WPROWADZENIE DO RYNKÓW FINANSOWYCH Marcin Gałęziowski Koło Naukowe Rynku Kapitałowego „INDEX”

PLAN PREZENTACJI Rynki finansowe – definicja, idea Podział rynków finansowych Wybrane instrumenty rynku kapitałowego

INWESTYCJA rezygnacja z części konsumpcji bieżącej z myślą o większej oczekiwanej konsumpcji w przyszłości

Rynki finansowe rynki, na których przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe instrumenty finansowe – zobowiązania finansowe jednych podmiotów wobec drugich

Idea rynków finansowych PODMIOTY DEFICYTOWE (popyt na kapitał) ↑↓ RYNKI FINANSOWE PODMIOTY NADWYŻKOWE (podaż kapitału)

Podział rynków finansowych ze względu na rodzaj instrumentów finansowych: rynek pieniężny rynek kapitałowy rynek walutowy rynek instrumentów pochodnych

Podział rynków finansowych ze względu na podmioty oferujące instrumenty: rynek pierwotny rynek wtórny

Podział rynków finansowych ze względu na dostępność: rynek prywatny rynek publiczny ze względu na termin rozliczenia transakcji: rynek natychmiastowy (kasowy, spot) rynek terminowy

Wybrane instrumenty rynku kapitałowego obligacja – papier wartościowy zaświadczający o udzieleniu pożyczki emitentowi, uprawniający właściciela do otrzymywania stałego dochodu (kuponu) szczególne rodzaje obligacji: zerokuponowe indeksowane zamienne przychodowe

Wybrane instrumenty rynku kapitałowego akcja – papier wartościowy stwierdzający udział w majątku spółki akcyjnej podstawowe prawa akcjonariuszy: prawo do udziału w zysku spółki prawo do udziału w zarządzaniu spółką prawo do udziału w podziale majątku spółki prawo poboru

Wybrane instrumenty rynku kapitałowego prawo do akcji (PDA) – papier wartościowy, który daje posiadaczowi prawo do otrzymania akcji danej spółki PDA zastępują akcje spółki w okresie między zakończeniem zapisów na akcje a rozpoczęciem ich notowań giełdowych

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

PLAN PREZENTACJI Giełdy papierów wartościowych – definicje, historia na świecie i w Polsce GPW w Warszawie – liczby, struktura, zakres działalności Indeksy publikowane przez GPW Zasady obrotu na GPW – systemy notowań, ograniczenia wahań kursów, rodzaje zleceń

Giełda papierów wartościowych - definicja Giełda papierów wartościowych – regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom i zasadom spotkania osób pragnących zawrzeć transakcje kupna-sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawieraniu transakcji, których przedmiot stanowią zamienne papiery wartościowe, przy czym ceny w tych transakcjach ustalane są na podstawie istniejącego układu podaży i popytu, a następnie podawane do wiadomości publicznej.

Giełdy papierów wartościowych - historia starożytność – tablice gliniane z zapisanymi informacjami o udzielonych pożyczkach (Mezopotamia), societates publicanorum (Rzym) 1171 – Republika Wenecji emituje obligacje bez terminu wykupu 1602 – Dutch East India Company – pierwsza spółka akcyjna na świecie (średnia dywidenda w latach 1602-1650 wynosiła 16%) 1688 – Jose Penso de la Vega, Confusión de confusiones – pierwsza książka o obrocie akcjami f

Giełdy papierów wartościowych - historia 1585 – otwarcie giełdy (walutowej) we Frankfurcie nad Menem 1801 – otwarcie giełdy w Londynie 1817 – otwarcie giełdy w Nowym Jorku 1831 – otwarcie giełdy w Madrycie 1875 – otwarcie giełdy w Bombaju 1878 – otwarcie giełdy w Tokio 1891 – otwarcie giełdy w Hongkongu i Szanghaju 2000 – otwarcie EURONEXT, międzynarodowej elektronicznej giełdy papierów wartościowych

Giełdy papierów wartościowych w Polsce 1817 – Giełda Kupiecka (później Giełda Pieniężna) w Warszawie dwudziestolecie międzywojenne – giełdy w Warszawie, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Lwowie, Poznaniu i Wilnie 1938 – na warszawskiej giełdzie notowano łącznie 130 walorów 22 marca 1991 – Sejm uchwala ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych 12 kwietnia 1991 – zawiązanie spółki akcyjnej Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie 16 kwietnia 1991 – pierwsza sesja giełdowa

Pierwsza sesja na GPW notowano akcje pięciu spółek: Exbud, Kable, Krosno, Próchnik i Tonsil na sesję z udziałem siedmiu domów maklerskich złożono łącznie 112 zleceń wartość obrotów wyniosła 1900 zł

GPW - liczby 401 notowanych spółek kapitalizacja = 624 285,74 mln zł (stan na 29 listopada 2013 r.) 1 508 519 rachunków maklerskich (wg KDPW, stan na II połowę 2012 r.)

GPW - ewolucja

GPW - ewolucja

GPW - ewolucja

GPW – struktura organizacyjna Władzami spółki GPW w Warszawie S.A. są: Walne Zgromadzenie – dokonuje zmian w Statucie Giełdy, wybiera członków Rady Giełdy Rada Nadzorcza (Rada Giełdy) - nadzoruje działalność Giełdy; składa się z 5 do 7 członków; odbywa posiedzenia co najmniej raz na kwartał; kadencja jej członków jest wspólna i wynosi 3 lata Zarząd (Zarząd Giełdy) - kieruje bieżącą działalnością Giełdy, dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, określa zasady wprowadzania papierów wartościowych do obrotu, nadzoruje działalność maklerów giełdowych i członków giełdy w zakresie obrotu giełdowego; składa się z 3 do 5 członków; jego pracami kieruje Prezes Zarządu powoływany przez Walne Zgromadzenie

Adam Maciejewski – Prezes Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych 15.02.2013

GPW – regulacje prawne Ustawy: Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych ("ustawa o ofercie i spółkach") Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi ("ustawa o obrocie") Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym ("ustawa o nadzorze") Regulamin Giełdy (określa zasady obrotu na rynku) Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego Regulamin Sądu Giełdowego (stosuje się przy rozstrzyganiu sporów cywilnych o prawa majątkowe pomiędzy uczestnikami transakcji giełdowych, wynikających z przebiegu tych transakcji)

GPW – zakres działalności Aktualnie GPW prowadzi obrót na sześciu rynkach: Rynek Główny Giełdy; przedmiotem obrotu są na nim akcje, prawa poboru, prawa do akcji (PDA), obligacje, certyfikaty inwestycyjne, instrumenty strukturyzowane, ETF-y NewConnect; zorganizowany i prowadzony przez Giełdę rynek działający w formule alternatywnego systemu obrotu, przeznaczony przede wszystkim dla młodych, rozwijających się firm, działających zwłaszcza w obszarze nowych technologii GPW Catalyst; rynek przeznaczony dla nieskarbowych instrumentów dłużnych - obligacji komunalnych, obligacji korporacyjnych oraz listów zastawnych rynek instrumentów pochodnych GPW; przedmiotem obrotu są kontrakty terminowe, opcje (na indeksy, akcje i waluty) i jednostki indeksowe (MiniWIG20) POEE Rynek Energii GPW – platforma obrotu energią elektryczną Towarowa Giełda Energii S.A. – przedmiotem obrotu są energia elektryczna, gaz ziemny i prawa majątkowe do świadectw pochodzenia energii elektrycznej

Segmenty rynku akcji na GPW MINUS 5 - spółki, których kapitalizacja nie przekracza 5 mln euro 5 PLUS - spółki, których kapitalizacja wynosi od 5 do 50 mln euro 50 PLUS - spółki, których kapitalizacja wynosi od 50 do 250 mln euro 250 PLUS - spółki, których kapitalizacja przekracza 250 mln euro

Lista Alertów akcje spółek z Listy Alertów nie są uwzględnianie przy ustalaniu indeksów giełdowych i są notowane w systemie kursu jednolitego na Listę Alertów trafiają: spółki w stanie upadłości spółki groszowe, tj. takie, których cena akcji nie przekracza 50 gr i wykazuje dużą zmienność spółki, których akcje notowane są powyżej 50 gr, ale zmienność ich kursu jest duża i za ich umieszczeniem na LA przemawia interes obrotu giełdowego

Indeksy publikowane przez GPW GPW publikuje aktualnie 26 indeksów giełdowych akcji: WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) WIG20 (+ pochodne: WIG20short, WIG20lev, WIG20TR) WIG30 (+ pochodny: WIG30TR) mWIG40 sWIG80 WIG-Plus WIGdiv Respect Index indeksy narodowe: WIG-Poland, WIG-Ukraine, WIG-CEE 11 indeksów sektorowych

Regulacje giełdowe dot. indeksów do indeksów giełdowych mogą wejść spółki spełniające tzw. kryteria podstawowe, to znaczy te, których wartość akcji w wolnym obrocie jest wyższa niż 1 mln EUR, a liczba tych akcji przekracza 10% ogółu wyemitowanych akcji liczba akcji w wolnym obrocie (ang. free float) to liczba akcji spółki pomniejszona o liczbę akcji: będących w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy ma ponad 5% tych akcji własnych emitenta przeznaczonych do umorzenia imiennych

Warszawski Indeks Giełdowy (WIG) najstarszy indeks na GPW, publikowany od początku istnienia giełdy jest to indeks typu dochodowego, tzn. przy wyliczaniu jego wartości uwzględnia się ceny zawartych w nim akcji oraz dochody z dywidend i praw poboru obejmuje wszystkie spółki giełdowe, spełniające minimalne kryteria co do procentu i wartości akcji w wolnym obrocie; wpływ jednej spółki na indeks WIG nie może przekroczyć 10%, a udział jednego sektora w indeksie nie może być większy niż 30% zmiany składu indeksu przeprowadzane są cztery razy do roku (po ostatniej sesji lutego, maja, sierpnia i listopada)

WIG20 obejmuje akcje dwudziestu największych spółek wyselekcjonowanych na podstawie specjalnego rankingu jest to indeks typu cenowego, co oznacza że przy jego obliczaniu bierze się pod uwagę jedynie ceny akcji, a nie uwzględnia dochodów z tytułu dywidend i praw poboru , w którym spółki porządkowane są według wartości obrotów za ostatnie 12 miesięcy (waga 0,6) oraz wartości akcji w wolnym obrocie (waga 0,4)

WIG20TR obliczany od 3 grudnia 2012 r. w odróżnieniu od indeksu WIG20 jest indeksem dochodowym wszystkie pozostałe zasady konstrukcji indeksu są zgodne z metodologią indeksu WIG20

mWIG40 indeks średnich spółek notowanych na giełdzie spółki dobiera się na podstawie tego samego rankingu, jak do indeksu WIG20 jego wartość odzwierciedla kursy akcji 40-tu spółek plasujących się w rankingu po spółkach wchodzących w skład indeksu WIG20 jest także indeksem cenowym

sWIG80 indeks najmniejszych spółek giełdowych indeks cenowy, w skład którego wchodzi kolejnych 80 spółek, mniejszych w stosunku do spółek objętych indeksami WIG20 i mWIG40, uszeregowanych według tego samego rankingu

WIG-Plus w jego skład wchodzą spółki, które nie kwalifikują się do indeksów WIG20, mWIG40 i sWIG80 i jednocześnie należą do segmentu 5PLUS jest to indeks typu cenowego

WIGdiv indeks spółek dywidendowych obejmuje do 30 spółek wchodzących w skład indeksów WIG20, mWIG40 oraz sWIG80 w jego skład wchodzą spółki, które charakteryzują się najwyższą stopą dywidendy i w ubiegłych latach regularnie wypłacały dywidendę jest to indeks typu dochodowego

WIG-Poland i WIG-Ukraine WIG-Poland obejmuje akcje polskich spółek notowanych na Głównym Rynku GPW, spełniające podstawowe kryteria uczestnictwa w indeksach (nie uwzględnia spółek zagranicznych) WIG-Ukraine obejmuje spółki notowane na GPW, których siedziba lub centrala znajduje się na Ukrainie lub tam w największym stopniu jest prowadzona ich działalność są to indeksy typu dochodowego

WIG-CEE pierwszy indeks regionalny na GPW, obliczany od 30 maja 2013 r. w skład indeksu wchodzą akcje spółek notowanych zarówno na Głównym Rynku, jak i na NewConnect z następujących krajów: Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Ukraina i Węgry jest to indeks dochodowy

WIG20short i WIG20lev indeksy stworzone na potrzeby emitentów produktów strukturyzowanych oparte na arytmetycznych przekształceniach indeksu WIG20 zmiany indeksu WIG20short przebiegają odwrotnie do zmian indeksu WIG20, tzn. przy wzroście WIG20 o x pkt WIG20short maleje o x pkt (i odwrotnie) zmiany indeksu WIG20lev przebiegają w tę samą stronę, co zmiany indeksu WIG20, ale z podwójną siłą, tzn. przy wzroście/spadku WIG20 o x pkt WIG20lev rośnie/maleje o 2x pkt

Indeksy sektorowe są to: WIG-BANKI, WIG-BUDOW, WIG-INFO, WIG-SPOZYW, WIG-TELKOM, WIG-MEDIA, WIG-PALIWA, WIG-DEWEL, WIG-CHEMIA, WIG-ENERG, WIG-SUROWC w skład poszczególnych indeksów wchodzą spółki z danego sektora służą do badania koniunktury w danej branży i porównywania koniunktury między różnymi branżami są to indeksy typu dochodowego

RESPECT Index obejmuje spółki „odpowiedzialne społecznie” jest to indeks typu dochodowego obliczany od 19 listopada 2009 r.

WIG30 publikowany od 23 września 2013 r. obejmuje 30 największych i najbardziej płynnych spółek z Głównego Rynku GPW w skład indeksu wchodzi nie więcej niż siedem spółek z jednej branży, a udział jednej spółki w kapitalizacji całego indeksu jest ograniczany do 10% jest to indeks cenowy

WIG30TR obliczany od 30 września 2013 r. w odróżnieniu od indeksu WIG30 jest indeksem dochodowym wszystkie pozostałe zasady konstrukcji indeksu są zgodne z metodologią indeksu WIG30

NCIndex obejmuje wszystkie spółki notowane na GPW na rynku New Connect (jest ich na dzień 5.04.2013 437) jest to indeks typu dochodowego wpływ jednej spółki na wartość indeksu nie może przekraczać 15%

NCX Life Science indeks dedykowany spółkom z branży Life Science jest to indeks typu dochodowego

Częstotliwość obliczania indeksów co 15 sekund: WIG20, WIG20short, WIG20lev co minutę: WIG, mWIG40, sWIG80, WIG-Plus, WIGdiv, RESPECT Index co 5 minut: NCIndex trzykrotnie w ciągu dnia (o godz. 11:15, 15:15 i 17:35): indeksy narodowe, sektorowe, NCX Life Science

Systemy notowań na GPW notowania w systemie kursu jednolitego (nazywane notowaniami jednolitymi) opierają się na procedurze fixingu (ustalania kursu na podstawie zleceń złożonych przed otwarciem notowań) z chwilą ogłoszenia kursu jednolitego staje się on ceną, po której zawierane są wszystkie transakcje określonym walorem w danym dniu na warszawskiej giełdzie stosuje się notowania w systemie kursu jednolitego z dwukrotnym określeniem kursu; fixingi odbywają się o godzinie 11:00 i 15:00

Systemy notowań na GPW harmonogram sesji w systemie notowań jednolitych: 8.30-11.00 przyjmowanie zleceń na otwarcie 11.00 otwarcie (określanie kursu jednolitego) 11.00-11.30 dogrywka 11.30-15.00 przyjmowanie zleceń na otwarcie 15.00 otwarcie (określanie kursu jednolitego) 15.00-15.30 dogrywka 15.30-17.05 przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji

Systemy notowań na GPW w czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składają zlecenia, które po przekazaniu na giełdę są realizowane na bieżąco pod warunkiem zgodności cen, lub trafiają do arkusza zleceń stosowana jest jednak również procedura fixingu: przed rozpoczęciem sesji określany jest kurs otwarcia, a po zakończeniu sesji kurs zamknięcia obowiązuje zasada, że transakcje zawierane są po kursie najlepszego zlecenia oczekującego na rynku w systemie ciągłym notowane są akcje najbardziej płynnych spółek, wszystkie obligacje, certyfikaty inwestycyjne, kontrakty terminowe i warranty; prawa poboru i prawa do akcji są również notowane w sposób ciągły, gdy akcje do których się odnoszą są notowane w tym systemie

Systemy notowań na GPW 8.30-9.00 przyjmowanie zleceń na otwarcie 9.00 otwarcie (określenie kursu na otwarciu) 9.00-16.50 notowania ciągłe 16.50-17.00 przyjmowanie zleceń na zamknięcie 17.00 zamknięcie (określenie kursu na zamknięciu) 17.00-17.05 dogrywka

Ograniczenia wahań kursów w obu systemach notowań istnieją widełki, czyli ograniczenia wahań kursu w stosunku do kursu odniesienia zadaniem widełek jest niedopuszczenie do zbyt gwałtownych (zagrażających bezpieczeństwu obrotu) zmian kursów notowanych instrumentów oraz zablokowanie omyłkowo złożonych bardzo dużych lub małych zleceń W trakcie równoważenia rynku widełki dynamiczne nie obowiązują,

Widełki statyczne wyznaczają stały korytarz (granice) dopuszczalnych wahań kursów, wewnątrz którego mogą kształtować się ceny instrumentów notowanych w trakcie danej sesji nie pozwalając na drastyczne zmiany ich cen dla widełek statycznych kursem odniesienia dla większości instrumentów jest kurs zamknięcia poprzedniej sesji próba zawarcia transakcji po cenie znajdującej się „poza” widełkami spowoduje automatyczne zatrzymanie obrotu na instrumencie , który znajdzie się w tzw. zamrożeniu

Widełki dynamiczne tworzą ruchomy, węższy niż widełki statyczne, korytarz dopuszczalnych wahań kursów, wewnątrz którego mogą kształtować się ceny instrumentów notowanych w trakcie danej sesji na GPW kursem odniesienia dla widełek dynamicznych jest kurs ostatniej transakcji na instrumencie, dla którego obowiązują widełki próba zawarcia transakcji po cenie znajdującej się „poza” widełkami spowoduje automatyczne zatrzymanie obrotu na instrumencie W trakcie równoważenia rynku widełki dynamiczne nie obowiązują, ale zastosowanie mają widełki statyczne.

Rodzaje zleceń na GPW Składając zlecenie inwestor musi określić: rodzaj oferty (kupno lub sprzedaż) limit ceny (dla zlecenia z limitem ceny) termin ważności zlecenia nazwę papieru wartościowego/instrumentu finansowego, który chce kupić/sprzedać liczbę papierów wartościowych dodatkowe warunki wykonania zlecenia

Rodzaje zleceń na GPW w przypadku zlecenia z limitem ceny inwestor musi określić ten właśnie limit; dla zlecenia kupna jest to maksymalna akceptowana przez inwestora cena instrumentu, dla zlecenia sprzedaży będzie to cena minimalna spośród zleceń bez limitu ceny wyróżniamy zlecenia: zlecenia „po cenie rynkowej” (PCR) zlecenia „po każdej cenie” (PKC)

Zlecenia „po cenie rynkowej” są realizowane natychmiast po wprowadzeniu do systemu giełdowego, po cenie pierwszego najlepszego zlecenia przeciwstawnego niezrealizowana część zlecenia staje się osobnym zleceniem, z limitem równym kursowi ostatniej zawartej transakcji inwestor składa zlecenie PCR jeżeli zależy mu na najlepszej cenie, a niekoniecznie na realizacji zlecenia w całości

Zlecenia „po cenie rynkowej na otwarcie” przyjmowane na giełdę w fazie przyjmowania zleceń na otwarcie i zamknięcie lub przy równoważeniu rynku realizowane odpowiednio po kursie otwarcia, zamknięcia, po kursie jednolitym lub określonym w wyniku równoważenia rynku niezrealizowana część zlecenia staje się zleceniem z limitem ceny równym odpowiednio kursowi otwarcia, zamknięcia, kursowi jednolitemu lub kursowi określonemu w wyniku równoważenia rynku zlecenia te nie mogą zawierać dodatkowych warunków

Zlecenia „po każdej cenie” (PKC) zlecenie to jest realizowane natychmiast i w całości, niezależnie od ceny stosowane, gdy inwestorowi zależy na zrealizowaniu zlecenia w całości, a cena nie gra dla niego roli

Dodatkowe warunki realizacji zlecenia zlecenia z minimalną wartością wykonania (Wmin) może albo pozostać bez realizacji, albo zostać zrealizowane co najmniej w określonej przez inwestora minimalnej wielkości składając zlecenie z warunkiem wielkości ujawnianej (WUJ) inwestor określa w nim, oprócz wolumenu zlecenia, ilość ujawnianą papierów, która będzie widoczna dla rynku; minimalna ilość ujawniana w zleceniu nie może być mniejsza niż 100 sztuk składając zlecenie z limitem aktywacji (LimAkt) inwestor określa dwa limity: limit realizacji kupna lub sprzedaży instrumentów oraz limit uaktywnienia danego zlecenia w arkuszu

Terminy ważności zlecenia zlecenia maklerskie mogą mieć termin ważności określony w formie: konkretnej daty do końca sesji giełdowej ważności domyślnej (takie zlecenie ważne jest bezterminowo) „do pierwszego wykonania” (zlecenie jest realizowane natychmiastowo, ewentualna niezrealizowana część zlecenia traci ważność) „wykonaj lub anuluj” (zlecenie jest albo realizowane w całości, albo anulowane)

System notujący UTP nowy system notujący wprowadzony 15 kwietnia 2013 r. w porównaniu z systemem WARSET, UTP jest znacznie szybszy, bardziej wydajny, skalowalny i ma większą przepustowość możliwość obsługi kilkadziesiąt razy większej liczby zleceń w danej jednostce czasu (20 tys. zleceń na sekundę vs około 850 w Warsecie) umożliwia dostęp do nowych klas instrumentów finansowych, a także nowych technik inwestycyjnych (np. algotradingu)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ