Zespół Szkół Budowlanych Ksenofobia Opracował mgr Adrian Kołacz Zespół Szkół Budowlanych w Dąbrowie Górniczej

(gr. ksenos „obcy” phobos „strach”). Ksenofobia Ksenofobia oznacza „strach przed obcymi”. Jest to postawa niechęci, wrogości wobec obcych rasowo, religijnie lub etnicznie i tworzenie przez nich kultury. Jest wyrazem braku tolerancji i usprawiedliwieniem dla agresji. (gr. ksenos „obcy” phobos „strach”).

Czynniki wywołujące postawę ksenofobiczną Najczęściej jest to kontakt z „innym”, obcym, należącym w pewnych kategoriach do innego świata człowiekiem, wychowanym w innym porządku kulturowym. Kontakt ten wywołuje niepokój i skutkuje postawą ksenofobiczną.

Początki ksenofobii Ksenofobia jest nienowym zjawiskiem i właściwie możemy o nim mówić, przywołując przykłady już z epok najdawniejszych. Rzymianie nie przepadali za Grekami i tworzyli na ich temat rozmaite przysłowia w rodzaju Graeca fides, nulla fides (grecka wierność to żadna wierność). We wcześniejszych epokach sami Grecy także musieli niechętnie myśleć o innych, skoro wszystkich nie mówiących po grecku nazwali mamroczącymi, wydającymi dziwne dźwięki (bar-, bar-) barbarzyńcami (gr. barbaros). Podobnie i my postąpiliśmy z Niemcami, kładąc u podstawy ich polskiej nazwy przymiotnik niemy, co równało się stwierdzeniu, że ten, kto nie potrafi porozumieć się z nami w naszym języku, jest niemy.

Ksenofobia w Polsce Zjawisko to nie jest charakterystyczne tylko dla naszych czasów. W XVI w. okresie silnej dominacji szlacheckiej w państwie rozwinął się sarmatyzm. Była to formacja kulturowa w Rzeczpospolitej od XVI do XIX wieku. Szlachta Polska przyjęła pogląd, że wywodzi się od starożytnego plemienia Sarmatów żyjących gdzieś nad dolną Wołgą. Początkowo przejawiał się on pozytywnymi cechami jego wyznawców : walecznością, odwagą, męstwem i wiernością do narodu. W czasach późniejszych wszystkie wartości uległy przerysowaniu. Szlachcic stał się ksenofobem, egoistą, awanturnikiem, nacjonalistą, megalomanem, nietolerancyjnym (zarówno religijnie jak kulturowo) o ciasnych horyzontach myślowych.

Przykłady ksenofobii Przykładów ksenofobii jest bardzo wiele. I nie te językowe zapamiętujemy najczęściej. Przede wszystkim pamiętamy te znane z historii i z naszego codziennego życia. Z jednej strony na przykład pogromy Żydów podczas II wojny światowej, wojny religijne, szaleństwo XX-wiecznych eksterminacji narodów w Europie i Azji. Z drugiej – niechęć do Cyganek wróżących na ulicy, żebrzących cudzoziemców, dawniej i do Rosjan jako przedstawicieli gnębiącego Polaków państwa (w wersji carskiej czy sowieckiej). W różnej skali i o różnych skutkach są to przejawy ksenofobii.

Skąd bierze się niechęć do obcych? Najprościej można by powiedzieć, że właśnie z ich obcości. Postrzeganie kogoś jako obcego to mentalne oddzielenie go od siebie, a co ważniejsze od grupy, z którą jesteśmy związani, z którą się utożsamiamy. Grupa ta jest połączona wspólną tradycją, religią, wyznawanymi wartościami, zachowaniami, często ubiorem, a także cechami fizycznymi. Obcy jest inny, nie należy do nas. Wywołuje lęk, niepokój, bo przez samą swoją obecność wśród nas, w naszej grupie burzy jej ustaloną hierarchię czy porządek.

Ksenofobia a społeczeństwo Najsilniejszą postawą ksenofobiczną cechują się społeczności tradycyjne, zamknięte (nierzadko ograniczone nawet do jakiejś małej przestrzeni, np. wioski), pozbawione częstego kontaktu z innymi wzorami kulturowymi. Najmniej ksenofobii w społecznościach, które posiadają silną pozycję materialną, akceptują nowości kulturowe, preferują mobilną, ruchliwą postawę, a kontakt z innymi jest stałym elementem ich życia.

Ksenofobia a społeczeństwo Oczywistym jest, ze nasilenie postaw ksenofobicznych występuje w społecznościach, które uświadamiają sobie lub doświadczają w jakimś stopniu rozpadu wartości lub słabości ekonomicznej czy politycznej. Skutkuje to wówczas także chętnym posługiwaniem się figurą obcego jako „kozła ofiarnego” obarczanego wino za zło, które nas dotyka, tworzeniem mitów o „złotym wieku”, czasach przeszłości, w których zarówno materialnie, jak i duchowo nasza społeczność była dość mocna, by przetrwać.

Przyczyny ksenofobii Przyczyną ksenofobii nie jest tylko lenistwo intelektualne, które raczej każe odrzucić coś nowego niż nad nim się zastanowić, zrozumieć, by w końcu – może – zaakceptować. To, co powoduje, że ksenofobia często działa z niepowstrzymaną siłą, jest jej związek z najprostszymi odczuciami, a nawet instynktami. Człowiek, żyjąc, próbuje zapewnić byt-przetrwanie sobie, swojej rodzinie, gromadzie, w której żyje. Zapewnić egzystencję w podstawowych wymiarach – materialnym i duchowym (wartości, wzorów postępowania, ciągłości tradycji, religii).

Przyczyny ksenofobii Pojawienie się obcego stanowi zagrożenie. Może on chcieć wziąć udział w podziale dóbr materialnych, które bez jego obecności należałyby się tylko nam. Może on także przez wprowadzenie swoich norm zachowań, swojej kultury zabrać nam pewność co do nieomylności, słuszności naszych ocen i wartości. W jednym i drugim wypadku może to doprowadzić do destrukcji, zniszczenia naszej własnej grupy. To każe instynktownie bronić się przed obcym i bać się go.

Ksenofobia a ksenofilia Greckie słowa przypominające, że kontakt z innymi ludźmi, z obcymi, związanymi z inną kulturą nie jest doświadczeniem obojętnym, a przeciwnie – wikła nas w emocje, które bez względu na to, czy są pozytywne czy negatywne, przez sam fakt pojawienia się nadają temu kontaktowi wymiar uczuciowy, ludzki. Ksenofobia to s t r a c h przed obcym (gr. ksenos ‘obcy’ phobos ‘strach’). Ksenofilia to l u b i e n i e obcych (gr. ksenos ‘obcy’, phileo ‘lubię’). Mamy zatem dwie przeciwstawne postawy wywołane przez spotkanie z obcym.

A co Tobie jest bliższe ksenofobia czy ksenofilia??