ROZWÓJ EMOCJONALNY DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM Katarzyna Kaczmarek

DWA I PÓŁ ROKU Pierwszy okres „buntu”. Okres gwałtownych emocji oraz skrajnych, trudnych do opanowania reakcji emocjonalnych. Dziecko często wykazuje zachowania przeciwne do pożądanych. Jest przy tym władcze i uparte (często mówi – nie). Chce decydować o wszystkim przy czym często trudno mu zdecydować czego naprawdę chce. Nic nie jest w stanie zapobiec trudnym zachowaniom, które mogą skończyć się wybuchem wściekłości gdy dziecko jest przygnębione i rozdrażnione a przy tym zmęczone.

Rozładowuje emocje przez: ssanie kciuka lecz rzadsze niż w młodszym wieku kołysanie, uderzanie głową może wystąpić jąkanie obdrapywanie tapet, niszczenie małych przedmiotów, bałaganiarstwo nagłe, agresywne ataki – uderza obcą osobę napady wściekłości

Typowe lęki: lęki przestrzenne : zbliżające się obiekty (samochody) obawa przed ruchem lub przesuwaniem przedmiotów

TRZY LATA Trzylatek jest spokojny, otwarty na współpracę, lubi się dzielić, jest otwarty na nowe doświadczenia choć emocjonalnie skrajny (np. w jednaj chwili z nieśmiałka zmienia się w zuchwalca). Ma potrzebę bycia w centrum uwagi przez co czasem czuje się zazdrosny o innych. Często ma wymagania do starszych „Nie patrz na mnie”, „Nie mów teraz”. Jest to również czas wzmożonej potrzeby rozładowywania napięć emocjonalnych poprzez dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci, mruganie itp. oraz czas gwałtownych skrajności (w jednej chwili nieśmiały w drugiej zuchwały do przesady). W tym czasie dzieci mają wymyślonych towarzyszy zabaw (świadczy to o dużych zdolnościach i bogatej wyobraźni a nie problemach!)

Rozładowuje emocje przez: powrót do intensywnego ssania palca jąkanie plucie płaczliwość potykanie się ,przewracanie dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci

Typowe lęki: lęki wizualne: pomarszczeni, starzy ludzie, maski, czarownicy ciemność zwierzęta policjanci, włamywacze wieczorne wyjście rodziców

CZTERY LATA Wiek czteroletni to kolejny, drugi zwrot w rozwoju dziecka. Dziecko zaczyna być „nie do opanowania”: zarówno ruchowo jak i emocjonalnie. Często po wybuchu złości następuje u niego atak nieopanowanego głośnego śmiechu. Jest uparty i przeciwstawia się wszystkiemu przy każdej okazji. Dzieci w tym wieku z jednej strony chcą (i potrzebują) usamodzielniać się, z drugiej trzeba wyznaczać im konsekwentnie granice bo uwielbiają je przekraczać. Typowe jest również „rzucanie mięsem” – czterolatki chętnie wykorzystują wulgarne słowa w codziennym słowniku napawając się ich brzmieniem i niestosownością oraz reakcjami otoczenia (śmiechem lub oburzeniem). Wyobraźnia nadal jest żywa aczkolwiek wymyślonych towarzyszy często zastępują histerie spowodowane irracjonalnymi przyczynami. Granica między tym co wyobrażone a realne jest zatarta.

Rozładowuje emocje przez: motoryczne „nieopanowanie” – kopanie, plucie, uciekanie, obgryzanie paznokci, dłubanie w nosie, strojenie min werbalne „nieopanowanie” – przechwalanie się , przeklinanie, specjalne koślawienie języka lęki i koszmary senne ssanie palca tylko podczas snu konieczność oddawania moczu podczas napięcia emocjonalnego bóle brzucha a nawet wymioty w momencie stresu

Typowe lęki: lęki słuchowe: głośne dźwięki, szczególnie odgłosy silników odgłosy zwierząt ciemność wyjście mamy

PIĘĆ LAT Pięciolatki zachwycają opanowaniem i spokojem, są przyjacielskie. Często starają się robić wszystko dobrze by uzyskać pochwałę. W tym wieku mama staje się centrum świata i jest najważniejszą osobą dla dziecka.

Rozładowuje emocje przez: Niezbyt wiele objawów rozładowywania emocji, często występuje tylko jeden mruganie chrząkanie, pokasływanie szczególnie pod koniec dnia ssanie palca głośne wciąganie powietrza nosem

Typowe lęki: Niewiele lęków, mniejsza intensywność przeżyć, raczej przyziemne: obawa przed skaleczeniem , pogryzieniem lub że mama nie wróci

PIĘĆ I PÓŁ/ SZEŚĆ LAT Trzeci okres, skrajnie trudny dla rodziców i otoczenia, najtrudniejszy (przed okresem dojrzewania) moment załamania emocjonalnego. Dziecko przypomina w tym okresie dwu i pół latka, jest krnąbrne, niegrzeczne i impertynenckie, bezzasadnie pewne siebie, ma trudności z podejmowaniem decyzji. Banalne problemy powodują zmianę nastawienia dziecka z „Kocham cię” na „Nienawidzę”. Mama przestaje pełnić najważniejszą rolę w życiu, teraz dziecko staje się najważniejsze (skrajnie egoistyczne), ma wiele wymagań wobec otoczenia, często za niepowodzenia winni innych (najczęściej mamę). Sześciolatek jest maksymalnie negatywistyczny, sama prośba o zrobienie czegoś skutkuje wybuchem złości i kategoryczną odmową wykonania zadania. Walczy o wszystko jak lew. Często sześciolatki nie mogą pogodzić się z przegraną, własną winą czy krytyką chcą zawsze wygrywać (aby wygrać sięgają nawet do oszustwa). Przegrana kończy się wybuchem emocji. Dla sześciolatka typowe jest więc oszukiwanie i czasem kradzieże… wszystko po to by postawić na swoim.

Rozładowuje emocje przez: Duża intensywność i ilość sposobów rozładowywania emocji, ogólny niepokój częste dłubanie w nosie i obgryzanie paznokci (początek nauki szkolnej mogą spowodować natężenie jąkania, obgryzania i dłubania) pokasływanie przypominające tik pokazywanie języka motoryczna niezdarność – przewracanie się na najmniejszym kamyku, kopanie, kołysanie na krześle mogą powrócić napady wściekłości chrząkanie, pokasływanie dyszenie w chwilach ekscytacji strojenie min jąkanie do dzieci bardzo przywiązanych do palca- ssanie- często intensywne

Typowe lęki: duże natężenie lęków lęki słuchowe: dzwonek do drzwi, dzwonienie telefonu, odgłosy zwierząt, spłukiwanie wody w toalecie lęk przed światem nadprzyrodzonym: duchy, wiedźmy, że ktoś się chowa pod łóżkiem lęk przez żywiołami lęk przed zostaniem samemu w domu a nawet w pokoju strach, że mama nie przyjdzie, że coś jej się stanie, że może umrzeć

SIEDEM LAT Siedem lat to okres spokoju i opanowania, posłuszeństwa, choć w tym wieku dzieci są czasem chimeryczne i marudne. Często odcinają się od otoczenia by móc poczytać, posłuchać muzyki, nie chcą uczestniczyć aktywnie w życiu wolą obserwować. Często wymagają zbyt dużo od siebie a gdy coś idzie nie po ich myśli narzekają, że cały świat jest przeciwko nim.

Rozładowuje emocje przez: bóle, zawroty głowy mimowolne faliste ruchy przypominające taniec św. Wita mruganie oczami pozostałe sposoby mniej intensywnie- dzieci starają się walczyć z ssaniem kciuka, obgryzaniem paznokci oraz dłubaniem w nosie

Typowe lęki: dużo lęków lęki wizualne: strychy, piwnice, ciemności i cienie lęki wyimaginowane – ze ktoś chowa się pod łóżkiem, w szafie lęk przed brakiem akceptacji z strony innych (potęgowane przez rozpoczęcie nauki szkolnej)

Okresy napięcia emocjonalnego w wieku dwóch i pół, czterech oraz pięciu i pół- sześciu lat są naturalne dla rozwoju człowieka i konieczne!!! Lęki są również naturalne i nie należy na siłę oswajać dzieci z obiektem strachu nie wolno wyśmiewać. Sposoby rozładowywania emocji choć często nieestetyczne pomagają porodzić sobie z trudnymi momentami i w 90% mijają same. Nie należy walczyć z nimi, a jedynie ograniczać dzieciom sytuacje powodujące wzrost stresu (nauka szkolna dla sześciolatków??).

Pomocny w ocenie emocji dziecka jest rysunek „Osoba w deszczu” Pomocny w ocenie emocji dziecka jest rysunek „Osoba w deszczu”. Dziecko radosne, radzące sobie z trudnościami, przedstawi osobę pod parasolem uśmiechniętą, użyje kolorów. Dziecko smutne, borykające się z trudnościami, mające poczucie zagrożenia narysuje osobę smutną i użyje monotonnych kolorów.

BIBLIOGRAFIA Dla dorosłych / nauczycieli „Inteligencja emocjonalna” – Daniel Goleman „Inteligencja emocjonalna w praktyce” – Daniel Goleman „Rozwój inteligencji emocjonalnej twojego dziecka” – Linda Latinieri, Daniel Goleman „Emocjonalna niedostępność” – Collins Bryn  „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały i jak słuchać , żeby dzieci do nas mówiły” – Adele Faber, Elaine Mazlish „Psychologia wychowawcza” – Maria Przetacznik- Gierowska „Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 14 lat” – F.L. Ilg, L. Bates Ames, S.M.Baker „Wychowanie bez porażek” – Gordon Thomas „ Kiedy pozwolić, kiedy zabronić” – Robert MacKenzie „365 gier i zabaw kształtujących wrażliwość i inteligencję emocjonalną dziecka” – Deniese Chapman Weston, Mark M. Weston   Dla rodziny i dzieci seria książeczek na temat emocji autorstwa Wojciecha Kołyszko wydawnictwo GWP np. „Zaklęte miasto i sekrety smutku” ćwiczenia dla dzieci „Garść radości, szczypta złości” – Javanka Tomaszewska, Wojciech Kołyszko „Tylko bez całowania czyli jak poradzić sobie z niektórymi emocjami” Grzegorz Kasdepke bajeczki terapeutyczne Marii Molickiej

KONIEC 