Układ Słoneczny JUDYTA NOWAK KL. VI B

Co to jest? Układ Słoneczny to układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet i ich księżyców oraz niezliczone miliardy innych ciał Układu Słonecznego, do których zalicza się planetoidy, komety, meteoroidy i pył międzyplanetarny. Planeta - to ciało niebieskie krążące dookoła gwiazdy, obracające się wokół własnej osi i świecące światłem odbitym od gwiazd.

Jak powstał Układ Słoneczny Powstanie Układu Słonecznego wyjaśnia teoria Wielkiego Wybuchu. Układ Słoneczny powstał około 5 - 6 miliardów lat temu z obłoku gazowo - pyłowego, który przyciągał materię ku gęstniejącemu jądru. W środku obłoku gaz kurczył się szybciej niż w zewnętrznych warstwach i powstało Słońce, a pozostała materia utworzyła dysk wokół niego. Ok. 50 milionów lat później zaczęły zachodzić reakcje jądrowe (przekształcenie wodoru w hel), co spowodowało, że Słońce zaczęło świecić. We wcześniej powstałym dysku cząsteczki się ze sobą zderzały i łączyły w pył tworząc większe obiekty. Kolizje różnorodnych obiektów doprowadziły do powstania dużych ciał, z których ostatecznie powstały planety. W pierwszej kolejności utworzyły się 4 planety wewnętrzne czyli: Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. Planety zewnętrzne zaś tworzyły głównie gazy, a uformowały się one ze skalno - lodowych brył krążących w dalszej odległości od Słońca.

Ciała planetarne Słońce i planety nie są jedynymi ciałami Układu Słonecznego. Przerwę między Marsem a Jowiszem zapełnia pas planetoid. Naukowcy uważają, że mogłaby się z nich utworzyć kolejna planeta, jednak grawitacja Jowisza nie pozwoliła na to. Innymi ciałami znajdującymi się w naszym Układzie są komety. Przebywają one na obrzeżach zewnętrznego Układu Słonecznego poza orbitą Neptuna. Podobnie jak planety zewnętrzne, komety zbudowane są ze skał, lodu wodnego, zamrożonego metanu, amoniaku i cyjanowodoru. Układ Słoneczny jest otoczony przez Chmurę Oorta - wiązkę komet, a łącznikiem między nim a wewnętrznym Układem Słonecznym jest pas Kuipera - rejon poza orbitą Neptuna, zawierający wiele małych, lodowych ciał.

Obiekty w Układzie Słonecznym Wokół Słońca krąży 8 planet: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun, Pluton*. Oprócz nich znajdują się w nim satelity naturalne niektórych planet, pas planetoid pomiędzy Marsem a Jowiszem, komety, ciała meteorytowe, pył oraz gaz międzyplanetarny. * Pluton stracił status planety w dniu 23.08.2006. W tej chwili należy on do osobnej kategorii ciał Układu Słonecznego zwanych planetami karłowatymi.

Słońce Słońce jest naszą najbliższą gwiazdą, która jest centrum naszego Układu i wokół której planety krążą po eliptycznych orbitach. Maksymalna temperatura na Słońcu osiąga +6000°C, minimalna +3870°C, a temperatura jądra wynosi aż +15mln°C. Słońce składa się z czterech warstw: korony słonecznej (którą można oglądać podczas zaćmienia Słońca), chromosfery (w której zachodzą erupcje), fonosfery (będącą właściwą powierzchnią Słońca) i jądra (w którym powstaje światło i ciepło). Średnica (km): 1.392.000 Masa (Ziemia = 1): 332.950 Gęstość (g/cm³, Woda = 1): 1,41 Okres obrotu: ok. 27 dni

Merkury Merkury jest najmniejszą planetą w Układzie Słonecznym. Jedna z pięciu planet widocznych gołym okiem, Merkury posiada średnicę równika 4879 kilometrów. Rok na Merkurym to zaledwie 88 dni Jeden dzień na Merkurym trwa 176 ziemskich dni. Ze względu na bliskość Słońca, Merkury jest trudną do zbadania planetą. Tylko dwa statki kosmiczne kiedykolwiek odwiedziły Merkurego. Merkury został nazwany na cześć rzymskiego posłańca bogów. Odległość od Słońca (mln km): 59,9 Średnica (km): 4878 Masa (Ziemia = 1): 0,056 Objętość (Ziemia = 1): 0,05 Gęstość (g/cm³): 5,43 Liczba znanych księżyców: 0

Wenus Wenus jest jedną z czterech planet skalistych w Układzie Słonecznym. Pod względem wielkości i masy jest bardzo podobna do Ziemi. Średnica Wenus jest zaledwie o 650 km mniejsza od ziemskiej, a jej masa jest równa 81,5% masy Ziemi. Jednakże warunki na powierzchni Wenus różnią się diametralnie od tych na Ziemi, ze względu na gęstą atmosferę złożoną głównie z dwutlenku węgla. Wenus nazywana jest Gwiazdą Poranną (Jutrzenką) albo Gwiazdą Wieczorną, gdyż jest widoczna w nocy przez ok. 3 godziny przed wschodem lub po zachodzie Słońca. Nazwa planety wywodzi się od rzymskiej bogini miłości – Wenus. Średnia odległość od Słońca: 108,2 mln km Okres obiegu: 223,7 dnia Okres obrotu: 243 dni Liczba znanych księżyców: 0

Ziemia Ziemia jest trzecią planetą od Słońca i jedyną, na której istnieje życie (bynajmniej dotychczas nie udowodniono go na innych planetach naszego Układu Słonecznego). Uważa się, że powstała ona około 4,6 miliarda lat temu, a jej temperatura wynosiła wtedy 4000°C. Wyjątkowość Ziemi polega na tym, że występuje na niej woda i zawierająca tlen atmosfera. W grudniu Ziemia znajduje się nieco bliżej Słońca, a w czerwcu jest najbardziej od niego oddalona. Oś Ziemi jest nachylona w stosunku do Słońca, dzięki czemu mamy pory roku. Obroty Ziemi wokół własnej osi powodują zjawiska dnia i nocy. Odległość od Słońca: 152 mln km Okres obiegu: 365,26 dnia Okres obrotu: 23,93 dnia Liczba znanych księżyców: 1

Mars Mars jest widoczny na niebie jako czerwony, podobny do gwiazdy punkt. Jest on skalistą planetą, którą pokrywają czerwone pustynie, stąd popularna nazwa - Czerwona Planeta. Atmosfera składa się w większości z dwutlenku węgla, co uniemożliwia oddychanie. Występują tam potężne burze pyłowe, jest tam niezwykle zimno. Maksymalna temperatura na Marsie dochodzi do +27°C, a minimalna -126°C. Mars jest planetą najbardziej podobną do Ziemi i dlatego od dawna się podejrzewa, że na jego powierzchni mogą istnieć (lub istniały) jakieś formy życia. Odległość od Słońca (mln km): 227,9 Okres obiegu wokół Słońca: 686,74 dnia Średnica (km): 6788 Masa (Ziemia = 1): 0,107 Objętość (Ziemia = 1): 0,15 Gęstość (g/cm³): 3,04 Liczba znanych księżyców: 2

Jowisz Jowisz jest pierwszą z czterech wielkich planet - gazowych gigantów i jednocześnie największą planetą Układu Słonecznego. Jest on gazową kulą, choć posiada prawdopodobnie jądro z płynnych skał. Jego masa jest równa 320 masom Ziemi i, co ciekawe, jest około dwa razy większa niż łączna masa wszystkich pozostałych planet należących do Układu Słonecznego. Odległość od Słońca (mln km): 778,3 Okres obiegu wokół Słońca: 11 lat 315 dni Okres rotacji: 9,8 godzin Średnica (km): 142800 Masa (Ziemia = 1): 317,9 Objętość (Ziemia = 1): 1316 Gęstość (g/cm³): 1,32 Liczba znanych księżyców: 63

Saturn Saturn jest szóstą planetą od Słońca, drugą co do wielkości (po Jowiszu), planetą naszego Układu. Jest jedną z planet zewnętrznych, gazowych gigantów. Jest bardzo zimny, ponieważ znajduje się bardzo daleko od Słońca i otrzymuje od niego zaledwie 1/10 ilości ciepła i światła co Ziemia. Pierścienie wokół Saturna, odkryte przez Galileusza, czynią go jedną z najpiękniejszych planet Układu Słonecznego. Są ich setki, a rozciągają się one na przestrzeni tysięcy kilometrów. Prawdopodobnie składają się z milionów brył lodu o średnicy od kilku centymetrów do kilkudziesięciu metrów. Odległość od Słońca (mln km): 1427 Okres obiegu wokół Słońca: 29 lat 167 dni Okres rotacji: 10 h 14 min Średnica (km): 120660 Masa (Ziemia = 1): 95,1 Objętość (Ziemia = 1): 755 Gęstość (g/cm³): 0,7 Liczba znanych księżyców: 60

Uran Uran jest kolejną spośród planet zewnętrznych, będących gazowymi olbrzymami. Z Ziemi jest ledwo widoczny nawet przez teleskop. Na Uranie są tylko dwie pory roku lato i zima. Lato trwa 42 lata. Ma on najzimniejszą atmosferę planety w Układzie Słonecznym, o minimalnej temperaturze -224 °C. Na planecie można byłoby pomieścić 63 ziemie. Odległość od Słońca (mln km): 2870 Okres obiegu wokół Słońca: 84,014 lat Okres rotacji: 10 h 49 min Średnica (km): 51108 Masa (Ziemia = 1): 14,5 Objętość (Ziemia = 1): 52 Gęstość (g/cm³): 1,27 Liczba znanych księżyców: 27

Neptun Neptun jest najbardziej odległą i najmniejszą planetą gazową. Jądro Neptuna stanowi około 50% jego objętości i jest zbudowane ze skał i lodu. Otacza je amoniak i metan, co nadaje mu niebieskie zabarwienie. Prędkość wiatrów dochodzi do 2,5 tys. km/h. Występują tam również burze w formie wielkiej ciemnej plamy. Na jednym z księżyców Neptuna, lodowym Trytonie, odkryto także gejzery. Sonda Voyager 2 potwierdziła wcześniejsze przypuszczenia o istnieniu pierścieni wokół Neptuna. Odległość od Słońca (mln km): 4497 Okres obiegu wokół Słońca: 164,78 lat Okres rotacji: 15 h 40 min Średnica (km): 49530 Masa (Ziemia = 1): 17,2 Objętość (Ziemia = 1): 44 Gęstość (g/cm³): 1,77 Liczba znanych księżyców: 13

Pluton W ostatnich latach Pluton zaczął budzić wiele kontrowersji. W środowisku astronomów zdania na temat Plutona są podzielone. To dlatego, że w ostatnich latach zaczęto odkrywać dużą liczbę obiektów położonych jeszcze dalej i krążących wokół Słońca, które trudno byłoby nazwać planetami. Pluton nie „zmieścił” się w nowej naukowej definicji planety. Pluton okrąża Sońce w czasie 249 lat. Jego orbita znajduje się w niektórych momentach bliżej Słońca niż orbita Neptuna. Pluton obraca się wokół własnej osi w kierunku przeciwnym niż większość planet, w czasie 6.39 dnia. Atmosfera odtwarza się w momencie gdy Pluton znajduje się w najmniejszej możliwej odległości od Słońca. Natomiast gdy odległość się zwiększa, ulega zamarzaniu.

Księżyc Jedyny naturalny satelita Ziemi. Jest piątym co do wielkości księżycem w Układzie Słonecznym. Przeciętna odległość od środka Ziemi do środka Księżyca to 384 399 km, co stanowi mniej więcej trzydziestokrotność średnicy ziemskiej. Na Księżycu jest bardzo gorąco w ciągu dnia i bardzo zimno w nocy. Średnia temperatura w dzień wynosi 107 st. C, a w nocy -153 st. C.  Nie ma tzw. „ciemnej strony” Księżyca. W rzeczywistości obie jego strony są tak samo oświetlane przez Słońce. Strona jaśniejsza to ta, która skierowana jest w kierunku Ziemi, zaś ta „ciemna” to strona przeciwna, która jest dla nas niewidoczna.  Średnica: (km) 3474 Masa: 70 trylionów ton. Prędkość obiegu wokół Ziemi: 3700 km/h Okres obrotu: ok. 27 dni

Źródła informacji: „Układ Słoneczny” - http://www.astronomia.biz.pl/uklad_sloneczny.html# Wikipedia – „Układ Słoneczny” - https://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_S%C5%82oneczny „Układ Słoneczny” - http://naszkosmos.eu.interiowo.pl/inne.html 4. 11 giga interesujących ciekawostek o Księżycu - http://gigalol.pl/arts/11-giga-interesujacych-ciekawostek-o-ksiezycu,3403,1.html 5. http://odkrywcyplanet.pl 6. „Ciała tworzące Układ Słoneczny” - http://astro.ia.uz.zgora.pl/~tygrysek/site/ciala/ciala.html 7. „Pluton, dziewiąta planeta?” - https://www.bryk.pl/wypracowania/fizyka/wszech%C5%9Bwiat_i_cia%C5%82a_niebieskie/13599-pluton_dziewi%C4%85ta_planeta.html