniej było 1000 dB/km przesył 200 000 km/s (prędkość światła w szkle) odporność na interferencje elektromagnetyczne mała waga, wymiary, dobra giętkość i wytrzymałość cena ? – wykonane w zasadzie z piasku Najważniejsza zaleta – najnowsze technologie światłwodowe umożliwiają przesył do 100 Gb/s na duże odległości 100 miliardów bitów na sekundę

f=/v 1 UKF f 5.1014Hz 5.1012Hz 5.108Hz

Zaleta: Światłowody nie emitują zewnętrznego pola elektromagnetycznego, w związku z czym niemożliwe jest podsłuchanie transmisji !! Wada: Dyspersja - Impuls biegnący w falowodzie ulega wydłużeniu (rozmyciu), co ogranicza maksymalną częstotliwość sygnału przesyłanego przez światłowód. W wyniku różnic w prędkości poruszania się fal o różnych długościach, fale wysłane jednocześnie nie docierają do odbiornika w tym samym czasie. Na wyjściu pojawia się szerszy impuls, który rośnie wraz ze wzrostem długości światłowodu

Generacje światłowodów Pierwsza generacja (okno 850nm) - 1972 amerykańska firma Corning Glass - światłowodowe włókno wielomodowe Druga generacja (okno 1300nm) - w roku 1987 udało się po raz pierwszy zastosować światłowód jednomodowy o prawie zerowej dyspersji Trzecia generacja (okno 1550nm) charakteryzuje się najmniejszą tłumiennością jednostkową (od 0,16 do 0,2 dB/km) Czwarta generacja wiąże się z wprowadzeniem szerokopasmowych wzmacniaczy optycznych EDFA, komutacji i zwielokrotnienia falowego WDM Piątą generację tworzą najnowsze osiągnięcia w zakresie transmisji solitonowej – impulsy optyczne o dużej mocy (co teoretycznie prowadzi do nieograniczonego wzrostu pojemności transmisyjnej)

Światłowody wielomodowe (ang. Multi Mode Fiber, MMF) - średnica rdzenia 50 lub 62,5 mikrometra. Następuje tu rozdzielenie fali wejściowej na wiele promieni o takiej samej długości fali, lecz propagowanymi po innych drogach. Występuje tu zjawisko zniekształcenia impulsu wyjściowego, a więc ograniczenie prędkości transmisji i odległości, na jaką może być transmitowana. Światłowody wielomodowe dzielimy na skokowe i gradientowe. 640 do 650 modów! jednomodowe (ang. Single Mode Fibers, SMF) - średnica rdzenia od 8 do 10 mikrometrów. Sygnał – wytworzony przez laser półprzewodnikowy – ulega tylko niewielkim zniekształceniom. Fala świetlna rozchodzi się prawie równolegle do osi światłowodu i dociera do końca włókna w jednym modzie – tzw. modzie podstawowym. Zasięg do 200 km. Może być kilka modów!

Wielomodowe – 50 lub 62,5 m światłowód skokowy - współczynnik załamania światła inny dla rdzenia i płaszcza (duża dyspersja więc niewielkie odległości) światłowód gradientowy – gęstość kwarcu zmienna płynnie, mniejsza droga promienia to mniejsza dyspersja (do 2 km) Jednomodowe – ~9 m telekomunikacja – tanie ale światło spójne (laser drogi) – duże odległości

Okna transmisyjne światłowodów • Okno transmisyjne długości fali 850 nm – najstarsze - wysoka tłumienność (4dB/km). kabel gradientowy – jaskrawe czerwone – koszty niskie – do 1Gb/s • Okno transmisyjne długości fali 1300 nm – od roku 1987 - tłumienność około 0,4 dB/km. odległości do kilkudziesięciu kilometrów. laser Maksymalna prędkość transmisji danych 80 – 100 Gb/s Zakres pomiędzy oknami 1300 i 1550 nie jest wykorzystywany (niekorzystne zjawiska chemiczne) • Okno transmisyjne długości fali 1550 nm – od 1989, specjalne kable, tłumienność około 0,16 dB/km, transmisja na duże odległości.