Demokracja

Plan zajęć Definicja . Demokracja na przestrzeni wieków . Fundamentalne zasady współczesnej demokracji. 4. Wartości demokratyczne 5. Mankamenty demokracji

Współczesna definicja demokracji Demokracja (demos –lud, kratos- władza) – jest formą ustroju państwa, w której jego obywatele sprawują władzę bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.  

Poszczególne fazy rozwoju demokracji Ateńska Rzymska Chrześcijańskie tradycje demokratyczne Szlachecka Burżuazyjna Współczesna

Demokracja ateńska (VI -IV w. p.n.e.) Greckie polis (miasta –państwa) –symbolem demokracja ateńska   Suwerenna władza należy do ludu (wolny mężczyzna – min. 20 lat, 10% polis) Władza ustawodawcza - Zgromadzeniu Ludowym (demokracja bezpośrednia) Uchwalanie ustaw, wybór urzędników, uprawnienia sądowe Władza wykonawcza –Rada Pięciuset (wybierana przez losowanie na ZL na rok) Ochrona praw politycznych – Trybunał Ludowy

Republika Rzymska 509-27r.pne Rzymska demokracja –charakter ograniczony- główną role odgrywa arystokracja – sprawuje urzędy, wchodzi w skład Senatu –najważniejszego organu w państwie Zgromadzenia Ludowe – rozpatrują jedynie gotowe propozycje Senatu lub urzędników Trybun Ludowy – pełnił funkcje Rzecznika Praw Obywatelskich  

Chrześcijańskie tradycje demokratyczne –godność i wolność człowieka Dekalog –z niego wywodzi się wiele zasad i wartości demokratycznych Biblia – idea praw człowieka i równości wszystkich ludzi, (kobiety i mężczyzny) Gminy wczesnochrześcijańskie – diakoni i biskupi –wybierani w wyborach bezpośrednich Prawo oporu przeciwko tyranom –Św. Tomasz z Akwinu –poddani mają prawo buntu  

Demokracja szlachecka – Rzeczpospolita Obojga Narodów XVI -XVIII w. Szlachta –posiada pełnie praw obywatelskich i polityczny Prawo udziału w sejmikach, zasiadania w sejmie i sprawowania urzędów Sejm- najwyższy organ władzy państwowej –jego skład wybierała szlachta na sejmikach Decydował o wojnie i pokoju, uchwalał podatki, współdecydował o polityce wewnętrznej Król elekcyjny –stał na czele państwa Każdy szlachcic ma prawo wybierać króla, szlachta może królowi wypowiedzieć posłuszeństwo, jeśli naruszy prawa i przywileje Tolerancja religijna - waży element demokracji szlacheckiej

"Potęga Rzeczypospolitej u zenitu. Złota wolność. Elekcja". Jan Matejko

Demokracja burżuazyjna ( Narodziny współczesnej demokracji) Anglia XVII w. – wojna domowa w Anglii(1642-1648) i „chwalebna rewolucja” 1688 Parlament dostał znaczące uprawnienia w zakresie reprezentowania społeczeństwa  Francja XVIII w. –Wielka Rewolucja Francuska (1789) Zainicjowanie procesu demokratyzacji społeczeństw Filozofowie oświecenia Monteskiusz – stworzył zasadę trójpodziału władzy (ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza)  Jan Jakub Rousseau – stworzył fundamentalna zasadę dla demokracji –suwerenności narodu

Pierwsze gwarancje praw obywatelskich Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych – 4 VII 1776 Deklaracja praw człowieka i obywatela –Francja 26 VIII 1789 Pierwsze demokratyczne konstytucje 1787 Stany Zjednoczone –pierwsza na świecie Podział władzy między Prezydenta (władza wykonawcza) i Kongres (władza ustawodawcza) Początki partii politycznych - XIX Kluby polityczne - rewolucja angielska - wigowie (liberałowie), torysi (konserwatyści) Partie polityczne masowe – XIX w – upowszechnianie prawa wyborczego Poszerzanie kręgu obywateli posiadających prawa wyborcze -XIX Zniesienie cenzusu majątkowego

Fundamentalne zasady współczesnej demokracji. 1.Zasada suwerenności narodu 2. Zasada reprezentacji(Naród sprawuje władzę przez swoich reprezentantów) 3. Zasada poszanowania praw mniejszości 4. Zasada podziału i równowagi władzy 5. Zasada konstytucjonalizmu i praworządności 6. Zasada pluralizmu ( z łac. mnogi)

Wartości demokratyczne Wolność –prawo jednostki do postępowania zgodnie ze swoją wolą W aspekcie społeczno - państwowym – swobody obywatelskie i polityczne Wolność: słowa, wyznania, zgromadzeń, zrzeszania się, gospodarcza, prasy

Wartości demokratyczne Równość – identyczność obywateli w niektórych aspektach – pojmowana jako: Równość naturalna – wszyscy ludzie są równi bez względu na rasę, płeć czy pochodzenie Równość wobec prawa – wszyscy mają takie same uprawnienia i powinni być tak samo traktowani ( w sądzie kara niezależnie od pochodzenia czy majątku) Równość szans – wszyscy obywatele powinni mieć podobne szanse samorealizacji i dostępu do dóbr materialnych i duchowych (egalitaryzm)

Wartości demokratyczne Sprawiedliwość W ujęciu ekonomicznym – właściwa dystrybucja dóbr występujących w ograniczonej ilości W ujęciu prawnym – bezstronne sądzienie za popełnione czyny

Mankamenty Pobłażliwość demokracji Jest to ustrój, zapewniający dużą swobodę, pełno w nim wolności. Jej nadmiar wiąże się z tym, że każdy robi to, co chce. Jak zauważył Platon „nawet skazani na śmierć lub wygnanie mimo wyroku kręcą się po mieście, a nikomu to nie przeszkadza”. Demokracja przedstawicielska Często promuje pasywne postawy jednostek. Obywatele często odnoszą się z niechęcią do swoich reprezentantów w rządzie, co przekłada się na frekwencję. Wiąże się to z brakiem nadziei na poprawę rządzenia i biernością polityczną (wyborczą). Rządy większości Gdy większość ma władzę, mniejszość jest poniekąd „dyskryminowana”, musi się podporządkować. Nie jest to groźne jeżeli pojęcie większości rozumiemy jako większość matematyczną, a nie zorganizowaną trwale dominującą część zbiorowości (Sartori) Kampania wyborcza a manipulacja Udział mass mediów w kampanii wyborczej niewątpliwie wiąże się z manipulacją. Prezentowane sondaże mają duży wpływ na decydentów. Widząc mały procent poparcia dla danej grupy, wyborca jest w mniejszości i uświadamia sobie, że jego głos ma małe znaczenie, zmienia więc decyzje, popierając bardziej popularne ugrupowania – chce aby jego głos się liczył.

Konflikty Często działania opozycji są nie konstruktywne, ponieważ opozycja uznaje rządzących za przeciwnika. Taki stan rzeczy nie pozwala na współpracę i odpowiedzialne podejmowanie decyzji. Jednak konflikt lansuje biorące w nim udział partie. Przyciąga uwagę, jest nagłaśniany przez media. Ugrupowania zyskują popularność. Duma Słowo „demokracja” brzmi dumnie, dobrze się kojarzy, ma zatem pozytywne zabarwienie. Wiele ugrupowań wykorzystuje to słowo, aby zyskać wyborców, poparcie, kojarzyć się z praworządnością. Demokrację uważa się za wytwór cywilizacji, postępowy ustrój. Należy jednak zauważać jej wady ponieważ jej rozwój może czasem pójść w złym kierunku. Należałoby się raczej szczycić osiągnięciami tego ustroju niż samą jego ideą, która jest trudna do zrealizowania. Patologie władzy: alienacja władzy, centralizacja uprawnień, biurokratyzacja, korupcja, partykularyzm, nepotyzm, klientelizm, brutalizacja polityki. Świadomy wybór? Można by się zastanowić czy Polacy wybrali demokrację, bo to najlepszy system, czy może wynikło to z niechęci do komunizmu.

Demokracja w Polsce Sposób wyboru Wszyscy posłowie lub senatorowie są wybierani bezpośrednio przez wyborców (podział mandatów poselskich odbywa się według metody d'Hondta, faworyzującej większe ugrupowania; senatorowie natomiast uzyskują mandaty w specyficznym systemie większości względnej, znanej jako Block Vote). Ordynacja wyborcza wymaga, by ugrupowania startujące w wyborach do izby niższej parlamentu uzyskały co najmniej 5% poparcia (dla partii koalicyjnych 8%), by uczestniczyć w podziale mandatów (wyłączając mniejszości narodowe, które zgodnie z Ustawą z dnia 12 kwietnia 2001 r "Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP" są zwolnione z wymogu przekroczenia 5 % progu wyborczego). Senatorowie są wybierani metodą większościową.

Pozostaje spojrzeć krytycznie na obecną demokrację i w miarę możliwości likwidować jej niedoskonałości, ponieważ nie ma idealnego ustroju.