„Umiejętne stawianie granic, wykorzystanie metod przydatnych w rozwiązywaniu trudnych sytuacji wychowawczych” Szkolenie dla rodziców Przedszkola Miejskiego nr 40 w Łodzi 20,27.02.2014r.

Granice wyznaczane dziecku – metafora: "Brzegi są szansą rzeki". Gdy zabraknie koryta rzeki stanie się ona rozlewiskiem i zniknie, gdy brzegi są uregulowane, rzeka nabiera wody i płynie wartkim strumieniem, a ludzie nadają jej imię. Dzieci przypominają rzekę, a jej koryta to granice, które staramy się, my - dorośli, nakreślić dziecku.

Dzieci chcą i potrzebują granic, zasad, aby poczuć się bezpiecznie, mieć jasno wytyczo- ny szlak i drogę, by uczyć się akceptowanych zachowań odkrywając świat. Nakładanie ograniczeń i pilnowanie ich przestrzegania jest zadaniem dorosłych. Dzieci natomiast nieustannie próbują te granice przekraczać (to ich prawo), i jeżeli nie natrafią na tamę, brzeg, popłyną tak jak woda, wszędzie tam, gdzie, tych granic nie znajdą. Dzieci robią wszystko, na co mają ochotę i obserwują reakcje dorosłego. Poprzez sprawdzanie, testowanie, dzieci uczą się, jakie są granice tolerancji, a przy okazji odkrywają, jaka jest ich pozycja w relacjach z innymi: Kto ma kontrolę nad sytuacją?

Rodzaje granic: Nienaruszony system granic (elastyczny, ze świadomie ustalonymi przejściami): Świadome nazywanie związków; Świadome przezywanie bliskości; Satysfakcja z bycia z ludźmi; Poczucie bezpieczeństwa; Respektowanie cudzych granic; Umiejętność mówienia „nie”.

c.d. Rodzaje granic: Brak granic: Kłopoty w kontaktach z ludźmi; Przyjmowanie roli agresora; Naruszanie cudzych granic; Poczucie zagrożenia i braku ochrony; Brak umiejętności mówienia „nie”.

c.d. Rodzaje granic: Uszkodzony system granic: Powodowanie konfliktów; Częściowa ochrona; Kłopoty z respektowaniem granic innych osób; Niepełne poczucie bezpieczeństwa; Umiejętność mówienia „nie” czasami.

c.d. Rodzaje granic: Mury zamiast granic Najczęściej powstają w wyniku wcześniejszych zranień, złości lub lęku. Czasami przybierają formę słowotoku lub milczenia. Prowadzi do: Poczuci izolacji; Braku intymności; Samotności; Mówienia „nie” w każdej sytuacji.

Granice w relacjach rodzinnych: W zdrowych rodzinach istnieją rozsądne ograniczenia i czytelna struktura, a granice prywatności są szanowane; W niezdrowych rodzinach panuje chaos lub skrajna surowość.

Wskazówki do umiejętnego stawiania granic: Kodeks zasad Jest formą umowy z dzieckiem dotyczącą określonych ram zachowania. Zasady mogą dotyczyć zarówno domu jak i przedszkola.

cd. Kodeks zachowań: Kodeks zachowania może być określony ustnie, pisemnie lub w postaci rysunkowej. Dzieci w wieku przedszkolnym preferują formę rysunku, np.: plakatu z wybranymi (w zależności od indywidualnych potrzeb) zasadami; Dziecko może samodzielnie narysować określoną zasadę kodeksu; Przykładowe kodeksy do wykorzystania: www.chomikuj.pl

cd. Kodeks zachowań – istotne wskazówki: Warto, aby był ustalony wspólnie z dzieckiem; Powinien być konkretny; Unikamy ustaleń w postaci zaprzeczeń „nie”, np.: „nie kłamiemy” „mówimy prawdę”; „nie bijemy ”  „grzeczne rączki”; „nie krzyczymy” „mówimy cichym tonem”; „nie bałaganimy”  „odkładamy rzeczy na miejsce”; Ustalamy system konsekwencji, w sytuacji nie przestrzegania zasad; Kodeks umieszczamy w widocznym, znanym dziecku miejscu.

cd. Kodeks zachowań – istotne wskazówki: !Dorośli pilnują przestrzegania kodeksu zasad, istotna jest konsekwencja; !Kodeks warto połączyć z systemem motywacyjnym, wówczas wzmacniamy oczekiwane zachowanie, wytwarzając nawyk określonego oczekiwanego zachowania u dziecka.

Pomocne do kodeksu zachowań: Hałasomierz Konstrukcja i zasada działania przypomina uliczne światła; Warto go skonstruować, szczególnie wtedy, gdy dziecko ma trudność z mówieniem „normalnym” tonem głosu lub jeśli używa krzyku w sytuacji, gdy chce postawić na swoim;

Pomocne do kodeksu zachowań: Pudełko otwartości Warto je zastosować w przypadku, gdy nasze dziecko ma trudności w dzieleniu się tym, co działo się w przedszkolu; Wykorzystujemy analogię zamkniętego pudełka, które dopiero jak otworzymy, to dowiemy się, co jest w środku. Można również wykorzystać jajko niespodziankę;

Pomocne do kodeksu zachowań: Codziennie dziecko po przedszkolu dzieli się jakąś informacją, zostawiając w wyznaczonym wcześniej pudełku jakiś symbol, np.: kolorową kulkę symbolizującą nastrój w przedszkolu; Każda może oznaczać inny nastrój w przedszkolu, np.: czerwony – zły, zielony- dobry, niebieski - smutny Warto otwierać je o stałej porze i rozmawiać poprzez użycie pytań otwartych „Jak..” „Co..”

Pomocne do kodeksu zachowań: Pudełko zapomnienia Do zastosowania wtedy, gdy dziecko używa słów, których nie akceptujemy np.: daj, teraz, już; Ustalamy z dzieckiem, że od dziś nie używamy określonych słów (zawsze można dorzucić nowe, które się pojawią); W odniesieniu do słów obraźliwych, warto pisać ich nazwy, poprosić dziecko o namalowanie koloru tego słowa, jako kotwicy mającej znaczenie – do zapomnienia.

Pomocne do kodeksu zachowań: Piłkarskie kartki/odznaki policjanta/naszyjnik -symbole wzmacniające określone zachowania w przedszkolu z transferem do domu po dniu spędzonym w przedszkolu; Istotą jest włączenie zachowania oczekiwanego z przedszkola i wzmocnienie go w domu; Do zastosowania gdy: Trudności związane z oczekiwanym zachowaniem w grupie; Niechęć, strach przed pójściem do przedszkola; Niechęć do pracy dydaktycznej w grupie; Lęk separacyjny i trudności adaptacyjne.

System motywacyjny: Oparty jest na wskazówkach i ustaleniach zawartych w kodeksie zachowania; Jego zadaniem jest wzmocnienie i monitoring określonych pożądanych zachowań w rozliczeniu codziennym, kilkudniowym; Ważna jest czytelna struktura, ścisłe kategorie nagradzanych zachowań;

System motywacyjny: Symbole, najlepiej prosta forma, najlepiej neutralna (kwiatki, medale, kryształy); System wymienny (określona ilość zdobytych bonusów, określona nagroda, może być jej stopniowana wielkość); - Bardzo ładnie posprzątany pokój - Średnio posprzątany pokój Np.: 4-6 kółek- duża nagroda 3-4 kółka – mała nagroda

System motywacyjny: System motywacyjny nie musi być w formie tablicy. Przykładowy system – emblematy kulki. Każdy z kolorów odpowiada wcześniej ustalonemu zachowaniu pożądanemu; Dziecko zbiera kulki do określonego poziomu. Po uzbieraniu decyduje o wyborze nagrody; Duża nagroda Mała nagroda

System motywacyjny: Wysypujemy wówczas wszystkie kulki i rozmawiamy z dzieckiem na temat ich kolorów, których jest najwięcej, których najmniej. Oznacza to zachowania nad którymi warto popracować. Po opróżnieniu pojemnika, dziecko zbiera emblematy od początku.

System motywacyjny: Istotne jest rozliczanie systemu motywacyjnego. Najlepiej, aby był to czas pod koniec dnia aktywności dziecka; Rozlicza zawsze jedna osoba, bądź rodzice obydwoje, decyzje muszą być jednak jednomyślne; Jeśli dyżur oceny będzie pełnił ktoś inny, warto uprzedzić o tym wcześniej z dzieckiem; Istotna jest samoocena dziecka, do tego celu rodzic stosuje pytania otwarte: „Na ile kulek/kropek dzisiaj zasługujesz za sprzątanie?” Oczywiście odpowiedź jest weryfikowana przez osobę dorosłą.

System wzmocnień: To system nagród wymienianych na emblematy systemu motywacyjnego; Ważne, aby nagroda była atrakcyjna dla dziecka; Wzmocnieniem pozytywnym, możliwym, do zastosowania w wymianie sytemu motywacyjnego mogą być: atrakcyjne spędzanie czasu, atrakcyjna zabawa według pomysłu dziecka lub rodzica; dostęp do atrakcyjnej zabawki.;

System wzmocnień: Aby system wzmocnień pozytywnych uczynić atrakcyjniejszym, warto np.: zrobić zdjęcia, rysunki możliwych nagród; Wykorzystujemy w nagradzaniu gradację zdobytych emblematów z systemu motywacyjnego, tzn. określony ich poziom (ilość) mała lub średnia nagroda.

System konsekwencji: Oprócz systemu wzmocnień pozytywnych, warto również opracować system konsekwencji. Kara ≠Konsekwencja Kara jest nieprzewidywalna, to znaczy, że za to samo zachowanie dziecko w innym dniu, czasie otrzyma inną karę np.: Dziś za to samo zachowanie dziecko ma zakaz komputera, a jutro za takie samo zachowanie nie pojedzie na wycieczkę.

System konsekwencji: Konsekwencja jest zawsze taka sama, ustalona wcześniej i zapowiedziana. Dziecko konsekwencje zna i potrafi ją przewidzieć, wobec powyższego ma możliwość wyboru jak się zachować, ma możliwość dokonanie swoistego bilansu zysków i strat, pozwala to na kształtowanie odpowiedzialności za swoje czyny.

System konsekwencji, wskazówki do stosowania: Reakcja rodzica powinna być dość szybka i następować natychmiast po przewinieniu; Konsekwencja powinna być doprowadzona do końca co oznacza, że jeśli ustaliliśmy całodzienny zakaz oglądania bajek to nie robimy wyjątku na dobranockę; Ważne jest też aby konsekwencja była możliwa do wyciągnięcia przez rodziców oraz dopilnowana co oznacza, że jeśli wychodzimy z domu to możliwe, że dziecko jednak zacznie bajki oglądać; Jednomyślność rodziców i pozostawanie na jednym froncie wychowawczym daje najlepsze efekty

Pomocne w systemie konsekwencji: Określony czas konsekwencji Do jego wyznaczenia i określenia przydatne mogą być np.: minutnik, klepsydra, zegar.

Konstruktywna rozmowa z dzieckiem: Metoda FUKO

Metoda FUKO: Niezwykle pomocna do przeprowadzenia krótkiej, ale istotnej i konstruktywnej rozmowy z dzieckiem. Kluczem jest bazowanie na faktach i propozycja zmiany z perspektywy rodzica; Brak w metodzie subiektywnych ocen, oskarżeń; Warto ją wykorzystać do rozmowy po wystąpieniu negatywnego zachowania. Należy jednak pamiętać o wyciszeniu emocji negatywnych, tzn. przeprowadzenie rozmowy po upływie jakiegoś czasu od zdarzenia.

Metoda FUKO, struktura: Fakty – udokumentowane, wynikające z zaobserwowanego zachowania dziecka Uczucia –emocje jakie odczuwa rodzic; Konsekwencje – skutki jakie niesie zachowanie lub określona postawa dziecka; Oczekiwania – kryteria zmiany lub wzmocnienia zachowań lub postaw, terminy, itd.

Metoda FUKO, struktura i przykład: Fakty – Dzisiaj rano krzyczałeś, że nie chcesz wyjść do przedszkola. Poza tym rzuciłeś butem w naszego psa; Uczucia – Rozzłościło mnie Twoje zachowanie, zależało nam na czasie. Czułam smutek, że nie przestrzegałeś zasad naszej umowy dotyczącej…; Konsekwencje – Spóźniliśmy się do przedszkola, a ja do pracy. Do przedszkola szliśmy w złych humorach. Miałeś 5 minut na przemyślenie zachowania. Pies się schował pod stół. Oczekiwania – Następnym razem (jutro) jak będziemy wychodzić do przedszkola po prostu daj buziaka, wstań ubierz się i pogłaszcz psa.

Konstruktywna rozmowa z dzieckiem: Metoda sześciu kroków T. Gordona

Metoda sześciu kroków T. Gordona: Zastosowanie: do rozwiązywania konfliktów; Wychowanie wg T. Gordona ma odbywać się bez pokonanych i bez porażek którejkolwiek ze stron. Aby tak się stało preferowany jest kompromis, który powoduje wyższy stopień motywacji ze strony dziecka ponieważ samo brało udział w rozwiązywaniu problemu i samo bierze na siebie odpowiedzialność za wspólnie podjętą decyzję

Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 1: ROZPOZNAĆ I NAZWAĆ KONFLIKT. Jest to faza decydująca, jeśli chcemy wciągnąć dziecko w rozwiązywanie problemu. Musimy uzyskać uwagę dziecka i zapewnić jego współdziałanie we wspólnym rozwiązaniu. Należy uwzględnić następujące wskazania: Wybrać właściwy moment na rozmowę; Wyraźnie i precyzyjnie powiedzieć, że powstał konflikt, który trzeba rozwiązać. Wskazówki: Nie okazuj niepewności; Powiedz, co czujesz, co cię niepokoi; Decydujące jest, żeby wypowiadać się w pierwszej osobie ,,ja”; Unikaj oceny.

Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 2:ZNALEŹĆ MOŻLIWE ROZWIĄZANIA . Kluczem do tego etapu jest względnie duża liczba możliwych rozwiązań. Można zaproponować: ,,Co moglibyśmy z tym zrobić?” ,,Rozważmy możliwe rozwiązania”, ,,Zastanówmy się wspólnie”. Wydobyć z dzieci różne rozwiązania, swoje propozycje dodać później. Najważniejsze: nie oceniać żadnego z zaproponowanych rozwiązań, nie wyrokować, nie wyrażać lekceważenia.

Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 3: KRYTYCZNIE OCENIĆ PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ. Na tym etapie dopiero jest usprawiedliwione podjęcie krytycznej oceny zgłoszonych propozycji rozwiązań. Można zaproponować: ,, A teraz przyjrzyjmy się, które z tych rozwiązań odpowiada nam wszystkim”. ,,Co myślimy o tych wszystkich możliwościach, które nam wpadły do głowy?” ,, Czy któreś z nich jest lepsze niż inne?” Na ogół te rozwiązania, które przez dzieci zostaną ocenione jako nie do przyjęcia- skreśla się ( podając powody, dla których zostają odrzucone).

Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 4: ZDECYDOWAĆ SIĘ NA NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE Rozważania dalszych propozycji prowadzić w odniesieniu do uczuć dzieci, które sprawdzamy następującym pytaniem: ,, Czy zgadzacie się z następującym rozwiązaniem ?” ,, Czy to rozwiązanie zadowoli was wszystkich?” ,, Czy to da się zrobić?” - Nie traktuj żadnego postanowienia jako ostatecznego, czy niemożliwego do zmodyfikowania.

Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 5: WYKONAĆ POWZIETĄ DECYZJĘ. Gdy już decyzja została przyjęta, pozostaje często konieczność dokładnego rozpracowania szczegółów wykonania. Należy zająć się ustaleniem: ,, Kto co wykona i do kiedy?” ,, Kiedy zaczynamy?” ,,Czego potrzebujemy, żeby to zrobić?” Krok 6: PÓŹNIEJSZA OCENA KRYTYCZNA

Ćwiczenie umiejętności: Grupa dzielona jest na trzy zespoły (dobór losowy); Zespoły mają za zadanie opracować i zaprezentować praktyczne zastosowanie określonych metod wspierających wyznaczanie granic: Stworzenie przykładowego kodeksu zasad i systemu motywacyjnego; Przekazanie informacji zwrotnej metodą FUKO, stworzenie przykładowego systemu wzmocnień pozytywnych i konsekwencji; Próba rozwiązania problemu metodą 6 kroków T. Gordona.

Więcej o prowadzącej – mgr Sylwii Nowak www.septc.pl.tl Dziękuję za uwagę! Więcej o prowadzącej – mgr Sylwii Nowak www.septc.pl.tl