mgr Małgorzata J. Januszewska Pieniądz mgr Małgorzata J. Januszewska

Ewolucja pieniądza Autarkia Barter Bimetalizm Pieniądz fiducjarny

Skąd się wziął pieniądz? Pecunia non olet (Pieniądz nie śmierdzi – nie cuchnie) Cyceron, Orator 45, 154 (46 p.n.e.) pêcûäriûs – należący do bydła, bydlęcy pêcûniriûs – dotyczący pieniądza, pieniężny pêcûniä – własność majątek, pieniądz suma pieniężna wg późniejszej anegdoty: słowa cesarza Wespazjana (9-79) do syna Tytusa, który zarzucił mu opodatkowanie latryn publicznych.

Monety Najstarsze znalezisko, pochodząca z VII wieku p. n. e. bryłka elektronu opatrzona stemplem złotnika z Efezu. Monety wymyślone zostały prawdopodobnie przez starożytnych Chińczyków i ponownie ok. 700 lat przed Chrystusem przez Lidyjczyków; Babilon starożytny miał rozbudowany system monetarny z bankami i systemem kredytowym (podobnie było później w starożytnej Grecji i Rzymie). Z niewiadomych przyczyn system monetarny w Europie upadł we wczesnym Średniowieczu, ale potem od. IX wieku zaczął odżywać.

Monety Najstarsze znalezisko, pochodząca z VII wieku p. n. e. bryłka elektronu opatrzona stemplem złotnika z Efezu. Monety wymyślone zostały prawdopodobnie przez starożytnych Chińczyków i ponownie ok. 700 lat przed Chrystusem przez Lidyjczyków; Babilon starożytny miał rozbudowany system monetarny z bankami i systemem kredytowym (podobnie było później w starożytnej Grecji i Rzymie). Z niewiadomych przyczyn system monetarny w Europie upadł we wczesnym Średniowieczu, ale potem od. IX wieku zaczął odżywać.

Obole, drachmy Najbardziej znaną formą pieniądza z okresu przedmonetarnego były żelazne lub brązowe pręty (obolos), których 6 składało się na garść (drach). Pieniądze te dały nazwy późniejszym jednostkom: obolowi i drachmie, która zawierała 6 oboli. Mennice emitowały również monety wyrażające części drachmy czy obola. 6000 drachm nazywano talentem, 100 drachm nazywano miną. Jedną drachmę dzielono na 6 oboli lub na 48 chalków. Były one trudne do przechowania i ludzie nosili je w ustach. Wiemy o tym od Arystofanesa, który w jednej ze swoich komedii napisał, jak jedna z przekupek w czasie kłótni zawołała do drugiej: Jak ci dam w gębę, to ci wszystkie pieniądze wylecą.

Pieniądz papierowy wymyślony przez Chińczyków, prawdopodobnie w XI wieku

Pieniądz papierowy Około 1000 roku w prowincji Syczuan miejscowi kupcy emitowali papierowe banknoty nazywane chia-tzu, czyli "środek wymiany". Nie były one jeszcze pieniądzem narodowym, gdyż nie akceptowano ich poza Syczuanem. Wkrótce zresztą, po kilku skandalach związanych z niewypłacalnością ich emitentów, chia-tsu zostały zakazane. Już jednak w 1024 pojawiły się banknoty emitowane przez skarb cesarski. Były one w pełni wymienialne na kruszce i początkowo emitowano ich tylko tyle, na ile pozwalały państwowe rezerwy metali. Chińscy cesarze mieli podobne pomysły na kłopoty budżetowe jak rzymscy. nie musieli bić monety ze zubożonego metalu - wystarczyło, że je drukowali. Następne dwa stulecia to w Chinach naprzemiennie zdarzające się okresy inflacji i reformy pieniężnej - ile razy jakiś rząd cesarski ustabilizował wartość pieniądza, tyle razy jego następcy nie mogli się powstrzymać od finansowania wydatków państwa przy pomocy ‘prasy drukarskiej’.

Pieniądz fiducjarny W przypadku pieniędzy nie musimy używać jako waluty rzeczywistych towarów. Możemy posłużyć się kawałkiem papieru, który stanowi obietnicę ich dostarczenia. Nazywa się to fiduciary money, od łacińskiego słowa fiducia, czyli zaufanie. W Europie początki pieniędzy papierowych sięgają XIII w. wywodzą się z prywatnie wystawianych weksli, którymi posługiwali się włoscy kupcy, oraz z kwitów depozytowych wydawanych przez złotników, którym powierzano na przechowanie monety. dzisiaj  czeki podróżne na gotówkę, posługujemy się tym właśnie rozwiązaniem

Etapy i ewolucja pieniądza PIENIĄDZ TOWAROWY – jego wartość nominalna była równa jego wartości realnej Pieniądz naturalny/pierwotny – np: zboża, bydło, skóry, kruszce szlachetne. Występowały one w jednostkach wagowych. Pieniądz kredytowy/kruszcowy Pieniądz papierowy wymienialny na kruszce (złoto, srebro) emitowany przez banki, będący potwierdzeniem umowy kredytowej między bankiem i jego klientem. Miał charakter materialny, natomiast wartość i siłą nabywcza jednostki monetarnej była określana przez wartość zawartego w niej kruszcu, a nie przez nazwę i oznaczenie liczbowe. II PIENIĄDZ NIETOWAROWY (niepełnowartościowy) - jego wartość nominalna przewyższa wartość realną Pieniądz dekretowy/papierowy lub fiducjarny O którego emisji i zasadach obiegu decydują dekrety władzy państwowej. Występował zarówno w formie monet kruszcowych jak i w formie pieniądza papierowego – banknotów emitowanych przez banki publiczne (obecnie banki centralne). Pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym, którego wartość znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia. Pieniądz bezgotówkowy/wkładowy lub bankowy, żyrowy, depozytowy Istnieje jedynie w postaci zapisu na rachunku bankowym i umożliwia udzielanie kredytów i regulowanie zobowiązań między klientami. Płatność następuje poprzez przelewy bankowe z wykorzystaniem nowych technologii (karty kredytowe, karty płatnicze, przelewy bankowe, płatności internetowe). Pieniądz bezgotówkowy spowodował oderwanie obiegu pieniężnego od zasobów kruszcowych i umożliwiło to finansowanie przyspieszonego rozwoju gospodarczego.

Funkcje pieniądza środek wymiany, miernik wartości, środek gromadzenia oszczędności (środek tezauryzacji, przechowywania wartości), środek płatniczy, międzynarodowy środek płatniczy.

Środek wymiany Ludzie zamieniają swoje dobra i usługi na pieniądz, a potem używają go do zakupów dóbr i usług, których potrzebują

Miernik wartości jest powszechnie uznawanym ekwiwalentem, pozwala na wyrażanie wartości towarów w pieniądzu. W tej funkcji bardzo istotne jest utrzymanie jego siły nabywczej określonej przez ilość towarów, jaką można nabyć za jednostkę pieniądza

Środek tezauryzacji można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości. Dana osoba może przechowywać pieniądze i użyć ich później, aby dokonać jakiejś transakcji

Środek płatniczy reguluje się nim zobowiązania niezwiązane z zakupem usług oraz towarów, są to głównie płatności dotyczące zaciąganych i spłacanych pożyczek, regulowania zobowiązań podatkowych, opłacania składek na ubezpieczenia gospodarcze i społeczne

Międzynarodowy środek płatniczy pieniądz jednego kraju jest honorowany w innym kraju jako środek płatniczy np. dolar amerykański, euro, funt brytyjski, frank szwajcarski

Cechy pieniądza Musi być powszechnie akceptowany i rozpoznawalny Musi być przenośny i poręczny Musi być łatwo podzielny na mniejsze jednostki Musi być trudny do podrobienia Musi być wytrzymały

Bank centralny instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego oraz prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa. W praktyce gospodarczej wyróżnia się dwa modele relacji banku centralnego i państwa: bank centralny niezależny od państwa (samodzielnie ustalający cele i dobierający narzędzia) oraz bank centralny zależny od państwa (rządu).  W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski. 

Funkcje BC Bank banków Bank państwa Bank emisyjny

Inne funkcje BC Pożyczkodawca ostatniej instancji Formułowanie celów polityki pieniężnej i sterowanie nią Zarządzanie rezerwami dewizowymi kraju i kształtowanie kursu walutowego Nadzór działalności banków komercyjnych Regulacja podaży pieniądza