ELEMENTY OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO

CELE LEKCJI Jednym z założeń oceniania kształtującego jest stwierdzenie, że uczeń w dążeniu do zdobycia wiedzy powinien być partnerem nauczyciela. Jeśli uczeń będzie rozumiał po co wprowadzamy określone wiadomości i dokąd wspólnie zmierzamy , to pozyskamy w nim sojusznika. Przystępując do planowania lekcji, należy zadać sobie w myślach pytanie: PO CO JA TEGO UCZĘ MOICH UCZNIÓW? Następnie można odpowiedzieć sobie na pytania: - Do czego to się im przyda? - Jak to wykorzystają w przyszłości? - Co będą umieć po mojej lekcji? - Co będą pamiętać z tej lekcji za kilka lat? Aby uczeń mógł osiągnąć cel, musi go zrozumieć, dlatego podajemy go w języku zrozumiałym dla ucznia. Sposoby przedstawiania uczniom celu: wklejenie kartek z celem do zeszytu, zapis na tablicy, podyktowanie go uczniom, podanie w formie ustnej.

PODSUMOWANIE LEKCJI Zawsze należy sprawdzić, czy podany przez nas cel został osiągnięty. Można robić to przy pomocy metody zdań podsumowujących, która polega na poleceniu uczniom dokończenia zdania: - Dziś nauczyłem się ..... - Zrozumiałem, że....... - Przypomniałem sobie, że......... - Zaskoczyło mnie, że......... - Dziś osiągnąłem założony cel, gdyż...... Uczniowie mogą to zrobić sami lub w parach. Można poprosić, aby uczniowie po kolei przeczytali swoje zdanie lub oddali kartki z tymi zdaniami nauczycielowi. Szczególnie korzystne jest polecenie przedyskutowania dokończenia zdania z kolegą lub koleżanką. Uczeń po rozmowie z kolegą nie musi dokończyć zdania w sposób ustalony wcześniej, może dokończyć je w inny sposób.

PYTANIE KLUCZOWE Jest to pytanie, które: q                   pokazuje uczniom szerszą perspektywę zagadnienia, q                   jest ściśle związane z celem lekcji, q                   skupia w sobie główną problematykę lekcji, q                   ma wzbudzić zainteresowanie ucznia tematem, q                   odpowiedź na to pytanie uczeń powinien uzyskać podczas lekcji.   Pytania kluczowe powinny:   ·                    podkreślać cele uczenia i przyspieszać ich realizację, ·                    wzbudzać chęć uzyskania odpowiedzi na pytanie, ·                    angażować wszystkich uczniów, stawiać im wyzwanie, ·                    zachęcać uczniów do samodzielnego myślenia i poszukiwania odpowiedzi, ·                    zachęcać do uzasadniania poglądów i sposobu rozumowania.

Pytanie kluczowe: - nie może być pytaniem zamkniętym, - może dotyczyć kilku lekcji, jednego bloku czy działu tematycznego lub może być związane tylko z jedną lekcją. Uczniowie wraz z nauczycielem mogą poszukiwać odpowiedzi w ciągu jednej lub kilku lekcji. Najważniejsze, by uczniowie byli zainteresowani uzyskaniem odpowiedzi na to pytanie.

KRYTERIA OCENIANIA "Nacobezu" Podając cel uczniom, wiemy co chcielibyśmy wspólnie osiągnąć. Teraz należy ustalić, jakie zjawiska i fakty pokażą, że osiągnęliśmy założone cele na danej lekcji. Nacobezu można też ustalać dla większego działu, czy też do ćwiczenia wykonywanego na lekcji. Są dwa aspekty „nacobezu”: 1. Jeden to zawężenie i/lub uszczegółowienie celów lekcji tak, aby uczeń dokładnie wiedział, czego ma się nauczyć, na czym skupić uwagę w trakcie lekcji oraz jaki efekt jego pracy jest pożądany. Dzięki temu uczeń wie, jakie wiadomości i umiejętności musi opanować na lekcji i jaki poziom wykonania zadania jest wymagany. To sprawia, że może być bardziej skupiony na celu, lecz również – może sam określić, co osiągnął, a czego jeszcze nie. 2. Drugi to określanie „nacobezu” przed sprawdzianem czy pracą domową. Dzięki niemu uczeń: - czuje się bezpiecznie, gdyż wie, że nauczyciel nie zaskoczy go dodatkowym kryterium oceny, - stara się zwracać szczególną uwagę na to, co nauczyciel będzie oceniał w jego pracy, - wie, co powinno znaleźć się w jego pracy.

SPOSÓB USTALENIA „NACOBEZU” 1 SPOSÓB USTALENIA „NACOBEZU” 1.Kryteria oceniania może ustalić sam nauczyciel i podać je uczniom przed sprawdzianem lub pracą domową. 2. Może też podzielić się tym zadaniem z uczniami. 3. Najkorzystniejsze dla procesu uczenia się jest tworzenie wraz z uczniami kryteriów oceniania, ponieważ: - włącza się uczniów w odpowiedzialność za własne uczenie się, - uczniowie mogą zastanowić się, po czym poznają że cele zostały zrealizowane, - ustalając kryteria w czasie powtórzenia przed klasówką można wspólnie z uczniami określić, co było do tej pory najważniejsze, zwiększając w ten sposób świadomość ucznia i stopień jego zaangażowania w proces uczenia się .

INFORMACJA ZWROTNA Informacja zwrotna (IZ) jest tym, co najbardziej kojarzy się z Ocenianiem Kształtującym, Jest dialogiem nauczyciela z uczniem mającym pomóc uczniowi w uczeniu się. Najczęściej przyjmuje ona formę komentarza pisemnego lub ustnego do pracy ucznia.   Należy pamiętać o niezbędnych czterech elementach informacji zwrotnej : - wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia - odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia - wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę - wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej Trzeba pamiętać, że informacja zwrotna musi być ściśle związana z „nacobezu”. W naszym komentarzu do pracy ucznia odnosimy się tylko do tego, co wcześniej zawarliśmy w kryteriach oceniania. W OK zachęca się nauczycieli do ścisłej współpracy z rodzicami a w tym pomocna jest IZ. Mogą oni pomagać dziecku w nauce, być na bieżąco w tym, co ich dziecko umie, a co powinno jeszcze uzupełnić. Daje im to możliwość współpracy z nauczycielem. Pisząc komentarz do pracy dziecka, musimy zdawać sobie sprawę, że jest to też list do jego rodziców.

Ocena kształtująca a sumująca OCENA KSZTAŁTUJĄCA Jest to komentarz do pracy ucznia. Podstawą oceny kształtującej jest informacja zwrotna uwzględniająca to, co uczeń zrobił dobrze, co powinien zrobić inaczej, a także to, w jaki sposób powinien poprawić pracę wykonaną niezgodnie z nacobezu . OCENA SUMUJĄCA Jest to ocena wyrażona stopniem szkolnym. Stosujemy ją w ocenianiu kształtującym również, ale nie tak często i intensywnie jak dotychczas. Ponieważ daje ona uczniowi jedynie informację na ile praca jego odbiega, czy też jest zbliżona do ideału, wskazane jest , aby stosować ją jako ocenę sprawdzianu podsumowującego dział czy blok tematyczny. W OK. możliwe są trzy warianty ocenienia jednej pracy lub wypowiedzi: v     tylko ocena kształtująca v     tylko ocena sumująca v     obie oceny Nie powinno się jednak łączyć tych dwóch ocen w jednym czasie, bo wtedy korzystne funkcje obu ocen zostaną stracone. Z badań nad oceną kształtującą wynika, ze jeśli obok oceny kształtującej wyrażonej informacją zwrotną postawimy ocenę sumującą - stopień, to uczeń nie jest zainteresowany komentarzem nauczyciela, a jedynie zwraca uwagę na stopień i porównuje go ze stopniami swoich kolegów. Aby tego uniknąć, należy konkretną pracę oceniać tylko kształtująco lub tylko sumująco. Wtedy można liczyć, że funkcje obu sposobów oceniania zostaną zachowane. Każdy z nauczycieli sam musi wypracować własną strategię rozdzielenia oceny kształtującej od oceny sumującej (stopień). Należy pamiętać, że w ocenianiu kształtującym nie rezygnuje się ze stopni.

Ocena koleżeńska i samoocena Ocenianie kształtujące jest nauczaniem wspomagającym uczniów w ich procesie uczenia się. Między innymi oznacza to, że duża część odpowiedzialności za uczenie się spoczywa na uczniu. W ocenianiu kształtującym szukamy sposobów na to, aby uczniowie tę odpowiedzialność chcieli przejąć. Pomocne może być ograniczenie roli nauczyciela w ocenianiu prac uczniów i zachęcenie uczniów do oceny koleżeńskiej i samooceny. Aby uczniowie mogli oceniać wzajemnie swoje pracy, czyli wykonywać czynność, którą zwykle wykonuje nauczyciel, trzeba tego uczniów nauczyć. Pamiętajmy jak trudne jest ocenianie nawet dla samych nauczycieli, więc tym bardziej jest trudne dla uczniów. Zarówno przy ocenie koleżeńskiej, jak i przy samoocenie musimy wraz z uczniami pracować nad: - ustaleniem kryteriów oceniania - umiejętnością dawania informacji zwrotnej

Aby móc stosować ocenę koleżeńską i samoocenę uczniowie muszą wiedzieć – co podlega ocenie. Przy stosowaniu oceny koleżeńskiej i samooceny korzystne jest określanie NACOBEZU wraz z uczniami. Można je ewentualnie uszczegółowić i zapisać w formie schematu oceniania. Powinny być w nim zawarte wszystkie elementy podlegające ocenie wraz z rozpisaniem ich na stopnie wykonania zadania. Najlepiej gdy zrobimy to wspólnie z uczniami i przed wykonaniem zadanej uczniom pracy. Ustalenie takiego schematu opartego na NACOBEZU pomaga uczniowi wykonać swoje zadanie, a potem sprawdzić pracę koleżanki czy kolegi lub swoją własną. Przykład ustalenia schematu oceniania: Nacobezu: -         zaznacz kwadrat na czerwono, -         prostokąt, który nie jest kwadratem zaznacz na żółto, -         uzupełnij zdanie „Każdy kwadrat ma wszystkie boki .........................długości.” Schemat oceniania: Uczniowie po wykonaniu ćwiczenia wymieniają się zeszytami. Za każdy wykonany punkt „nacobezu” kolega przykleja jeden kwiatek wiosenny. Następnie oddaje koledze jego zeszyt, ten sumuje swoją ilość kwiatków i koloruje swoją ocenę: 3 Wspaniale,brawo! 2 Dobrze 1 Musisz jeszcze ćwiczyć

Techniki samooceny Sygnalizacja świetlna Uczniowie po wykonaniu zadania są proszeni o oznaczenie pracy kolorem zielonym, żółtym lub czerwonym w zależności od tego, jak oceniają wykonanie przez siebie zadania (dobre, częściowe, słabe). Technika : TAK –NIE Po zapoznaniu się uczniów z tematem lekcji i materiałem dotyczącym danego tematu, nauczyciel prosi o podniesienie rąk przez osoby, które nie mają żadnych wątpliwości związanych z danym tematem. Technika ta pozwala nauczycielowi na bardzo szybką diagnozę na temat tego, czy powinien jeszcze zatrzymać się na temacie, czy może już przejść do następnego. Technika WCN: Przed przystąpieniem do nowego tematu uczniowie odpowiadają na dwa pytania: Co już na dany temat wiem? Czego chciałabym/bym się dowiedzieć? Pod koniec lekcji odpowiadają na pytanie: Czego się nauczyłam/em? Technika oceniania trudności: Po lekcji uczniowie odpowiadają na pytania: Czego się dziś nauczyłam/em? Co było dla mnie łatwe? Co było dla mnie trudne? Czego bym się chciał/a jeszcze nauczyć? Kosz i walizka Nauczyciel rysuje na tablicy: kosz i walizkę. Uczniowie otrzymują karteczki, na jednej wpisują to, co chcieliby z lekcji zapamiętać, a na drugiej to, co wydaje się im zbędne. Wychodząc z klasy przylepiają karteczki w walizce i koszu. Dzięki tej technice nauczyciel może dowiedzieć się, co uczniowie wynieśli z lekcji i czy sposób przedstawienia tematu był korzystny dla uczniów.

Życzę satysfakcji z osiągnięć uczniów podczas wdrażnia OK !