PRAWO ADMINISTRACYJNE rok akademicki 2016/2017 Jakub Zabłocki Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

PRAWO – (w ujęciu prawniczym) to zespół reguł ustanowionych, bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch zapewniony bywa w ostateczności dzięki przymusowi, jaki stosować może to państwo. T. Chuvin, T. Stawecki, P. Winczorek Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2011

PODSTAWOWE CECHY PRAWA społeczny charakter prawa; normatywność; perswazyjność; heteronomiczność.

SPOŁECZNY CHARAKTER PRAWA prawo pojawia się tylko wówczas, gdy przyjęte zostają zasady wyznaczania sposobów zachowania ludzi w ramach mniej lub bardziej zorganizowanej społecznej (ubi societas ibi ius); prawo nie dotyczy zatem stosunku człowieka do siebie samego, do bóstwa, chyba, że stosunki te mają jakieś odniesienia i uwarunkowania społeczne; prawo wyraża wartości i potrzeby o szerszym lub węższym zasięgu społecznym; ma je chronić lub urzeczywistniać;

SPOŁECZNY CHARAKTER PRAWA 4) prawo powstaje jako produkt procesu decyzyjnego – mniej lub bardziej sformalizowanego – toczącego się w ramach grup społecznych, w tym zwłaszcza (choć nie wyłącznie) w takiej zbiorowości społecznej, jaką jest państwo. Inaczej mówiąc, istnienie i działanie prawa w społecznościach ludzkich jest wynikiem istnienia określonych źródeł prawa; 5) prawo jest formułowane i bronione (sankcjonowane) przez społeczeństwo za pośrednictwem instytucji, tzn. najczęściej, choć nie wyłącznie, organów państwa, np. parlamentu, rządu sądów, policji, urzędów skarbowych itp.; 6) realne oddziaływanie (obowiązywanie) norm prawnych uzależnione jest od społecznego przyzwolenia dla prawa, tzn. od tego, w jakim stopniu członkowie społeczeństwa są gotowi przestrzegać go i sankcjonować, w jakim stopniu prawo cieszy się autorytetem w społeczeństwie.

NORMATYWNOŚĆ PRAWA prawem są normy postępowania (reguły, zasady, dyrektywy). Oznacza to, że pewne wzory zachowań uznaje się za powinne, a zatem obowiązujące/wiążące/ dyscyplinujące do określonego sposobu postępowania („samochody nie powinny jeździć po chodniku”). W tym wyraża się normatywny, nie zaś opisowy charakter prawa. normatywność prawa jest oczywiście źródłem stanów faktycznych, np. poczucia powinności, czy powtarzalnych zachowań zgodnych z określonymi normami.

PERSWAZYJNOŚĆ PRAWA Posłuch wobec prawa może wynikać z przyjęcia przez adresata normy prawnej jednej z trzech postaw: legalistycznej -wynikającej z szacunku dla prawa; oportunistycznej – kalkulacja: czy opłaca nam, się przestrzegać prawa, czy też nie; konformistycznej – dostosowanie swojego zachowania (zgodnego lub niezgodnego z prawem) do zachowań innych osób.

HETERONOMICZNOŚĆ PRAWA prawo zwykle pojmuje się jako porządek pochodzący z zewnątrz, od grupy, od jakiegoś autorytetu, np. wodza/władzy/państwa; podział norm na: uzasadniane aksjologicznie (własne wartości człowieka) oraz uzasadniane tetycznie (pochodzące od podmiotu, któremu przypisuje posiadanie władzy na osobą, do której norma jest kierowana).

POJĘCIE PRAWA 1) odnosi się więc do szczegółowego porządku społecznego, tworzonego i chronionego (sankcjonowanego) w sposób zinstytucjonalizowany.; 2) większość definicji opiera się na wyodrębnieniu różnych dziedzin lub gałęzi prawa; 3) wyróżnia się trzy pary pojęć związanych z terminem „prawo”.

1) prawo materialne – ogół norm regulujących treść stosunków prawnych, czyli obowiązków i uprawnienia podmiotów tych stosunków oraz – ewentualnie – określających sankcje za nieprzestrzeganie. 2) prawo formalne (procesowe) – określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związanych z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym.

1) prawo przedmiotowe – ogół norm składających się na system prawa (prawo europejskie; zwyczajowe prawo francuskie XII w. itd.); przyjmowane również dla określenia zbioru norm mniejszego niż cały system; obejmuje zwykle normy o charakterze zarówno materialnoprawnym, jak i formalnoprawnym; może lecz nie musi tworzyć jednolitej gałęzi prawa. 2) prawo podmiotowe – ogół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach (nabyć prawo do emerytury; prawo obywatelskie; prawo własności).

Trybunał Konstytucyjny oceniając (…) rozwiązanie art. 32 ust Trybunał Konstytucyjny oceniając (…) rozwiązanie art. 32 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej z punktem widzenia zgodności z zasadami Konstytucji doszedł do wniosku, że jest ono niezgodne z art. 2 Konstytucji RP w części wyrażającej zasadę demokratycznego państwa prawnego. W pierwszej kolejności jest niezgodne z wynikającym z tej zasady (…) prawem do sądu. Pod względem przedmiotowym prawo to obejmuje m.in. rozstrzyganie spraw o charakterze administracyjnym, a do takich należą sprawy świadczeń z tytułu pomocy społecznej”. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 29.09.1993 r. K 17/92; OTK 1993, nr 2, poz. 33

Publicum ius est guod ad statum rei Romanae spectat (Ulpian) – prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa 1) prawo publiczne – reguluje stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami państwa; Ius privatum est quod ad singulorum utiliatem spectat (Ulpian) – prawo prywatne jest prawem dotyczącym korzyści poszczególnych jednostek 2) prawo prywatne – reguluje stosunki między równoprawnymi podmiotami głównie z zakresu obrotu majątkowego, spraw rodzinnych itp.

KRYTERIA PODZIAŁU PRAWA 1) charakter stosunków społecznych – regulacja w zależności od gałęzi prawa: publicznoprawne (prawo konstytucyjne, prawo administracyjne; prawo finansowe, karne materialne i procesowe) prywatnoprawne (prawo cywilne; prawo handlowe; prawo rodzinne); 2) podmiot regulacji – regulacja odnosząca się do skonkretyzowanych podmiotów (część wojskowa kodeksu karnego; regulacje dotyczące cudzoziemców); 3) zakres terytorialny regulacji – prawa tworzone przez naczelne i centralne organy państwa (parlament, rząd, ministrowie); prawo o zasięgu lokalnym (prawo miejscowe); 4) metoda regulacji – wyodrębnia się trzy podstawowe metody regulacji stosunków społecznych: prawnocywilna; prawnokarna (penalna); prawnoadministracyjna.

PODSTAWOWE GAŁĘZI PRAWA 1) prawo cywilne; 2) prawo rodzinne; 3) prawo handlowe; 4) prawo pracy; 5) prawo karne; 6) prawo międzynarodowe publiczne; 7) prawo międzynarodowe prywatne; 8) prawo europejskie; 9) prawo administracyjne.

ADMINISTRACJA łac. ministrare, administratio, administrare - w nowoczesnym rozumieniu administracja pojawiła się wtedy, gdy pojawiło się prawo; - początek przełom XVIII i XIX w. z chwilą przekształcenia się państwa policyjnego w państwo konstytucyjne, a administracji terytorialnej w administrację państwową; - poprzez wskazania nauki o trójpodziale władz, uwzględniając wpływ prawa natury, administrację i sądownictwo poddano obowiązującemu reżimowi norm ustawowych; - wówczas nastąpiło swoiste dwustronne związanie normami prawa administracyjnego, które obowiązywały już nie tylko w obrębie administracji, lecz w układzie administracja<-> obywatel; - kameralistyka i nauka o policji z XVII i XVIII w. przekształciły się w odrębną naukę administracji, zaś z początku XIX w. powstało prawo administracyjne.

- od połowy XIX w. obowiązywała już zasada związania ustawowego administracji; żadna ingerencja nie mogła mieć miejsca bez podstawy ustawowej; - realizacja tego prawa była kontrolowana przez powołane w niektórych państwach europejskich sądy administracyjne; - nauka prawa niemieckiego stworzyła wówczas tzw. koncepcją państwa prawnego (Rechtsstaat), zgodnie z którą administracja mogła ingerować tam, gdzie chodziło o zabezpieczenie dobra ogółu w konflikcie interesów, wydawania zezwoleń, pozwoleń itd.

POJĘCIE ADMINISTRACJI - wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych; - określona i o specjalnych cechach działalność podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym; - ludzie zatrudnieni (powołani, nominowani, wybierani, przyjęci do pracy w oparciu o umowę cywilną) w strukturach państwa.

OKREŚLENIA (MODELE) ADMINISTRACJI W NAUCE PRAWA: - z obszaru definicji negatywno-przedmiotowych: Administracja to podejmowana w publicznym celu działalność państwa (i związków publicznoprawnych) poza ustawodawstwem i sądownictwem; - z obszaru definicji negatywno-podmiotowych: Administracja to działalność tych organów publicznych (państwowych), które nie są organami ustawodawczymi i sądowymi;

- z obszaru definicji przedmiotowych-pozytywnych: Administracja to działalność (celowa/praktyczna/rzeczywista/konkretna/ planowa/bezpośrednia/władcza/trwała/organizatorska/kierownicza) mająca na celu realizację (potrzeb) zadań publicznych (państwa/jst/z zakresu ochrony interesów publicznych); - z obszaru definicji pozytywnych podmiotowych: Administracja to działalność organów administracyjnych; - z obszaru definicji opartych na kryterium szczególnym: Administracja to ta część działalności państwa, w wyniku której powstaje stosunek administracyjnoprawny; Administracja to taka bezpośrednia i konkretna działalność, która przez czynności rzeczywiste realizuje cele bezpieczeństwa, postępu i dobrobytu.

Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. prof. Jan Boć

Przesłanki (warunki) rozwoju ingerencji administracji: 1) materialne możliwości państwa (polityka społeczno-gospodarcza); 2) stan organizacyjny państwa; 3) treść polityki społeczno-gospodarczej.

POLITYKA jest aprobowany przez organy państwowe i samorządowe system pozaprawnych i postulatywnych wypowiedzi o tym gdzie, kiedy i jak korzystać z materialnych i organizacyjnych możliwości państwa i samorządów terytorialnych.

3 gałęzie nauk administracyjnych: 1) nauka prawa administracyjnego (z rodziny nauk prawnych; normy i ich wykładnia, stosunki prawne); 2) nauka o administracji publicznej – w państwie prawa pojmowana jako ustrojowa funkcja państwa i samorządu terytorialnego polegająca na wykonywaniu zada publicznych określonych prawnie; 3) nauka polityki administracyjnej.

POLITYKA ADMINISTRACYJNA to te sytuacje, w których aktywnie, kształtująco uczestniczy administracja publiczna

prof. Jan Jeżewski widzi 2 aspekty polityki administracyjnej: 1) POLITYKA WOBEC ADMINISTRACJI – polityka kształtowania administracji publicznej, jej struktury, a także podstaw i głównych kierunków funkcjonowania. Administracja współtworzy więc tę politykę, a zarazem jest jej przedmiotem; 2) POLITYKA ADMINISTRACJI – polityka wykonywana przez administrację w różnych dziedzinach prawnie określonych zadań publicznych, wypracowywania celów, priorytetów, projektowania środków i sposobów działania oraz przewidywania efektów.

INTERES jako przesłanka-cel rozwoju ingerencji administracji publicznej Przez interes rozumieć można określoną wartość motywacyjną ujawnioną lub ujawniającą się w razie kontrowersyjnego zbiegu dwóch zachowań przejawianych zależnie co najmniej przez dwa podmioty lub grupy podmiotów. dr Elżbieta Samborska-Boć

3 podstawowe kategorie interesów: - społeczny (publiczny); - państwowy; - indywidualny.

INTERES SPOŁECZNY W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM: 1) jako przesłanka wydania przez organ administracyjny generalnego aktu prawnego (przepisy porządkowe); 2) jako przesłanka warunkująca wydanie decyzji; 3) jako wartość kształtująca odpowiednią treść decyzji administracyjnej; 4) jako przesłanka podejmowani pewnych niejednorodnych czynności administracji.