Matusz Czerepak Członek KNRK „INDEX” Instrumenty pochodne Matusz Czerepak Członek KNRK „INDEX”

Plan Prezentacji Instrument pochodny – definicja Odrobina historii Rodzaje instrumentów pochodnych Zadania

Co to? „Instrument pochodny jest to taki instrument finansowy, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu finansowego zwanego instrumentem podstawowym (bazowym).”

Mała porcja historii 1710 r. – powstaje rynek kontraktów terminowych na ryż na giełdzie Doijma w Osace ( Japonia) 138 lat później powstaje Chicago Board of Trade, a 188 lat później Chichago Mercantile Exchange 1974 r. – upadek systemu z Bretton Woods początkiem zmiennych kursów walutowych

Rodzaj instrumentu bazowego Relacja między stronami Podział instrumentów Rodzaj instrumentu bazowego Relacja między stronami Miejsce obrotu Symetryczne (kontrakty) Asymetryczne (opcje) Giełda (futures, opcje) OTC (forward) Na akcje Na waluty Na indeksy Na stopę procentową

Kontrakt terminowy Umowa pomiędzy stronami, z których jedna zobowiązuje się do kupna a druga do sprzedaży, w ściśle określonym terminie i po określonej w momencie zawarcia transakcji cenie, określonej ilości wystandaryzowanego instrumentu bazowego lub dokonania równoważnego rozliczenia pieniężnego.

Futures vs. forward Futures Forward Na giełdzie Strona: izba rozliczeniowa / giełda Cena: Na podstawie zleceń Depozyt MARKING TO MARKET Poza giełdą Strona: Bank Cena: bid / offer Brak depozytu

Pozycja krótka i długa Pozycja krótka Pozycja długa Gdy sprzedajemy dane aktywo Gdy kupujemy dane aktywo

MtM - przykład Rozpatrzmy kontrakt terminowy futures wystawiony na 10.000 euro z terminem wygaśnięcia we wrześniu. Na początku kwietnia inwestor A zajął krotką pozycję w tym kontrakcie, a inwestor B zajął długą pozycję w kontrakcie. Rozpatrzmy sytuację obu inwestorów. Cena kontraktu w dniu zajęcia pozycji przez obie strony wynosiła 4,00 zł (za 1 euro), a zatem łączna wartość kontraktu wynosiła 40.000 zł. Obie strony zostały zobowiązane do wpłacenia depozytu zabezpieczającego na swoje rachunki prowadzone w domach maklerskich. Wynosił on 5% wartości kontraktu, a zatem 2.000 zł. Minimalny poziom depozytu to 4%.

MtM - przykład W kolejnych siedmiu dniach roboczych (wliczając w to dzień zawarcia kontraktu) cena tego kontraktu futures na giełdzie kształtowała się następująco (za 1 euro): 4,00, 4,02, 4,03, 4,04, 3,99, 3,96, 3,94. Dzień Strona A (krótka) Strona B (długa) 1 2 000 2 1 800 2 200 3 1 700 2 300 4 1 600 + 420 = 2 020 2 400 5 2 520 1 900 6 2 820 1 600 7 3 020 1 400 + 570 = 1 970

MtM - przykład W siódmym dniu inwestor A zajął długą pozycję (składając zlecenie kupna) w tym kontrakcie, a inwestor B zajął krotką pozycję (składając zlecenie sprzedaży). Poprzez zajęcie przeciwnych pozycji zawarty (za pośrednictwem giełdy) kontrakt został w pewnym sensie „zlikwidowany”. KTO ZAROBIŁ I ILE? KTO STRACIŁ I ILE?

Rozwiązanie przykładu Strona A wpłaciła na rachunek 2.420 zł (2.000 + 420), na zakończenie saldo rachunku wynosiło 3.020 zł, co oznacza dochód 600 złotych; Strona B wpłaciła na rachunek 2.570 zł (2.000 + 570), na zakończenie saldo rachunku wynosiło 1.970 zł, co oznacza stratę 600 zł. Dochód 600 zł strony A wynika ze spadku ceny kontraktu futures z 4,00 zł do 3,94 zł (za 1 euro), czyli o 0,06 zł, co w przeliczeniu na wielkość kontraktu daje właśnie 600 zł.

Kontrakty futures na GPW Indeksy Akcje Kursy walut WIG20 mWIG40 23 spółki, m.in.: KGMH PKO SA PEKAO JSW TAURON TPSA TVN EUR/PLN USD/PLN CHF/PLN

Kontrakty futures na GPW FW20H14 FW40Z13 FPGNM14 FJSWU13 FUSDM13 FCHFH14 F XYZ M rr F – futures XYZ – skrót nazwy instrumentu bazowego M – kod określający miesiąca wykonania rr – rok wykonania

Kontrakty futures na GPW Miesiąc Kod Styczeń F Luty G Marzec H Kwiecień J Maj K Czerwiec M Lipiec N Sierpień Q Wrzesień U Październik V Listopad X Grudzień Z FGPWU13 ?

Rozliczanie kontraktów na GPW Pieniężnie Trzeci piątek miesiąca wykonania Miesiące wykonania: trzy lub cztery (WIG20) najbliższe miesiące z serii: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień.

Rozliczanie futures’ów na indeksy Wartość indeksu giełdowego < niż cena w momencie zawarcia kontraktu, wówczas kupujący kontrakt płaci sprzedającemu kontrakt sumę określoną jako: (cena kontraktu -- wartość indeksu giełdowego) x mnożnik Wartość indeksu giełdowego > niż cena w momencie zawarcia kontraktu, wówczas sprzedający kontrakt płaci kupującemu kontrakt: (wartość indeksu giełdowego -- cena kontraktu) x mnożnik Mnożnik 10 ZŁ

Kontrakt na WIG20 - przykład W momencie otwarcia pozycji przez dwie strony cena kontraktu wynosiła 2 000 punktów. Termin wygaśnięcia kontraktu to 20 marca. W terminie tym wartość indeksu wynosi: 2 035 1 915

Rozwiązanie przykładu a) WIG20 wynosi 2 035 punktów, a zatem jest to wartość wyższa niż cena kontraktu w momencie otwarcia pozycji. Kupujący kontrakt otrzymuje od sprzedającego kontrakt 350 zł, czyli (2 035 – 2 000) x 10 zł. b) WIG20 wynosi 1 915 punktów, a zatem jest to wartość niższa niż cena kontraktu w momencie otwarcia pozycji. Sprzedający kontrakt otrzymuje od kupującego kontrakt 850 zł, czyli (2 000 – 1 915) x 10 zł.

Podstawowe zasady stosowania Zabezpieczenie Spekulacja Zakup kontraktu terminowego zabezpiecza przed wzrostem ceny instrumentu podstawowego, na który kontrakt jest wystawiony. Sprzedaż kontraktu terminowego zabezpiecza przed spadkiem ceny instrumentu podstawowego, na który kontrakt jest wystawiony. Zakupu kontraktu terminowego -> w oczekiwaniu wzrostu ceny instrumentu podstawowego, na który kontrakt jest wystawiony. Sprzedaży kontraktu terminowego -> w oczekiwaniu spadku ceny instrumentu podstawowego, na który kontrakt jest wystawiony

OPCJE Opcja jest to prawo (NIE OBOWIĄZEK) zakupu (opcja CALL) lub sprzedaży (opcja PUT) określonej ilości instrumentu podstawowego (bazowego) po ustalonej cenie w określonym terminie.

Rodzaje opcji opcja amerykańska (typu amerykańskiego) opcja europejska (typu europejskiego)

Strony kontraktu Posiadacz Wystawca Nabywa prawo kupna lub prawo sprzedaży Płaci cenę opcji - premię Zobowiązuje się do zrealizowania kontraktu, czyli do sprzedaży lub zakupu Otrzymuje zapłatę - premię

Co zrobić z opcją Zrealizować Nie zrealizować (pozwolić by wygasła) Sprzedać przed terminem wygaśnięcia

Opcja call - przykład Rozważmy europejską opcję kupna (call) 1 000 akcji spółki X. Cena wykonania tej opcji wynosi 30 zł, zaś termin wygaśnięcia to 20 czerwca tego samego roku. Cena opcji w dniu kupna wynosi 4 zł w przeliczeniu na jedną akcję, a zatem posiadacz opcji musi za nią zapłacić wystawcy 4000 zł. W ten sposób nabywa prawo do zakupu 1.000 akcji spółki X po cenie 30 zł (łączna cena 30.000 zł) w dniu 20 czerwca. Z kolei wystawca zobowiązuje się do sprzedaży 1.000 akcji po cenie 30 zł, jeśli posiadacz opcji zdecyduje się na skorzystanie z tego prawa.

Opcja call - przykład 20 czerwca…. cena akcji spółki X na rynku wynosi 37 złotych cena akcji spółki X na rynku wynosi 24 złote cena akcji spółki X na rynku wynosi 30 złote

Pozycja long call Dochód posiadacza opcji kupna

Pozycja short call Dochód wystawcy opcji kupna

Rozwiązanie przykładu Cena rynkowa 37 zł – posiadacz zrealizuje opcję. Na transakcji zyska 3 000(wystawca straci 3 000) Cena rynkowa 24 zł – posiadacz nie zrealizuje opcji. Posiadacz straci 4 000, wystawca zarobi 4 000. Cena rynkowa 30 zł – obojętne czy posiadacz zrealizuje opcję. Dochód i strata rozłoży się jak wyżej.

Opcje na indeks giełdowy Opcja kupna (call) na indeks giełdowy jest to prawo do uzyskania w określonym terminie sumy pieniężnej określonej następująco: (wartość indeksu giełdowego - cena wykonania) x mnożnik Opcja sprzedaży (put) na indeks giełdowy jest to prawo do uzyskania w określonym terminie sumy pieniężnej określonej następująco: (cena wykonania - wartość indeksu giełdowego)

Opcja na indeks giełdowy - przykład Rozważane są dwie europejskie opcje na indeks WIG20: opcja kupna (call) i opcja sprzedaży (put). Cena wykonania każdej opcji wynosi 2 800 punktów, zaś termin wygaśnięcia to 20 maja. W dniu 20 maja…. Wartość WIG20 wynosi 2 875 punktów Wartość WIG20 wynosi 2 685 punktów Wartość WIG20 wynosi 2 800 punktów

Rozwiązanie przykładu a) Wartość WIG20 wynosi 2.875 punktów, a zatem jest to wartość wyższa niż cena wykonania. Opcja sprzedaży nie jest wykonana i wygasa, natomiast opcja kupna jest wykonana i jej posiadacz otrzymuje (od wystawcy) 750 zł ((2.875-2.800) x 10 zł). b) Wartość WIG20 wynosi 2685 punktów, a zatem jest to wartość niższa niż cena wykonania. Opcja kupna nie jest wykonana i wygasa, natomiast opcja sprzedaży jest wykonana i jej posiadacz otrzymuje (od wystawcy) 1.150 zł ((2.800-2.685) x 10 zł) c) Wartość WIG20 wynosi 2.800 punktów, a zatem jest to wartość równa cenie wykonania. Obie opcje nie są wykonane, a posiadacz nic nie zyskuje.

Opcje na GPW Opcje na WIG20 Europejskie Rozliczane pieniężnie Mnożnik 10 zł Miesiące wygaśnięcia: cztery najbliższe z cyklu: marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień Trzeci piątek miesiąca wykonania

Opcje na GPW OXYZkrccc O – rodzaj instrumentu, XYZ – kod określający nazwę instrumentu bazowego k – kod określający typ i miesiąc wygaśnięcia opcji r – ostatnia cyfra roku wygaśnięcia, ccc – oznaczenie kursu wykonania. Przykład: OW20F3150 OW20 – opcja na WIG20 F2 – opcja kupna wygasająca w czerwcu 2013 roku 150 – kurs wykonania 150 x 10 = 1 500 pkt. Opcja call Opcja put Marzec C O Czerwiec F R Wrzesień I U Grudzień L X

Podstawowe zasady stosowania Zabezpieczenie Spekulacja Zakup opcji kupna zabezpiecza przed wzrostem ceny instrumentu podstawowego, na który opcja jest wystawiona. Zakup opcji sprzedaży zabezpiecza przed spadkiem ceny instrumentu podstawowego, na który opcja jest wystawiona. Zakupu opcji kupna dokonuje się w oczekiwaniu wzrostu ceny instrumentu podstawowego, na który opcja jest wystawiona. Zakupu opcji sprzedaży dokonuje się w oczekiwaniu spadku ceny instrumentu podstawowego, na który opcja jest wystawiona.

Jednostka indeksowa miniWIG20 Instrument pochodny naśladujący zmiany procentowe indeksu WIG20, umożliwiający inwestycję niemal równoważną zakupowi portfela indeksu WIG20.

Jednostka indeksowa miniWIG20 Mnożnik – 0,10 zł Cena kształtuje się na podstawie transakcji i może lekko odbiegać od wartości: WIG20 x 0,1 Nabywca płaci pełną cenę (brak depozytu zabezpieczającego) Wystawca utrzymuje depozyt zabezpieczający (MtM) Termin wygaśnięcia – ostatni dzień obrotu w grudniu 2025r. Zamknięcie pozycji poprzez zajęcie pozycji przeciwnej

MiniWIG20 - przykład Inwestor na początku dnia zajął pozycję długą – nabył jednostkę indeksową po cenie 194,5 zł. Pod koniec dnia sprzedał tę jednostkę po cenie 195,1 zł – na rynku znalazło się zlecenie kupna przeciwstawne do zlecenia sprzedaży inwestora. Dzienna stopa zwrotu inwestora wynosi 0,31% ((195,1 – 194,5)/194,5).

Dziękuję za uwagę 