Młoda Polska

Ramy czasowe: - od wydania pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera (1891 rok), do odzyskania przez Polskę niepodległości (1918 – data umotywowana historycznie). - dzielimy ją na 3 fazy: I 1890 – 1900: epoka poezji Młodej Polski, w trakcie której nastąpiła krystalizacja programu. Wyznawano m. in. dekadencki estetyzm (Miriam, Stanisław Przybyszewski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer), lecz podejmowano także próby pisania literatury uspołecznionej (Jan Kasprowicz, Stefan Żeromski). II 1900 – 1910: okres literatury zaangażowanej w sprawy kraju, podczas którego tworzą m. in. Stefan Żeromski, Stanisław Wyspiański, Władysław Reymont, Gabriela Zapolska. III po 1910 roku: faza schyłkowa, następuje rozrachunek z literaturą Młodej Polski. Kuba i Łukasz

Nazwy epoki

Młoda Polska jest najpowszechniejszą i najpopularniejszą nazwą epoki. Została stworzona w oparciu o cykl programowych artykułów Artura Górskiego opublikowanych w 1898 roku w krakowskim czasopiśmie „Życie” pod wspólnym tytułem „Młoda Polska”. Były one manifestem ideowo- artystycznym „młodego” pokolenia, które pragnęło doprowadzić do odrodzenia Polski poprzez wzorowanie się na ideologii romantyzmu polskiego oraz wykreowanie nowych norm i wartości etycznych i estetycznych. Za tym terminem opowiedzieli się m.in. Stanisław Brzozowski i Jan Lorentowicz. Podobnie w innych krajach przymiotnik „młoda” określał lata panowania oniryzmu, liryzmu i kultu jednostki (Młoda Francja, Młode Włochy, Młoda Belgia, Młoda Skandynawia).

Neoromantyzm nazwa używana zarówno w Polsce jak i w Europie. Przez prefiks neo- (nowy) podkreśla ona powiązanie Młodej Polski z romantyzmem. Osoby używające tej nazwy – m.in. krytycy Edward Porębowicz, Julian Krzyżanowski - starały się wysuwać na pierwszy plan charakterystyki epoki wspólne cechy jej i romantyzmu, czyli sentymentalizm, oniryzm, indywidualizm, subiektywizm, a przede wszystkim podjęcie wysiłków prowadzących do odzyskania niepodległości państwowej.

Modernizm określenie zawdzięczamy krytykom (Ignacy Matuszewski, Kazimierz Wyka), którzy zmiany zaszłe na przełomie wieków określili tym mianem. Słowo to wywodzi się z języka francuskiego, w którym moderne oznacza nowoczesny, współczesny i pojawiło się pod koniec XIX wieku, gdy określano nim innowacyjne podejście do świata, zespół nowoczesnych cech w literaturze, malarstwie, muzyce, filozofii, oraz niecodzienne kierunki literackie. Termin ten podkreśla współczesność i nowoczesność epoki przeciwstawiającej się systemowi poglądów poprzedniego pokolenia, kultywującemu tradycje pracy organicznej, pracy u podstaw, a negującemu samotną walkę czy zbytni sentymentalizm.

Przedstawiciele literatury: Zdzisław Dębicki, Jan Kasprowicz , Jan August Kisielewski, Antoni Lange, Bolesław Leśmian, Tadeusz Miciński, Franciszek Nowicki, Artur Oppman, Włodzimierz Perzyński, Franciszek Mirandola, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Wacław Rolicz-Lieder, Tadeusz Rittner, Lucjan Rydel, Leopold Staff, Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski, Artur Rimbaud.

Sztuka dla sztuki (fr. L'art pour l'art, także: sztuka jest celem sama w sobie) – hasło propagowane przez niektórych twórców polskiego i europejskiego modernizmu. Agata i Marta

Arthur Schopenhauer (ur. 22 lutego 1788 w Gdańsku, zm. 21 września 1860 we Frankfurcie nad Menem) - filozof niemiecki, przedstawiciel pesymizmu w filozofii. - wg Schopenhauera, świat empiryczny jest tylko światem umysłowych przedstawień (idei) człowieka, rzeczywistość postrzeganych przedmiotów (fenomenów) wyczerpuje się w ich postrzegalności. - U podłoża wielości zjawisk leży faktycznie jedna irracjonalna wola życia (bezkresne dążenie, ślepy pęd) - Pesymizm metafizyczny – wola, wiecznie niezaspokojona i skłócona sama ze sobą czyni ze świata, który jest jej przejawem pole konfliktów i cierpienia (każda rzecz jednostkowa chce utrzymać swoje istnienie kosztem innej rzeczy) - Człowiek, będąc jednym z uprzedmiotowień woli, skazany jest na cierpienie i doznawanie bólu - Możliwe jest jednak wyzwolenie od poddaństwa woli i osiągnięcie szczęścia (przy czym tylko w odmianie negatywnej) Rozum, będący ze swej natury sługą woli (narzędziem zaspokajania cielesnych potrzeb człowieka), może wygenerować dodatkową energię i uwolnić się od niej, chwilowo – stając się bezinteresownym widzem w estetycznej kontemplacji, lub trwale – negując własną wolę poprzez ascezę i samoumartwianie. Agnieszka i Weronika

Henri Bergson ur. 18 października 1859 w Paryżu, zm. 4 stycznia 1941, tamże – pisarz i filozof francuski. Został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1927. Bergson głosił, że główną rolę w procesie życiowym odgrywa nie rozum, ale irracjonalizm - pęd życiowy. Twórca kieruje się intuicją. Wg Bergsona świat podlega ciągłemu rozwojowi a życie człowieka jest strumieniem przeżyć i czynów. Najwyższą wartość stanowi wolność. Stworzył koncepcję élan vital, siły motorycznej, będącej przyczyną wszelkiej aktywności organizmów żywych.

Fryderyk Wilhelm Nietzsche (1844 -1900) – niemiecki filozof i krytyk kultury. Nietzsche był przeciwny moralności opartej na ideałach, pragnął sformułować teorię oparta na instynktach. Dlatego przed nadejściem „nadczłowieka”, którego przyjście przewidywał postulował „przewartościowanie wszystkich wartości”. Był to tzw. immoralizm Nietzschego. Nadczłowiek to twórca nowych wartości, kierujący się „wolą mocy”, afirmujący istnienie. Uczony proponował oprócz tego przyjęcie moralności „panów”, tworzonej przez silnych, kierujących się „wolą mocy” oraz instynktem życia. wolność jest dla tych, którzy są na tyle silni, aby ją zdobyć! Martyna

Dekadentyzm (z języka francuskiego - décadence - schyłek, upadek). Zjawisko pojawiające się w sztuce i literaturze XIXw., zwłaszcza w końcu tego stulecia. Termin ten został użyty po raz pierwszy we Francji przez Teofila Gautiera(1868) i tam rozpowszechniony, przyjął się następnie w innych krajach europejskich. Podłożem dekadentyzmu były zjawiska towarzyszące procesom industrializacji i urbanizacji, dezintegracji tradycyjnych układów i więzi społecznych, powszechnie akceptowanych norm i zasad obyczajowych i moralnych, co interpretowano jako oznakę wyczerpania całej kultury kręgu łacińskiego i zapowiedź jej rychłego końca. Karolina i Magda

Cechy świadomość wyobcowania ze społeczeństwa mieszczańskiego, ostra opozycja wobec jego moralności i kultury, kult artysty, jako jednostki stojącej ponad tłumem i sztuki czystej, uwolnionej od zadań służebnych (sztuka dla sztuki), poczucie bezcelowości buntu i działania, uwydatnianie objawów znużenia, zniechęcenia, bezsiły i przesytu łączyło się z przewrotną fascynacją tymi stanami, demonstrowanie postaw hedonistycznych i anarchicznych. Wojciech Weiss Demon

Modernizm zespół kierunków literacko- artystycznych oraz światopoglądowych, występujących szczególnie w pierwszej fazie epoki Młodej Polski, w latach 1880-1910. Termin wieloznaczny, różnie rozumiany i definiowany w odniesieniu do literatury i poszczególnych dyscyplin artystycznych. Ewa i Roxana

IMPRESJONIZM Słowo impresjonizm wywodzi się od francuskiego wyrażenia impression oznaczającego wrażenie. Jest to kierunek w malarstwie i rzeźbie zapoczątkowany w latach 60. XIX w. we Francji, którego celem było maksymalne zbliżenie do natury oraz subiektywne utrwalanie zjawisk jednostkowych. Nurt bywa też on nazywany realizmem optycznym, ponieważ jego przedstawiciele żywo interesowali się doświadczeniami wzrokowymi, jakie odczuwa człowiek obserwujący ruchomy, oświetlony obiekt. Główne motto impresjonistów brzmiało: ludzkie oko to wspaniały instrument. Monika i Monika

Impresja, wschód słońca (Impression, soleil levant) – obraz namalowany przez Claude'a Moneta, od tytułu którego nazwano kierunek w malarstwie - impresjonizm, Datowany na 1872 rok. Przedstawia zatokę portową w mieście Le Havre o świcie. Został wystawiony w 1874 r. podczas wystawy w Atelier Nadara. Krytyk Louis Leroy użył tytułu obrazu Moneta w swojej nieprzychylnej recenzji i nazwał wystawę "Wystawa Impresjonistów", nazywając w ten sposób nowy kierunek w sztuce.

Przedstawiciele sztuki impresjonistycznej: Claude Monet 1840-1926  Paul Cezanne 1839-1906 Édouard Manet 1832-1883 Vincent van Gogh 1853-1890 Auguste Renoir 1841-1911  Stanisław Wyspiański 1869-1907 Józef Pankiewicz 1866-1940 Aleksander Gierymski  1850-1901 Władysław Podkowiński 1866-1895 Leon Wyczółkowski 1852-1936 Jan Stanisławski 1860-1907 Marta

Ekspresjonizm Termin został użyty po raz pierwszy w 1901 przez francuskiego malarza J. A. Hervè nadał on tę nazwę cyklowi swoich obrazów które wystawił w Salonie Niezależnych. Termin Ekspresjonizm zaczerpnięto od słowa ekspresja oznaczającego wyrazistość oraz siłę oddziaływania na odbiorcę a dokładniej na jego sferę emocjonalną. Cechami charakterystycznymi obrazów tego nurtu to bardzo niewyraźne (zdeformowane oraz zamalowane) kontury, ekspresjonizm miał na celu akcentowanie osobowości artysty oraz wyrażenia jego uczuć. Obrazy tego nurtu są żywe, zniekształcone formy, często także przedstawiające śmierci oraz cierpienia czy samotności twórcy. Natalia

Ekspresjonizm (łac. expressio – wyraz, wyrażenie) – awangardowy prąd literacki, który pojawił się około 1910 roku w Niemczech i trwał do końca lat 20 XX wieku. Miał liczne odpowiedniki w literaturach narodowych Europy, ale nigdzie nie uzyskał takiego stopnia zaawansowania jak na niemieckim obszarze językowym. Agata i Marta

Ekspresjonizm w sztuce Deformacja, Ostro zamalowane kontury przedmiotów, Wyraziste barwy, Wyrażanie uczuć artysty, Przeciwstawianie się naturalizmowi i mieszczaństwu, Subiektywizm, Indywidualizm, Lapidarność formy, Antyestetycyzm, Egzaltacja Edward Munch „Krzyk”

Symbolizm kierunek w poezji i sztukach plastycznych, powstały we Francji i Belgii w drugiej połowie XIX wieku, jako reakcja na naturalizm. Symbolizm przeciwstawiał się pozytywizmowi, realizmowi, naturalizmowi i opisowemu parnasizmowi. Małgośka

SYMBOLIZM Termin symbolizm pochodzi z języka francuskiego (symbolisme), a dokładniej od tytułu manifestu Jeana Moreasa „Le Symbolisme”, ogłoszonego w 1886 roku w „Le Figaro” i oznacza nurt literacki ukształtowany we Francji i w Belgii pod koniec XIX wieku, będący jednym z najważniejszych prądów poetyckich końca wieku. Twórcy symbolizmu, czerpiący z bogatego filozoficznego zaplecza, przekonani o istnieniu niepoznawalnego zmysłami bytu idealnego, wiecznego, mistycznego, prawdziwego świata transcendentnego, ukrywanego przez świat materialny, zniszczalny, empiryczny - skłonili się w kierunku posługiwania się obrazem mającym dwa odrębne znaczenia. Monika i Monika

Fernand Khnopff, Sztuka albo Pieszczoty, 1896.

Jacek Malczewski “Błędne koło”

Jacek Malczewski Zatruta Studnia

Secesja – styl w sztuce europejskiej ostatniego dziesięciolecia XIX wieku i pierwszego XX wieku, zaliczany w ramy modernizmu. Cechy • dążenie do stylowej jedności sztuki dzięki łączeniu działań w różnych jej dziedzinach • płynne, faliste linie, • ornamentacja abstrakcyjna bądź roślinna, • inspiracje sztuką japońską, • swobodne układy kompozycyjne, • asymetria, • płaszczyznowość i linearyzm, • subtelna pastelowa kolorystyka. Magda i Karolina, Martyna

Secesja

Secesja

Secesja

Secesja

Secesja

Secesja

Gustaw Klimt