10. Wiedza o języku Studia Podyplomowe „Polski Język Migowy” 2013/2014 Prof. dr hab. Marek Świdziński Zakład Językoznawstwa Komputerowego Instytut Języka Polskiego UW e-mail: m.r.swidzinski@uw.edu.pl Konsultacje (pok. 1): śr.16.30-17.30, soboty w terminach zjazdów – po zgłoszeniu Strona przedmiotu — szukaj pod: http://www.mswidz.republika.pl/

Program Co to jest język naturalny? Aparat pojęciowy analizy tekstu.  Poziomy struktury tekstu. Wstęp do morfologii. Fleksja polska. Elementarz składni.  Derywacja i gniazda słowotwórcze. Świat znaczeń: podstawy leksykologii. Leksykografia. Komunikacja językowa. Zróżnicowanie języków świata. Typologia języków. Inne.

Wykład 10: Zróżnicowanie języków świata. Typologia języków.

Języki świata Ile: 100 – 1000 – 5000? Jak liczyć języki? Co to jest JEDEN język? Języki naturalne – obiekty przyrodnicze.

Różne szacunki: Język osobniczy (idiolekt) (> 6 mld) Różne szacunki: Język osobniczy (idiolekt) (> 6 mld) ............................ Języki etniczne (3-5 tys.) ............................. Język naturalny jako taki (1 egz.)

Językoznawstwo porównawcze Przedmiot: języki świata. Cel: klasyfikacja. Metodologia: a. opis genezy – językoznawstwo historyczno- porównawcze; b. opis stanu – językoznawstwo typologiczno- porównawcze.

Językoznawstwo historyczno-porównawcze Historia Refleksja historyczna – wcześniejsza: to tradycyjna filologia (początki: antyk). Problemy: a. pochodzenie języków, b. pokrewieństwo, c. zmiany językowe i ich źródło. Wspólny przodek – prajęzyk. Języki pokrewne: rodziny. Języki spowinowacone: ligi.

Językoznawstwo historyczno-porównawcze Lingwogeneza: początek – nie wiadomo, kiedy... Zapewne setki tysięcy lat temu!!! Rozprzestrzenianie się prajęzyka – migracje, wojny, wymiana, kontakty indywidualne, łączenie się w pary itp. Typowe mechanizmy ewolucji gatunków biologicznych.

Językoznawstwo historyczno-porównawcze Problem techniczny: KOMPLETNY BRAK DANYCH!!! Najstarsze teksty – sprzed kilku tysięcy lat. Wiele języków nie ma pisma!!! Językoznawca opiera się na podobieństwach i różnicach między językami współczesnymi albo piśmiennymi, a także na danych historycznych; w tym: archeologicznych.

Językoznawstwo historyczno-porównawcze Jakie podobieństwa wchodzą w grę? takie, które nie wynikają ze świadomych działań użytkowników; to odpowiedniości, nie identyczności: a. fonetyczne, b. fonologiczne, b. gramatyczne. NIGDY: SŁOWNIKOWE. Nie zawsze podobieństwa dowodzą pokrewieństwa.

Językoznawstwo historyczno-porównawcze Rodzina romańska

Językoznawstwo historyczno-porównawcze Rodzina słowiańska

Językoznawstwo historyczno-porównawcze Liga bałkańska rumuński albański nowogrecki bułgarski macedoński

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze Rodzina indoeuropejska Grupy: indyjska (sanskryt) irańska (perski) tocharska tracko-ormiańska (ormiański) grecka albańska iliryjska italska (łacina) celtycka (szkocki) germańska (niemiecki) słowiańska (polski) bałtycka (litewski)

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze Typologia Założenie: wszystkie JN są strukturalnie podobne (Milewski: „paralelne”). Typologicznie identyczne = tożsame funkcjonalnie.

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze Typologia fonologiczna: Języki fonologicznie ubogie (hawajski – 13 fonemów), średnie (20-45 fonemów) i bogate (ubychijski – 75 fonemów), Języki spółgłoskowe (północny Kaukaz) i samogłoskowe (francuski), Języki prozodyczne (łacina, chiński, czeski) i nieprozodyczne (polski, turecki).

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze Typologia syntaktyczna: A. Języki izolujące (analityczne, bezwyrazowe): chiński, tajski, malajski Je vois la maison de mon pere. ‘Ja widzieć ten dom od mój ojciec’ Języki aglutynacyjne: węgierski, japoński, koreański czyta+l+i+by+ście ‘czytać+warunek+męski+wy’

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze Języki fleksyjne (wyrazowe): polski, sanskryt, grecki Lubię chłopców. ‘lubić+1os., l.poj, cz.ter. Chłopiec+bier, l.mn.’ Języki alternacyjne: arabski, hebrajski q-t-l ‘zabić’ qatala ‘zabił’ qatila ‘był zabity’ (ya)qtulu ‘zabijał’ (yu)qtalu ‘był zabijany’

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze B. Języki postpozycyjne: porządek Temat + Końcówka polski, łacina, węgierski kupi-ł-e-m pan-em nostr-um quotidian-um Języki prepozycyjne: porządek Końcówka + Temat suahili wa-tu w-etu wa-le wa-kubwa wa-mekuja ‘plur-człowiek ten wielki nasz przyjść’

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze Języki pozycyjne: chiński, angielski John killed Mary. Języki przypadkowe: polski, gruziński, łacina Mea mater, mea pater filium tuum lupus est! Filius tuus lupus est! Języki inkorporujące algonkin, turecki nen-tawema u-ki-ness-a-n wawaškeššu-wan ‘mój-brat on-dk-zabić-ją sarna’

Językoznawstwo typologiczno-porównawcze D. Języki nominatywne: chiński, angielski, polski Języki ergatywne: gruziński, pama-nyungal i in. języki aborygenów tya:n-tu pukiny-n a pumi człowiek-ergativus pies-nominativus uderzyć-przesz blablablabla (po pama-nyungalsku) pies-nominativus szczekać

Uniwersalia Uniwersalia językowe Semantyczne: Kolory: black, white, red, green, blue, yellow, brown, purple, pink, orange, grey Co najmniej 2 są rozróżniane Zaimki: Wszystkie języki mają zaimki osobowe

Fonetyczne: Uniwersalia Wszystkie języki mają samogłoski ustne. Wszystkie języki mają spółgłoski i samogłoski. W większości języków są spółgłoski /p/, /t/, /k/, /n/. Gramatyczne: Wszystkie języki mają rzeczowniki. Większość języków ma szyk S...O.

Podsumowanie Języków w świecie jest 3-5 tys. Językoznawstwo historyczno-porównawcze: klasyfikacja genetyczna języków. Rodziny języków: indoeuropejska, romańska, słowiańska itd. Typologie języków.Typologie syntaktyczne. Języki izolujące, aglutynacyjne, fleksyjne, alternacyjne. Języki postpozycyjne i prepozycyjne. Języki pozycyjne, przypadkowe, inkorporujące. Uniwersalia językowe.