Charakterystyka zanieczyszczeń organicznych przedostających się do wód wraz ze ściekami oczyszczonymi Marta Próba(1), Elżbieta Włodarczyk(1) (1) Instytut Inżynierii Środowiska Politechniki Częstochowskiej, ul. Brzeźnicka 60a, 42-200 Częstochowa, tel. +48 34 3250917 Obecnie w wodach powierzchniowych występuje wiele zanieczyszczeń, są to zarówno zanieczyszczenia organiczne jak i nieorganiczne. Zanieczyszczenia organiczne mogą mieć pochodzenie naturalne, jednak znaczną większość stanowią substancje chemiczne dostające się do wód w wyniku działalności człowieka. Najczęściej występujące w wodach grupy zanieczyszczeń organicznych to: pestycydy, węglowodory aromatyczne (WWA), substancje powierzchniowo czynne, produkty ciężkiej i lekkiej syntezy organicznej. Szybki rozwój wielu gałęzi przemysłu, głownie przemysłu kosmetycznego, farmaceutycznego oraz spożywczego, spowodował znaczny wzrost zanieczyszczeń wód konserwantami, farmaceutykami i ich metabolitami, substancjami kosmetycznymi, filtrami UV. Substancje te przedostają się do wód powierzchniowych najczęściej wraz ze ściekami oczyszczonymi pochodzącymi z oczyszczalni ścieków. Spowodowane jest to tym, iż obecne metody stosowane w oczyszczalniach ścieków komunalnych nie usuwają substancji chemicznych w dostatecznym stopniu, oraz faktem, iż niektóre zanieczyszczenia organiczne występują w bardzo wysokim stężeniu np.: niesteroidowe leki przeciwzapalne. Ponieważ większość wymienionych zanieczyszczeń może mieć właściwości toksyczne, ich obecność w środowisku naturalnym stanowi potencjalnie niebezpieczne zjawisko dla zdrowia człowieka i środowiska wodnego. Główne zanieczyszczenia organiczne wód Zastosowanie Pochodzenie i drogi przedostawania się do wód powierzchniowych Zagrożenia dla człowieka i środowiska Dopuszczalne stężenie w wodach powierzchniowych PESTYCYDY zwalczanie chwastów, szkodników, środki ochrony roślin spływy z pól, odcieki ze składowisk odpadów, nielegalne zrzuty do środ. wodnego kumulują się w łańcuchu pokarmowym, toksyczne dla ryb i organizmów wodnych 0,05 μg/L FENOLE substraty w przemyśle chemicznym wraz ze ściekami, odcieki ze składowisk odpadów zakłócają naturalne procesy oczyszczania wody, toksyczne dla organizmów żywych, łatwo reagują z innymi substancjami tworząc niebezpieczne związki 0,001- 0,05 mg/L WWA przemysł samochodowy, przeróbka węgla i ropy wymywanie z nawierzchni, sucha i mokra depozycja wyraźna toksyczność przewlekła, kancerogenność 0,01- 1,0 μg/L SURFAKTANTY detergenty, środki czystości wraz ze ściekami komunalnymi toksyczne dla flory i fauny wodnej, kumulują się w organizmie człowieka powodując alergie 0,2-0,5 mg/L Przedostawanie się organicznych zanieczyszczeń do wód powierzchniowych jest zjawiskiem niebezpiecznym. Większość wymienionych substancji ma negatywny wpływ na środowisko naturalne i zdrowie człowieka. W celu uniknięcia przedostawania się zanieczyszczeń do wód powierzchniowych, należy modernizować oczyszczalnie ścieków komunalnych i wprowadzać nowe bardziej wydajne technologie usuwania zanieczyszczeń pochodzenia chemicznego. Źródła: E. Synak, B. Szafranek, Z. Kaczyński, P. Stepnowski, Monitoring i analityka zanieczyszczeń w środowisku, Uniwersytet Gdański, 2010; J. Ciba, M. Skwira, M. Zołotajkin, Ochrona środowiska i zasobów naturalnych; 2007, 31, www.ios.edu.pl/pol/nr31.pdf; http://www.kzgw.gov.pl/files/file/Materialy_i_Informacje/Programy/KPOSK/kposk.pdf.