Podstawowe pojęcia Na gruntach ornych uprawia się przede wszystkim rośliny jednoroczne - ich formy jare i ozime, rośliny dwuletnie oraz rośliny wieloletnie

Grupy użytkowe roślin

Podstawowe pojęcia Plon jest miarą wydajności roślin uprawnych, czyli uzyskanej z jednostki powierzchni (z 1 ha czyli hektara = 10000 m2) masy użytecznej rośliny (ziarna, bulw, korzeni itp.) Podawany jest w tonach z ha (t/ha) lub decytonach z ha (dt/ha) dawniej kwintalach z ha (q/ha)

Podstawowe pojęcia Wyróżniamy dwa rodzaje plonu: plon główny lub podstawowy np. ziarniaki zbóż plon uboczny to części roślin po zbiorze plonu głównego, które można wykorzystać w inny sposób np. jako nawóz organiczny, ściółkę, pasze objętościowe.

Podstawowe pojęcia Grunty czasowo nieobsiewane, wyłączone z produkcji roślinnej to: ugory czyli pola wyłączone na jeden rok lub 2 - 3 lata – ale pielęgnowane w postaci ugorów czarnych lub ugorów zajętych np. obsiane roślinami z przeznaczeniem na kompost lub nawóz zielony odłogi pola wyłączone na wiele lat, nie pielęgnowane

Podstawowe pojęcia Rośliny uprawiane w plonie głównym: np. pszenica ozima, jara, rzepak, burak cukrowy, koniczyna, lucerna Rośliny uprawiane w międzyplonie czyli rośliny zajmujące pole między dwoma roślinami wysiewanymi w plonie głównym

Podstawowe pojęcia Wyróżniamy trzy rodzaje międzyplonów: międzyplon ścierniskowy np. żyto  facelia lub rzepak ozimy  ziemniak wsiewka międzyplonowa np. żyto  seradela  ziemniak międzyplon ozimy np. jęczmień jary  żyto lub mieszanka  kukurydza na zielonkę

Podstawowe pojęcia Plon wtóry to roślin uprawiane po zbiorze międzyplonu ozimego, wysiewane późno od drugiej połowy maja do połowy czerwca Rośliny na polu uprawiane są w określonej kolejności np. burak cukrowy  jęczmień jary  rzepak ozimy  groch pastewny  pszenica ozima Jęczmień jary jest tu przedplonem dla rzepaku ozimego. Po zbiorze rzepaku rośliną następczą jest groch pastewny

Podstawowe pojęcia Następstwo roślin to uprawa roślin w kolejności nie uwzględniającej wymagań przyrodniczych i agrotechnicznych Zmianowanie to następstwo roślin, w którym są uwzględnione ich wymagania przyrodnicze, agrotechniczne, a kolejno uprawiane na danym polu gatunki stwarzają sobie nawzajem dobre warunki wzrostu i plonowania, oraz wpływają na podnoszenie żyzności gleby

Podstawowe pojęcia Człon zmianowania składa się z co najmniej dwóch roślin, gdzie przedplon jest rośliną korzystnie wpływającą na środowisko (okopowe, strączkowe, motylkowe drobnonasienne, rzepak), natomiast roślina następcza pogarsza, „wykorzystuje” stanowisko (np. zboża) Płodozmian to zmianowanie opracowane dla kilku pól i na kilka lat.

Płodozmian

Podstawowe pojęcia Rotacja w przypadku płodozmianu jest to liczba lat, w ciągu których każda roślina przejdzie przez wszystkie pola. Monokultura to uprawa jednego gatunku na tym samym polu przez okres dłuższy niż jeden rok np. pszenicy ozimej po pszenicy ozimej.

Czynniki zmianowania roślin Wyróżnia się trzy grupy czynników zmianowania: przyrodnicze agrotechniczne ekonomiczne (organizacja gospodarstwa i sytuacja na rynku rolno-spożywczym.

Czynniki zmianowania roślin Do przyrodniczych czynników zmianowania zaliczamy: warunki glebowe warunki klimatyczne (ważne dla obszarów północno – wschodniej Polski oraz terenów górskich i podgórskich – opady i ich rozkład oraz temperatura powietrza i przymrozki) właściwości roślin

Czynniki zmianowania roślin Do ważniejszych czynników zmianowania dotyczących właściwości roślin uprawnych zaliczamy: potrzeby pokarmowe i nawozowe potrzeby wodne budowa systemu korzeniowego i części nadziemnych roślin ilość pozostawianych resztek pożniwnych długość okresu wegetacji podatność na zachwaszczenie, patogeny i szkodniki.

Czynniki zmianowania roślin Do agrotechnicznych czynników zmianowania zaliczamy: nawożenie wapnowanie uprawę roli termin siewu w powiązaniu z terminem zbioru

Czynniki zmianowania roślin Układając zmianowanie powinniśmy uwzględniać wprowadzanie do gleby nawozu naturalnego lub organicznego, które są głównym źródłem substancji organicznej i próchnicy. Szczególnie cenny jest tu obornik, który na glebach lekkich powinien być stosowany w dawce 30 t/ha co 3 lata a na ciężkich gliniastych w dawce 40 t/ha co 4 lata. Nawozy naturalne stosujemy pod rośliny okopowe, rzepak i pastewne niemotylkowe.

Czynniki zmianowania roślin Działanie nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych utrzymuje się przez 3-5 lat. W zmianowaniu zabiegi wapnowania planujemy pod buraki, jęczmień, rzepak, lucerny i koniczyny - czyli rośliny wymagające gleb o odczynie słabo kwaśnym lub obojętnym.

Czynniki zmianowania roślin Kolejność roślin w zmianowaniu powinna umożliwiać wykonanie przynajmniej raz w rotacji pogłębionej orki, a także pełnego zespołu uprawek pożniwnych – zalecane jest to pod rośliny okopowe.

Czynniki zmianowania roślin Dobór roślin do zmianowania oraz kolejność ich występowania powinien umożliwiać wykonanie wszystkich zabiegów uprawowych, a także dotrzymanie optymalnego terminu siewu.

Dobór stanowiska OKOPOWE Są dobrym przedplonem dla większości roślin, gdy uprawia się je na oborniku, uprawę poprzedza wykonanie głębokiej orki, dzięki uprawkom międzyrzędowym i herbicydom doglebowo-dolistnym pole jest dobrze odchwaszczone. Zalecane zmianowanie: ziemniaki bardzo wczesne  rzepak ozimy lub jęczmień ozimy ziemniaki średnio wczesna  pszenica ozima, żyto buraki cukrowe  pszenica jara, jęczmień jary Nie wolno uprawiać okopowych po sobie

Dobór stanowiska OKOPOWE

Rośłiny motylkowate drobnonasienne i ich mieszanki z trawami Dobór stanowiska Rośłiny motylkowate drobnonasienne i ich mieszanki z trawami Są bardzo dobrym przedplonem dla większości roślin, gdy nie są zachwaszczone i dały wysoki plon (wiązanie azotu atmosferycznego i duża masa resztek pożniwnych). Nie wolno po nich uprawiać jęczmienia browarnego i lnu. koniczyna 1 pokos  rzepak ozimy koniczyna 2 pokosy  pszenica ozima lucerna 2 pokosy  rzepak ozimy Lucerna 3 pokosy  pszenica ozima

Rośłiny motylkowate drobnonasienne i ich mieszanki z trawami Dobór stanowiska Rośłiny motylkowate drobnonasienne i ich mieszanki z trawami

Dobór stanowiska Rośłiny motylkowate grubonasienne (strączkowe) Wartość przedplonowa zależy od sposobu użytkowania oraz stanu plantacji. Uprawiane na zielonkę są lepszym przedplonem niż zbierane na nasiona – szczególnie dla ozimin. Po strączkowych wcześnie dojrzewających (np. grochu) można siać rzepak ozimy. groch polny  rzepak ozimy lub jęczmień ozimy koniczyna 1 pokos  rzepak ozimy bobik  pszenica jara lub jęczmień jary

Rośłiny motylkowate grubonasienne (strączkowe) Dobór stanowiska Rośłiny motylkowate grubonasienne (strączkowe)

Dobór stanowiska Rośłiny przemysłowe Rośliny tej grupy są na ogół dobrymi przedplonami, szczególnie dla zbóż. Najlepsze stanowisko pozostawia rzepak i tytoń. Po rzepaku ozimym, lnie, gorczycy można siać rośliny ozime. Po tytoniu, słoneczniku oleistym rośliny jare

Dobór stanowiska Rośłiny przemysłowe

Dobór stanowiska Rośłiny zbożowe Zboża pozostawiają po sobie mało resztek pożniwnych, pole silniej zachwaszczone a glebę uboższą w składniki pokarmowe w formach łatwo dostępnych. Są więc z reguły gorszym przedplonem

Dobór stanowiska Rośłiny zbożowe

Dobór stanowiska Rośłiny zbożowe

Dobór stanowiska Rośłiny niemotylkowe pastewne Rośliny zaliczane do tej grupy najczęściej uprawiane są w międzyplonach oraz plonach wtórych np. kukurydza na kiszonkę lub kapusta pastewna, rzepa ścierniskowa, brukiew, słonecznik

Typy płodozmianów W zależności od uprawianych w nich gatunków roślin i celu, któremu służą płodozmiany dzielimy na: polowe paszowe specjalne

Płodozmiany polowe W płodozmianach polowych uprawia się przede wszystkim rośliny, których plon główny przeznaczamy na sprzedaż. (może też być przetwarzany w gospodarstwie np. we własnej gorzelni czy wytwórni pasz treściwych, ale taka sytuacja zdarza się rzadko)

Płodozmiany polowe Udział poszczególnych roślin zależy głównie od istniejącego rynku zbytu. Jeżeli udział zbóż przekracza 50% (często), to taki płodozmian nazywamy płodozmianem zbożowym. Jeżeli udział roślin okopowych przekracza 25%, to taki płodozmian nazywamy płodozmianem okopowym. Jeżeli udział roślin przemysłowych przekracza 25%, to taki płodozmian nazywamy płodozmianem przemysłowym.

Przykład płodozmianu zbożowego burak cukrowy xx jęczmień jary kukurydza na ziarno groch na nasiona pszenica ozima Udział zbóż 60%

Przykład płodozmianu okopowego ziemniakxx marchew jadalna jęczmień jary groch na nasiona pszenica ozima Udział okopowych 40%

Przykład płodozmianu przemysłowego ziemniakxx pszenica jara len włóknisty bobik na nasiona rzepak ozimy pszenżyto ozime Udział przemysłowych 33%

Płodozmiany paszowe Wprowadza się je w gospodarstwach nastawionych na chów bydła, które posiadają zbyt mało użytków zielonych w stosunku do wielkości utrzymywanego stada. W tych płodozmianach uprawia się głównie rośliny motylkowe drobnonasienne, strączkowe na zielonkę i niemotylkowe pastewne.

Przykłady płodozmianów paszowych burak pastewny xx jęczmień jary z wsiewką mieszanki mieszanka motylkowych z trawami kukurydza na paszę Płodozmian taki stosujemy na glebach o uregulowanych stosunkach wodnych.

Przykłady płodozmianów paszowych burak pastewny xx kukurydza na zielonkę owies z wsiewką międzyplonową mieszanka zbożowo-strączkowa + poplon ścierniskowy Płodozmian taki stosujemy na glebach wilgotnych

Przykłady płodozmianów paszowych burak pastewny xx owies na zielonkę + wsiewka traw trawy koszone trawy koszone i spasane trawy spasane rzepak ozimy pszenica ozima Płodozmian taki jest formą pośrednią między płodozmianem paszowym a użytkowaniem pola jako trwałe użytki zielone.

Płodozmiany specjalne Zaliczamy do nich: płodozmiany nasienne płodozmiany przeciwerozyjne (duży udział roślin dobrze korzeniących się i zacieniających glebę z udziałem międzyplonów) płodozmiany warzywne płodozmiany sadownicze płodozmiany doświadczalne